«Το φύλο είναι γεγονός. Κάθε άνθρωπος εδώ μέσα, κάθε άνθρωπος στον πλανήτη, έπρεπε να περάσει από τα πόδια μιας γυναίκας για να έρθει στη Γη. Αυτό είναι γεγονός», λέει o Dave Chappelle στο Closer, το τελευταίο του show που προβάλλεται αυτή τη στιγμή στο Netflix. Σε άλλο κομμάτι, ο Αμερικανός κωμικός, που από πολλούς θεωρείται κορυφαίος του είδους, αναφέρει πως, «Έκαναν cancel την Τζ.Κ Ρόουλινγκ. Θεέ μου. Το μόνο που είπε ήταν πως το φύλο αποτελεί γεγονός και η τρανς κοινότητα εξαγριώθηκε, άρχισε να την αποκαλεί terf (ακρωνύμιο για τις ριζoσπαστικές φεμινίστριες trans-αποκλεισμού). Είμαι κι εγώ στην ομάδα των terf». Όπως ήταν αναμενόμενο, οι δηλώσεις αυτές, καλυμμένες με το μανδύα του χιούμορ, ξεσήκωσαν αντιδράσεις, όχι μόνο ανάμεσα στα τρανς άτομα, αλλά και ανάμεσα σε όσους υπερασπίζονται και μάχονται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Το Closer αυτή τη στιγμή είναι στα πέντε πιο προβεβλημένα show του Netflix γι΄αυτή την εβδομάδα, παρόλο που πληθαίνουν συνεχώς οι φωνές που ζητούν να κατέβει από τη πλατφόρμα, ακόμα και ανάμεσα στους εργαζόμενούς της. Ο CEO του Netflix, Τεντ Σαράντος, αναφέρθηκε στο ζήτημα αυτό, υπερασπιζόμενος το «The Closer», σε email προς τους εργαζόμενους. «Πολλοί από εσάς έχετε ρωτήσει επίσης που τραβάμε τη γραμμή σε ό,τι αφορά στο μίσος. Δεν επιτρέπουμε στο Netflix περιεχόμενο που είναι σχεδιασμένο για την υποκίνηση του μίσους ή της βίας και δεν πιστεύουμε ότι το The Closer περνά αυτή τη γραμμή. Αναγνωρίζω όμως ότι η διάκριση ανάμεσα στον σχολιασμό και την υπονόμευση είναι δύσκολος, ιδιαίτερα με το stand-up comedy, που υπάρχει για να ωθεί τα όρια. Κάποιοι άνθρωποι θεωρούν την τέχνη του stand-up κακοπροαίρετη, αλλά τα μέλη μας την απολαμβάνουν και είναι ένα σημαντικό κομμάτι του περιεχομένου που προσφέρουμε», αναφέρει στο email, σύμφωνα με το The Verge και το Variety.
Σύμφωνα με τους New York Times, τρεις υπαλλήλοι που πήραν μέρος σε διαδικτυακή σύσκεψη διευθυντών και αντιπροέδρων την προηγούμενη εβδομάδα, χωρίς να έχουν ενημερώσει προκαταβολικά τον υπεύθυνο, τέθηκαν σε αναστολή. Ανάμεσα τους και η Τέρα Φιλντ, η οποία αυτοπροδιορίζεται ως τρανς άτομο και είχε εκφράσει δημοσίως τη διαφωνία της για το γεγονός ότι το Netflix φιλοξενεί στην πλατφόρμα του το show του Chappelle. Η υψηλόβαθμη μηχανικός λογισμικού είχε γράψει χαρακτηριστικά στον λογαριασμό της στο twitter πως, «το show αυτό επιτίθεται στην τρανς κοινότητα, αλλά και στην εγκυρότητα της τρανς ύπαρξης». Εκπρόσωπος του Netflix δήλωσε στο CNN «Είναι απολύτως αναληθές ότι θέσαμε σε αναστολή κάποιον εργαζόμενο για αναρτήσεις για αυτό το σόου. Οι εργαζόμενοί μας ενθαρρύνονται να διαφωνούν ανοιχτά και υποστηρίζουμε το δικαίωμά τους να το κάνουν».
