«Αυτή η αίθουσα έχει ένα γοτθικό ρομαντισμό». Έτσι χαρακτήρισε κάποτε ένας φίλος/ θαυμαστής του Φρανκ Κάπρα την ατμόσφαιρα που εκπέμπει η Ίριδα. Με το που περάσεις το κατώφλι της, το διαπιστώνεις.
Τα φώτα ανοίγουν στην αίθουσα φανερώνοντας τον σημαδεμένο διάδρομο από την παλαιότερη τοποθέτηση των ντυμένων με μπορντό ύφασμα θέσεών της. Κάτω από το αναγνωστήριο και την καμπίνα προβολής του κτιρίου στη συμβολή της Ιπποκράτους με την Ακαδημίας, γενιές και γενιές φοιτητών και (ιδανικών μα καθ’ όλα άξιων) εραστών της έβδομης τέχνης έχουν παρακολουθήσει δυσεύρετες αλλά κι ευρέως γνωστές δημιουργίες. Λιγότεροι όμως είναι εκείνοι που γνωρίζουν την ιστορία του κινηματογραφικό τομέα και των ανθρώπων που τον συντηρούν παραδίδοντας σεμινάρια, φτιάχνοντας μόνοι τους τις αφίσες προώθησης, αναλαμβάνοντας τα μερεμέτια της καθημερινότητας. Που κάνουν, ας πούμε, ορισμένα καθίσματα να είναι λίγο πιο ερυθρά από τα άλλα.
Οι τίτλοι αρχής πρωτοεμφανίστηκαν στο πανί του ισογείου τη δεκαετία του ‘60. Μερικά χρόνια μετά, στο πλαίσιο λειτουργίας του ΘΤΠΑ (Θεατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Αθηνών που δε σχετίζεται με το ακαδημαϊκό Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ που πρωτολειτούργησε τη σεζόν 1990-91) γίνονται πρώιμες δράσεις κινηματογραφικής χροιάς εντός της πανεπιστημιακής λέσχης. Ο σημερινός ΠΟΦΠΑ (Πολιτιστικός Όμιλος Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών) ιδρύεται στα μέσα του ‘80, ενώ ο ένας εκ των τριών τομέων που περιλαμβάνει τότε είναι ο κινηματογραφικός με κύριο εκφραστικό του μέσο τα φιλμ Super 8 και 35mm για τις προβολές.
Στα τέλη της επόμενης δεκαετίας φέρνουν μαζί τους και τις ψηφιακές αλλαγές. Το Δεκέμβριο του 1999 η Ίριδα τελεί υπό κατάληψη. «Κάποιες από τις αίθουσες της Νομικής έκλεισαν λόγω ανακαίνισης και ορισμένοι καθηγητές είχαν τη φαεινή ιδέα, μιας και είμαστε δίπλα, να κάνουν εδώ τις παραδόσεις τους. Έστειλαν μάστορες που άρχισαν να ξεβιδώνουν τα καθίσματα. Την κρατήσαμε λοιπόν κλειστή για περίπου ένα χρόνο κάνοντας προβολές, συναυλίες και εκδηλώσεις εντός της, οι οποίες συγκέντρωναν πλήθος κόσμου μέχρι που έγινε αντιληπτό πως ο χώρος θα παραμείνει ως είχε».
