Λεπτομέρεια από τη σφικτή κυρτή πλέξη του τύμβου.
Ένα τεράστιο λεπτοδουλεμένο υφαντό έχει απλωθεί σαν αράχνη πάνω και μέσα στον Kεραμεικό. Εντός του μουσείου αλλά και σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο, ανάμεσα στα ταφικά μνημεία, κάτω από συκιές, πάνω σε πεύκα, στο χώμα, ανάμεσα στα αρχαία σπαράγματα. Σε σημεία εντελώς απρόσμενα. Το υφαντό φέρει ονόματα επιφανών αρχαίων που έχουν ταφεί στον Κεραμεικό αλλά και σύγχρονων νεκρών. Ονόματα γνώριμα: Θεόδωρος, Ξάνθιππος, Ρωξάνη, Κλεόβουλος… Φέρει παραστάσεις από ταφικούς αρχαίους διάκοσμους. Αλλού υφαίνεται ενώ την ίδια στιγμή ξηλώνεται. Ζωντανά.
Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παλλόμενο, ολοζώντανο σύγχρονο έργο τέχνης που συνομιλεί με την πόλη και τον πόνο της, όντας σε απευθείας διάλογο και με το αρχαίο αθηναϊκό νεκροταφείο, η Μεταβίβαση\Α Transfer της Μαρίας Λοϊζίδου, η νέα έκθεση του ΝΕΟΝ στο πλαίσιο του προγράμματος Έργο στην Πόλη. Μια ιδανική επιλογή για τον συγκεκριμένο τόπο, μια κι η Λοϊζίδου γνωρίζει όσο λίγοι τη σημασία και τις τεχνικές της ύφανσης και μαζί την έννοια της ευθραυστότητας αλλά και τη συνομιλία με τον αρχαίο κόσμο.
Παραστάσεις από τα ταφικά αγγεία του Κεραμεικού πετάνε σαν σύγχρονα γραφήματα στο υφαντό της υποδοχής.
Ο τίτλος της έκθεσης αντλήθηκε από τις επιτύμβιες στήλες: «Μέσα από τη χειραψία, όπως αυτή αναπαρίσταται σε πολλούς λίθους που βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και ονομάζεται «δεξίωση», σχολιάζεται η στιγμή που ο γέροντας αποχαιρετώντας τον «πάνω κόσμο» μεταφέρει τη ζωή σε κάποιο νεότερο. Η στιγμή αυτή της μεταβίβασης της ζωής, που συνδέεται με το τέλος μιας διαδρομής και την αρχή μιας άλλης είναι και η στιγμή των ορίων μεταξύ πραγματικότητας και ψυχισμού», εξηγεί η καλλιτέχνιδα. «Η διέλευση από το παρελθόν, στο τώρα και στο πάντα, μέσα από το κρυμμένο μέρος των θραυσμάτων, αποτελεί μια διαδρομή χωρίς αρχή και τέλος. Μια απλή μετακίνηση από το εγώ στον άλλο προκειμένου να συνδεθούμε με τον κόσμο».
Παρ’ όλα αυτά προβληματίστηκε πολύ με την ανάθεση του ΝΕΟΝ: «Τι κάνουμε μέσα σε ένα αρχαιολογικό χώρο που εξ ορισμού είναι ένα νεκροταφείο, για να μην λειτουργεί σαν κενοτάφιο της τέχνης;», αναρωτήθηκε. Η επιμελήτρια της έκθεσης Συραγώ Τσιάρα έλυσε ένα μέρος από τον γρίφο επιλέγοντας από τη δουλειά της την τεχνική της πλέξης. «Η ύφανση αποκαλύπτει μια πλοκή, μια αφήγηση», προσθέτει η Λοϊζίδου. «Μέσα από την επαναληπτική κίνηση, έρχεται μια στιγμή, που μέσα από μια ανεντόπιστη ρωγμή αναδύεται ένα ίχνος του ασυνειδήτου, που αντιστέκεται σε κάθε ερμηνεία και σε κάθε κατηγοριοποίηση. Μέσα από αυτή την χειρονομία της δεξίωσης, όπου ο γέροντας παραχωρεί το δικό του μερίδιο ευτυχίας, νιώθω ότι η ύφανση αυτή αποτελεί πλέξη όλου του κόσμου».
Λεπτό κέντημα από ανοξείδωτο χάλυβα, φύλλα μετάλλου, μεταξωτά νήματα και μεταλλικό ύφασμα. Όταν η σύγχρονη ύλη συναντά τον αρχαίο κόσμο, επανενεργοποιώντας τον.
Για να σχεδιάσει τελικά την εγκατάστασή της επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο επαναληπτικά: «Αντιλήφθηκα τον χώρο του Κεραμεικού, μέσα από πολλές επισκέψεις, αναγνώσεις, συναντήσεις, τις χιλιάδες βελονιές, συρραφές άπειρων εικόνων και σκέψεων…. Τον συνάντησα τον χώρο του Κεραμεικού και έξω από τη ζωή μου, κάπου στην αθέατη πλευρά της μοίρας μας, στην ανάποδη της ύφανσης μου».
