Με το «Στο Πίσω Κάθισμα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ίκαρος, η συγγραφέας Ευτυχία Γιάννακη μας συστήνει τον αστυνόμο Χάρη Κόκκινο, ο οποίος προσπαθεί να λύσει το μυστήριο του θανάτου ενός διάσημου σκηνοθέτη. Παλεύοντας με την χιονισμένη Αθήνα, την πολύπλοκή προσωπική ζωή του και το στοιχειωμένο παρελθόν του σκηνοθέτη, ο Κόκκινος θα χρειαστεί να αναθεωρήσει την κοσμοθεωρία του για να προχωρήσει. Λίγες μέρες πριν την παρουσιάση του βιβλίου στο βιβλιοπωλείο Ιανός (στις 27 Σεπτεμβρίου), η συγγραφέας απάντησε στις ερωτήσεις της Popaganda.
Σας γνωρίσαμε πριν από αρκετά χρόνια με το «Χάρντκορ». Τότε γράφατε με ψευδώνυμο. Γιατί αποφασίσατε να χρησιμοποιήσετε το κανονικό σας όνομα σε αυτή την συγγραφική σας επιστροφή; Η Αλέκα Λάσκου, συγγραφέας του «Χάρντκορ», δολοφονήθηκε λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου της, γιατί δεν είχε πλέον λόγο ύπαρξης. Ο Χάρης Κόκκινος – ο πρωταγωνιστής αστυνόμος μου «Στο Πίσω Κάθισμα» – έχει πάντοτε στο πίσω μέρος του μυαλού του αυτή την υπόθεση. Είμαι πεπεισμένη ότι γνωρίζει ποιος είναι ο ένοχος, αλλά φοβούμενος ότι θα μπορούσε να έχει την ίδια τύχη κρατάει το στόμα του κλειστό προς το παρόν.
Το «Χάρντκορ» έγινε και ταινία με τον Ντένη Ηλιάδη στη σκηνοθεσία, ο οποίος χάρη και σε αυτή τη δουλειά δουλεύει πλέον στο Hollywood. Σήμερα, με την απόσταση μιας δεκαετίας από το βιβλίο και την ταινία, πώς τα προσεγγίζετε; Το «Χάρντκορ» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και θεωρώ ότι ήταν μια ταινία η οποία προκάλεσε αίσθηση, τουλάχιστον για τα δεδομένα της εποχής και αυτό φυσικά οφείλεται στο ταλέντο του σκηνοθέτη ο οποίος με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα έβρισκε τον δρόμο του. Σήμερα τόσο το βιβλίο, όσο και η ταινία υπάρχουν στη βιβλιοθήκη μου σε περίοπτη θέση. Άλλωστε, γνωρίζω ότι η δημιουργός τους δεν θα δώσει άλλα έργα από εκεί που βρίσκεται και αυτό τα καθιστά κατά κάποιο τρόπο ασφαλή και συλλεκτικά.
Επιστρέψατε στο μυθιστόρημα με ένα καθαρόαιμο αστυνομικό που διαδραματίζεται στη σύγχρονη Αθήνα. Γιατί διαλέξατε τον τίτλο «Στο Πίσω Κάθισμα»; Στο Πίσω Κάθισμα έχουμε βρεθεί όλοι ως παιδιά και κάποιοι από εμάς θα βρεθούν ως ένοχοι. Όσα μεσολαβούν για να μεταβεί κανείς από τη μία κατάσταση στην άλλη αποτέλεσαν το κύριο ενδιαφέρον μου και τον πυρήνα της συγκεκριμένης ιστορίας. Αυτή η βουτιά στο παρελθόν, στον κύκλο της βίας, στην οικογένεια, στα κοινά μυστικά και σε όσα νομίζουμε ότι αφήσαμε πίσω μας είναι απαραίτητα όχι μόνο κατά την εξιχνίαση ενός εγκλήματος, αλλά και για τη διαχείριση των αστοχιών σε προσωπικά μας ζητήματα. Η αίσθηση ότι στο πίσω κάθισμα δομείται και αναπνέει ένας ολόκληρος κόσμος, όσο εσύ οδηγείς αμέριμνος μπορεί να σε κάνει να παρατήσεις το τιμόνι και να στραφείς προς τα πίσω για να δεις τι συνέβη. Αυτό το γύρισμα του κεφαλιού προς τα πίσω είναι η συγκεκριμένη αφήγηση.