Από αριστερά ο Αλέξανδρος Σκούρας, ο Αλέξανδρος Παπάδοπουλος και ο Αντώνης Γλαρός
Ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος εισάγει κάθε Τετάρτη τους μαθητές του στις κινηματογραφικές τεχνικές και τεχνολογίες. Χαρακτηρίζεται από την ομήγυρη ως «ο στυλοβάτης του τομέα», ήταν άλλωστε αυτός που απάντησε στο τηλεφώνημά μου προκειμένου να «κάνουμε την Ίριδα». Η πρώτη του επαφή με τον κινηματογραφικό εξοπλισμό έγινε όταν στο λύκειο γύριζε σκετσάκια με την παρέα του. Όχι πολλά χρονιά αργότερα, περνώντας τυχαία έξω από τη λέσχη κοντοστάθηκε μπροστά από τις ανακοινώσεις για τις εγγραφές. Την επόμενη κιόλας μέρα μπήκε στην Ίριδα. Και την ερωτεύτηκε. «Ασχολούμαι με το οργανωτικό κομμάτι, από όταν είχαμε μόνο τρία σεμινάρια και μια προβολή την εβδομάδα μέχρι τώρα που κάνουμε καθημερινά προβολές, σεμινάρια πρακτικά και θεωρητικά, συζητήσεις και ασκήσεις. Φτάσαμε μέχρι εδώ έχοντας τρεχάματα με το πανεπιστήμιο που δεν καιγόταν και τόσο να υποστηρίξει την προσπάθειά μας. Τους πείσαμε να κάνουν κάποιες στοιχειώδεις εξωραϊστικές εργασίες – κάποιο βάψιμο, κάποιο μπάλωμα, και πήραμε μόνοι μας μπρος για να φτιάξουμε τα καθίσματα. Σιγά – σιγά φέραμε ένα καινούργιο προβολέα, πανί και ηχεία. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από την συνέλευση των παλιών και των νεότερων, ενώ ο καθένας μας ξεχωριστά προσφέρει στο χώρο ανάλογα με το κομμάτι και το χρόνο που έχει στη διάθεση του. Και κάπως έτσι λειτουργεί ο τομέας».
Μία από τις προβολές κατά τη διάρκεια της κατάληψης ήταν το Κουρδιστό Πορτοκάλι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Η ταινία που είχε κάνει τους θεατές να κρέμονται από τον εξώστη -που εμφανίστηκε πρόσφατα σε μια σκηνή της Νορβηγίας του Γιάννη Βεσλεμε– είχε κάνει κάποτε τον Αντώνη Γλαρό να φύγει τρέχοντας από το θερινό σινεμά που περνούσε την ώρα του όταν επισκεπτόταν την Ικαρία κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων. Έχοντας υπάρξει μαθητής των δύο Αλέξανδρων, εργάζεται πλέον ως σκηνοθέτης και μεταδίδει τις γνώσεις του για τις τεχνικές του φιλμ στο σεμινάριο της Δευτέρας «σ΄ένα αλισβερίσι κινηματογραφικής μέθεξης», όπως το χαρακτήρισε. «Ενώ σπούδαζα οικονομικά και διεθνείς σχέσεις στην Αγγλία, παρακολουθούσα παράλληλα σεμινάρια ιστορίας του κινηματογράφου. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα είχα ένα σενάριο στο μυαλό μου δίχως ακριβή μορφή, όμως οι τιμές των σχολών ήταν εξωφρενικά υψηλές για να ανταποκριθώ. Κάποιος τότε μου υπενθύμισε την ύπαρξη του τομέα. Λάτρεψα τον χώρο, πρόκειται για την απόλυτη έκφανση της δημοκρατίας στον κινηματογράφο, τη δυνατότητα όλων να έχουν πρόσβαση στο μέσο, να υλοποιήσουν κάτι δικό τους, να συναναστραφούν με ανθρώπους πιο μυημένους, μου θυμίζει τα σχολεία των παλιών που οι μαθητές της έκτης δημοτικού δίδασκαν αυτούς της πρώτης. Είμαστε μια παρέα με την ίδια καψούρα που επιστρέφει στους νεότερους ό,τι δόθηκε σ’ εκείνη κάποτε απλόχερα σ’ ένα αλισβερίσι κινηματογραφικής μέθεξης. Το μάθημα που δεν θα ξεχάσω ήταν όταν το Δεκέμβρη του 2008 τα μάτια όσων έφταναν έτρεχαν από τα δακρυγόνα, το σεμινάριο είχε μια φανερή ένταση και παρόλα αυτά δεν έφυγε κανείς μέχρι το τέλος του».