«Η προώθηση της ιδεολογίας TERF βλάπει ευθέως τα τρανσέξουαλ άτομα, δεν αποτελεί κάποια ουδέτερη ενέργεια. Αυτό δεν είναι μια διαφωνία ανάμεσα σε δύο πλευρές. Είναι μια διαφωνία των trans ανθρώπων που θέλουν να είναι ζωντανοί και των ανθρώπων που δεν θέλουν να είμαστε», επεσήμανε η Φλιντ. Μάλιστα, τα λεγόμενα του Chappelle στο “Closer”, καταδίκασε και ο οργάνωση GLAAD (Gay & Lesbian Alliance Against Defamation). «Το όνομα του Dave Chapelle έχει γίνει συνώνυμο του εξευτελισμού των trans ατόμων και άλλων περιθωριοποιημένων κοινοτήτων».
Καθόλη την διάρκεια της καριέρας του ο Chappelle απολάμβανε να λέει αστεία που μπορεί να θεωρηθούν προσβλητικά και το “Closer” δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα τρανς άτομα γίνονται συχνά στόχος της κωμωδίας του 48χρονου, ο οποίος δεν έχει διστάσει να τα συγκρίνει με την Ρέιτσελ Ντόλεζαλ, η οποία παρίστανε πως ήταν μαύρη. Μάλιστα, σε παλαιότερο show του είχε αναρωτηθεί τι θα γινόταν αν ο Λεμπρόν Τζέιμς ξυπνούσε μια μέρα και αποφάσιζε πως ήταν γυναίκα, για να μπορέσει να παίξει στο WNBA και να θριαμβεύσει. Αυτό το τελευταίο χρησιμοποιήθηκε και από τον Ντόναλντ Τραμπ σε προεκλογική του αναμέτρηση και αυτό από μόνο του λέει πολλά.
Σε μια χρονιά όπως το 2021, που κρατά το ρεκόρ για τους περισσότερους θανάτους τρανσέξουαλ ατόμων στις ΗΠΑ, με τα περισσότερα θύματα να ανήκουν μάλιστα στην μαύρη κοινότητα, πόσος χώρος υπάρχει για τέτοιου είδους χιούμορ; Ο ίδιο ο Chappelle λέει πως, «Δεν είχα ποτέ πρόβλημα με την γκέυ κοινότητα. Αν ακούσετε προσεκτικά τα όσα λέω, το πρόβλημά μου ήταν πάντα οι λευκοί άνθρωποι. Οι γκέυ αποτελούν μειονότητα, μέχρι να χρειαστεί να είναι και πάλι λευκοί». Μάλιστα, το show κλείνει με τον Chappelle να λέει, «Δεν θα ξαναμιλήσω για όλα αυτά. Το μόνο που ζητάω ταπεινά από την κοινότητά σας, είναι να σταματήσετε να υπονομεύετε τον λαό μου».