Ένα κυρίαρχο στοιχείο στα δύο βιβλία σας είναι η βία. Στο «Χάρντκορ» ήταν στυλιζαρισμένη και αυθόρμητη, με τους νεαρούς πρωταγωνιστές να ξεσπούν― κατά κάποιο τρόπο― στιγμιαία. «Στο πίσω κάθισμα» η βία έχει διάρκεια, είναι αυτό το παρατεταμένο κακό που είναι η ζωή του σκηνοθέτη. Τελικά ποιο από τα δύο είναι πιο τρομακτικό; Η ανάλυση των εκφράσεων ή των εκφάνσεων της βίας είναι περίπλοκο ζήτημα και είναι δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα ποια από αυτές τις «μορφές» βίας είναι πιο τρομακτική από την άλλη. Υπάρχει πάντοτε η υφέρπουσα βία, η ψυχολογική βία με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά, ιδιαίτερα σε συνθήκες αστάθειας όπως έχουν διαμορφωθεί στην Αθήνα σήμερα. Κάποιοι θα πουν ότι αυτή είναι μια από τις χειρότερες μορφές βίας. Δεν είμαι βέβαιη αν θα έλεγαν το ίδιο βρισκόμενοι μπροστά σε ένα πτώμα σε κάποια εμπόλεμη ζώνη. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι υπάρχει μια σχετικότητα στην αντίληψη και συνεπώς στην αξιολόγηση των επιπέδων ή ακόμη και των επιπτώσεων της βίας σε κάθε μορφή της.
Τι είναι αυτό που σας κάνει να γράφετε για τη βία; Γιατί την επιλέγετε ως βασικό θέμα του έργου σας; Με ενδιαφέρει κυρίως η έννοια του φόβου που προκύπτει από μια βίαιη πράξη ή μια βίαιη συνθήκη. Γράφοντας για τον φόβο είναι ένας τρόπος να τον διαχειριστώ σε ένα σύμπαν το οποίο δημιουργώ και ως εκ τούτου ελέγχω, άρα είναι κατά κάποιο τρόπο ασφαλές. Τουλάχιστον πιο ασφαλές από την πραγματικότητα. Θα έλεγα γενικά ότι η ενασχόληση με το ζήτημα της βίας και του φόβου που προκύπτει από αυτήν λειτουργεί θεραπευτικά για μένα. Ελπίζω το ίδιο και για τον αναγνώστη ο οποίος ενδεχομένως επιχειρεί να βιώσει παρόμοια συναισθήματα προσεγγίζοντας αυτή τη θεματολογία μέσω αστυνομικών αφηγήσεων.
Στο «Πίσω Κάθισμα», περιγράφετε πολύ μεστά, πέρα από τους πρωταγωνιστές, τον περίγυρο: αυτούς που είτε πέφτουν από τα σύννεφα ή είναι σιωπηρά συνένοχοι, καθώς γνώριζαν αλλά δεν μιλούσαν. Είναι τελικά αυτός ο περίγυρος πιο τρομακτικός από τους ίδιους τους «κακούς»; Δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομακτικό από ένα κλειστό στόμα. Η σιωπή όταν γνωρίζεις τον ένοχο και δεν τον αποκαλύπτεις ή η σιωπή και η αδιαφορία μπροστά σε μια μικρότερη ή μεγαλύτερη εγκληματική πράξη αποτελούν εγγύηση ότι ο κύκλος της βίας θα συνεχιστεί. Και δεν υπάρχει χειρότερη αίσθηση από την αναμονή που προηγείται του ξεσπάσματος της βίας. Τις περισσότερες φορές αυτό το διάστημα είναι πιο τρομακτικό από το ίδιο το συμβάν οπότε και καταγράφεται το αποτέλεσμα μιας έκρηξης.
Γιατί επιλέξατε έναν σκηνοθέτη θεάτρου ως τον πιο βίαιο χαρακτήρα του έργου; Εντάξει, οι περισσότεροι όντως θέλουν να είναι δημιουργοί του σύμπαντος (τους), αλλά αυτό γενικά περιορίζεται μόνο στα πλαίσια της παράστασης. Το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης είναι βίαιος προφανώς δεν λειτουργεί ως αναφορά στους σκηνοθέτες γενικά και η δουλειά του δεν αποτελεί παρά το σχήμα που δίνει μορφή στην εξουσία που επιχειρούσε ο ίδιος να ασκεί στους ανθρώπους. Θα έλεγα ότι οποιοσδήποτε κατέχει μια θέση εξουσίας ή είναι κυρίαρχος σε μια ομάδα ανθρώπων θα μπορούσε να βρίσκεται στη θέση του σκηνοθέτη. Η άσκηση εξουσίας σε διάφορα επαγγελματικά σχήματα είναι και αυτή μια από τις πολλές εκφάνσεις που μπορεί να έχει η βία στην καθημερινότητά μας.