Ο μοντερνισμός, ο υπαρξισμός, το new queer cinema και ο κινηματογράφος τρόμου είναι μερικά από τα σεμινάρια που περιλαμβάνει το χειμερινό εξάμηνο 2015 – 2016. Το «Ερασιτέχνης Κινηματογραφιστής» κάνει έναρξη με την ομώνυμη ταινία του Κριστοφ Κισλόφκι επί επτά συναπτά έτη. Ο Αλέξανδρος Σκούρας μπορεί να μην είναι πλέον ερασιτέχνης, όπως το 2001 που ανέβηκε τα σκαλιά μέχρι τον πρώτο όροφο της φοιτητικής λέσχης, αλλά συνεχίζει να στηρίζει ενεργά τον χώρο που τον μύησε στην κινηματογραφική αισθητική, διδάσκοντάς την πλέον. «Συνάντησα άτομα που είχαμε την ίδια τρέλα, φαντάσου ότι τρεις από τους σημερινούς μου συνεργάτες στις ταινίες που κάνω τους γνώρισα την πρώτη μου χρονιά ως μαθητής. Εδώ μου παραχωρήθηκε ο απαραίτητος εξοπλισμός προκειμένου να υλοποιήσω τις ιδέες μου, αν δεν υπήρχε ο τομέας δεν ξέρω που θα με έβγαζε η ζωή. Δυστυχώς σήμερα ο κινηματογράφος είναι ένα μέσο στο οποίο -αν θες να κάνεις κάτι σοβαρό- πρέπει να περιμένεις τη στήριξη του κράτους. Η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι περιορισμένη και το μόνο που μπορείς είναι να το παλεύεις μόνος σου, κάτι το οποίο από ένα σημείο και μετά σε κουράζει. Καταλήγεις λοιπόν όμηρος των καταστάσεων εναποθέτοντας τις ελπίδες σου στο Κέντρο Κινηματογράφου. Το κλείσιμο της ΕΡΤ ήταν επίσης ένα τεράστιο στραπάτσο για τους κινηματογραφιστές ταινίων μικρού μήκους. Γι΄αυτό οι δυνατότητες που δίνει ο κινηματογραφικός τομέας, όπως το να κάνεις μια παραγωγή εξ’ ολοκλήρου σ’ αυτόν ή να δανειστείς το χώρο για γυρίσματα, είναι ιδιαιτέρως σημαντικές».
Καθώς συζητάμε για άλλους δημιουργούς που έχουν περάσει από το φουαγιέ με τους δερμάτινους καναπέδες, όπως είναι Αλέξης Αλεξίου και ο Αλέξανδρος Βούλγαρης, ξεχνάω να τους αναφέρω ότι ο φίλος/φαν Κάπρα θυμάται τον Σύλλα Τζουμέρκα να εμπνέεται απροσδόκητα από κάτι την ώρα του σεμιναρίου και τους μαθητές του να σπεύδουν στο κοντινότερο βιντεοκλάμπ προκειμένου να βρουν το απόσπασμα που ήθελε να τους δείξει. Αυτή η πληροφορία δε διασταυρώθηκε ποτέ από τη στιγμή που ένα κορίτσι μας διακόπτει ευγενικά προκειμένου να ενημερωθεί για την ανανέωση της συνδρομής της. Ωστόσο τους ρωτάω αν η αγάπη τους για τον κινηματογράφο συνέπεσε ποτέ με τον έρωτά τους για δυο μάτια που ξεχώριζαν στο σκοτάδι κατά τη διάρκεια μιας προβολής. Ενώ γελάνε, ο Βασίλης Μαρτσάκης που με υποδέχτηκε και με ξενάγησε λίγες ώρες πριν μου αποκρίνεται πως «οι έρωτες της Ίριδας είναι φευγαλέοι, σαν την προβολή». Του υποσχέθηκα πως θα του γνωρίσω ένα ζευγάρι που ισχυρίζεται το αντίθετο και μου ευχήθηκε να σκιρτήσω η ίδια σε κάποια από τις φετινές προβολές διαψεύδοντάς τον.