Μέσα από την ενόρμηση να «ξαναδούμε τη λειτουργία του Κεραμεικού, με ένα τρόπο στοχαστικό αλλά και γνωσιακό», εισχώρησε μέσα σε αυτόν με εγκαταστάσεις που «επιχειρούν να παριστούν -και όχι να αναπαριστούν- το αφανέρωτο ίχνος». «Προσπαθώ να εξασφαλίσω την απαραίτητη συνθήκη που θα μας επιτρέψει τη συνάντηση με το σύμπαν των σημαινόντων», τονίζει η Μαρία Λοϊζίδου.
Η εγκατάστασή της αναπτύσσεται σε έξι σημεία. Ο πρόλογος βρίσκεται μέσα στο Μουσείο: είναι τρεις αραχνοΰφαντες επιφάνειες-κουρτίνες στα παράθυρα, με κεντήματα που συνομιλούν με τις αρχαιότητες του χώρου. Στην πρώτη ίπτανται οι εργαστίνες, οι αρχαίες υφάντρες του ιερού πέπλου της Αθηνάς στα Παναθήναια. Ο πέπλος στα μισά του αρχαιολογικού περιπάτου υφαίνεται και ξηλώνεται την ίδια ώρα…
Η συνέχεια της εγκατάστασης πάντως βρίσκεται στο ύπαιθρο, κρεμασμένη σε ένα πεύκο:είναι ένα ανοξείδωτο πλέγμα με την τρισδιάστατη φόρμα ενός αγγείου. Δυο βήματα δίπλα του είναι απλωμένο στα κλαριά υφαντό με τα κεντημένα ονόματα νεκρών του Κεραμεικού ανάκατα με σύγχρονων νεκρών. Τα κεντήματα έγιναν με κόκκινη και χρυσή κλωστή. «Είναι ονόματα από τους θανόντες του Κεραμεικού αλλά και σύγχρονους ανθρώπους. Τα συνδέω όλα με το μνημόσυνο που κάνουμε όλοι για ανθρώπους που χάνουμε», εξηγεί η εικαστικός.
Η έκπληξη κρύβεται στα μισά τη διαδρομής, κάτω από μια σκιερή συκιά, όπου δυο νέοι άνθρωποι, ο ένας απέναντι στον άλλο, βρίσκονται σκυμμένοι πάνω από μια πλεχτή επιφάνεια από ανοξείδωτο χάλυβα γεμάτη κεντήματα. Η κοπέλα την κεντάει υπομονετικά, ενώ ο νεαρός την ξηλώνει σιγά σιγά. Οι τουρίστες σαστίζουν αντικρίζοντάς τους. «Αυτός ο πέπλος που υφαίνεται είναι οι συνθήκες ζωής μας, χωρίς αρχή και τέλος, η δουλειά που δεν έχει αρχή και τέλος, όπως η ζωή μας», υπογραμμίζει η Μ. Λοϊζίδου.
Μια διπλή μεταλλική (από ανοξείδωτο χάλυβα) επιφάνεια, η μια καθισμένη πάνω στην άλλη (από απόσταση μοιάζουν με διαστημικούς δίσκους) παραπέμπει στους δυο τύμβους του αρχαιολογικού χώρου. Όπως μας λέει η Μαρία Λοϊζίδου «αναφέρονται στην πολυτιμότητα του εμπεριέχει ένας τόπος».
Ο πονοσυλλέκτης. ‘Είναι πλάσμα ζωόμορφο και θηλυκού γένους ,καμωμένο από μέταλλο χυτευμένο, που όμως διατηρεί αρσενικό όνομα.
Η δεύτερη έκπληξη είναι ο επίλογος της έκθεσης: λέγεται πονοσυλλέκτης. Μια μυστηριώδης μικροσκοπική γυναικεία μορφή, με σώμα ζώου, χυτευμένη σε μέταλλο. Τι συναισθήματα θέλει η καλλιτέχνιδα να αφυπνίσει στον επισκέπτη του Κεραμεικού; «Εύχομαι η πρότασή μας, ή έστω ένα μέρος της, να επιτρέψει στον επισκέπτη την επανενεργοποίηση επιθυμιών και συναισθημάτων, επικαιροποιώντας τα, προκειμένου το θραύσμα να ελευθερώσει τη σημασία του. Έστω σε ένα σημείο από τα έξι να ξυπνήσει κάτι από τα ξεχασμένα συναισθήματά του. Έστω ένα θραύσμα από τη δουλειά μας να επιτρέψει να αναδυθεί κάτι απ’ τον ψυχισμό του!»
Μαρία Λοϊζίδου, A Transfer/Μεταβίβαση
Διάρκεια: 9 Σεπτεμβρίου – 31 Οκτωβρίου 2015
Αρχαιολογικός χώρος και Μουσείο Κεραμεικού
Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα (Διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη)
Ωράριο λειτουργίας: Καθημερινά 08:00 -20:00