Ο κεντρικός ήρωας, ο αστυνομικός Χάρης Κόκκινος, ζει μια άδεια ζωή: για αυτόν υπάρχει μόνο η δουλειά του και η καθημερινότητά του με τους συναδέλφους του, στην παρακμιακή, χειμωνιάτικη Αθήνα. Τίποτα άλλο δεν μοιάζει να τον κινητοποιεί. Δεν θέλει καν να ασχοληθεί με τα μπλεξίματα του γιου του. Γιατί επιλέξατε να τον δημιουργήσετε τόσο «απάνθρωπο»; Απάνθρωπες είναι ενδεχομένως οι συνθήκες μέσα στις οποίες εργάζεται, το γεγονός ότι έρχεται αντιμέτωπος καθημερινά με την βία σε μια πόλη η οποία στα μάτια του συγκροτεί τον ιστό μέσα στον οποίο ο ίδιος δρα παρά την παρακμή και τις συνθήκες αστάθειας που επικρατούν. Ο ίδιος όμως, είναι πολύ ανθρώπινος, έχει αδυναμίες όπως όλοι μας κι έναν ισχυρό ηθικό πυρήνα που τον κατευθύνει και εκδηλώνεται ως υπέρμετρο πάθος για τη δουλειά του. Το γεγονός ότι αρνείται να αναμετρηθεί με το προσωπικό του παρελθόν ή ότι κάποιες στιγμές ενεργοποιείται ένας μηχανισμός άρνησης στη διαχείριση των προσωπικών του ζητημάτων είναι κάτι ανθρώπινο. Ασχέτως αν καθίσταται τελικά αρεστός ή όχι.
Η παράλληλη πλοκή με την προσωπική ιστορία του Κόκκινου στο τέλος θα τον αλλάξει, θα μαλακώσει. Τι είναι αυτό που τον κάνει να «εξανθρωπιστεί»; Η προσωπική ιστορία του Χάρη Κόκκινου όπως εξελίσσεται ήδη από το πρώτο βιβλίο με το οποίο συστήνεται στο αναγνωστικό κοινό και συνεχίζεται με τις επόμενες ιστορίες θα μας δώσει την ευκαιρία να δούμε όλες τις αλλαγές που θα συντελεστούν εντός του και εντέλει να κατανοήσουμε καλύτερα τον χαρακτήρα, τον τρόπο σκέψης του και τα όριά του. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα παραμείνει πάντα πολύ ανθρώπινος, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο συμπαθής ενδεχομένως. Όπως όλοι μας άλλωστε.
Το βιβλίο κλείνει θετικά, με τον ντετέκτιβ να έχει λύσει το μυστήριο και επιτέλους να φεύγει από την Αθήνα. Χρησιμοποιείτε όμως μια παράγραφό από το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν ως κατακλείδα, η οποία υποδηλώνει ότι όσο και να θέλει να αλλάξει, ο Κόκκινος μάλλον δεν θα αντέξει μακριά από την καθημερινότητά του. Γιατί αυτό το παράξενο κλείσιμο ματιού στον αναγνώστη; Το τέλος αυτού του βιβλίου είναι όντως το κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη προετοιμάζοντάς τον για την συνέχεια της ιστορίας. Ο καθένας θα εκλάβει με τον δικό του τρόπο αυτή τη νύξη και μένει να δει στην επόμενη ιστορία αν όντως θα επιβεβαιωθεί.
Από το τέλος του βιβλίου, προκύπτει μάλλον αβίαστα ότι θα υπάρξει και συνέχεια. Αν ναι, ήταν αυτός ο στόχος σας εξαρχής; Πράγματι θα υπάρξει συνέχεια και μάλιστα οι τρεις πρώτες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Αστυνόμο Χάρη Κόκκινο θα αποτελούν μια ενότητα. Τόσο η πόλη όσο και η εξέλιξη της προσωπικής του ιστορίας και των χαρακτήρων γύρω του θα είναι στο επίκεντρο και των ιστοριών που θα ακολουθήσουν. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουν έτοιμη να τον αποχωριστώ με μία μόνο ιστορία και με αυτή τη λογική γράφτηκε το Πίσω Κάθισμα.