Παρόλο τον σάλο, ο Chappelle δεν έχει ζητήσει συγνώμη, ενώ πια η συζήτηση για το που σταματά το χιούμορ και που ξεκινά η (επικίνδυνη πολλές φορές) προσβολή, άνοιξε και πάλι. «Θεωρώ το τσιτάτο “η σάτιρα δεν έχει όρια” μια μεγάλη ομπρέλα ικανή να καλύψει όλες μας τις παθογένειες. Το χιούμορ δεν έχει όρια, αλλά η ηθική έχει. Ένας από τους βασικότερους κανόνες της κωμωδίας είναι το Punch Up, δηλαδή το αστείο σου να έχει καθαρό στόχο την “εξουσία”, τον “ισχυρό” ή την “κυρίαρχη ιδέα”. Όταν επιλέγεις να κάνεις Punch Down αστεία, θεωρώ ότι δεν κάνεις κωμωδία. Απλά κοροϊδεύεις τους άλλους. Και η επιλογή της λέξης “κοροϊδία” είναι πολύ συνειδητή», λέει χαρακτηριστικά η stand u κωμικός, Χριστίνα Βούλγαρη. «Τα κακοποιητικά αστεία είναι ένας πανεύκολος τρόπος να νιώσουμε ανώτεροι, χωρίς να κουνήσουμε ούτε το μικρό μας δαχτυλάκι. Τα αστεία του Chappelle είναι κακοποιητικά. Το γεγονός ότι αυτά τα αστεία προέρχονται από ένα καλλιτέχνη της μαύρης κοινότητας το κάνει ακόμα χειρότερο. Το 2020 μόνο στις ΗΠΑ δολοφονήθηκαν 44 τρανς άτομα, κυρίως μέλη της μαύρης κοινότητας. Δεν μιλάμε απλά για μια “ευαίσθητη κοινωνική ομάδα”. Μιλάμε για μια κοινωνική ομάδα που δολοφονείται συστημικά και συστηματικά. Ταυτόχρονα όμως, μιλάμε και για μία κοινωνική ομάδα που έχει παίξει πιθανότατα τον σημαντικότερο ρόλο στις όποιες κατακτήσεις έχει η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα μέχρι σήμερα παγκοσμίως. Από τον William Dorsey Swann μέχρι την Marsha P. Johnson, η μαύρη τρανς κοινότητα είναι πάντα στην πρώτη γραμμή. Όπως και στο κίνημα Black Lives Matter. Όταν έχεις τέτοιο παρελθόν, τέτοια ιστορία, πιστεύω πώς το να επιλέξεις να κάνεις αστεία εις βάρος των τρανς ατόμων είναι στοχοποίηση και προσπάθεια περαιτέρω περιθωριοποίησης», συμπληρώνει. «Θεωρώ ότι πολλοί καλλιτέχνες επιδιώκουν αναγνωρισιμότητα και χρήμα κοροϊδεύοντας τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Πατώντας πάνω στα συντηρητικά αντανακλαστικά της κάθε κοινωνίας. Χαϊδεύοντας όλη την ομό/αμφί/τρανσφοβία της κοινωνίας. Γιατί τα τρανσφοβικά αστεία είναι το μικρότερο κομμάτι μιας τρανσφοβικής κοινωνίας. Για να σου είμαι απόλυτα ειλικρινής, το γεγονός ότι ο Chappelle θεωρεί ότι το τι έχει ένα άτομο μέσα στο παντελόνι του είναι πιο αστείο από το τι έχει ο Louis CK έξω από αυτό, είναι κάτι που δεν θα με ενδιέφερε να δω σαν κοινό. Και χαίρομαι που δεν είμαι η μόνη».
Για την stand up κωμικό Χρύσα Κατσαρίνη η κωμωδία του Chappelle, δεν είναι η κωμωδία που αγαπάει, ούτε και ο ίδιος ο Chappelle είναι ένας κωμικός που αγαπάει, κι ας ήταν κάποτε πολύ ψηλά στις προτιμήσεις της, «Στα τελευταία του special ο Chappelle τείνει να είναι ένας κωμικός που δεν τον αφορά η κωμωδία. Πρωταρχικός του στόχος είναι να προκαλέσει». Όσα για το αν αποτελούν κάλεσμα προς λογοκρισία, όσοι ζητούν να κατέβει το show από το Netflix, η Ελληνίδα κωμικός λέει χαρακτηριστικά, «Όσοι δεν έχουμε υπάρξει μειονόητες -αν και το να είσαι γυναίκα, από μόνο του είναι δύσκολο- όσοι είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε, χωρίς να έχουμε υποστεί το μπούλινγκ που έχει υποστεί μια μειονότητα, δεν μπορούμε να κρίνουμε πως μπορεί να αισθάνθηκαν ή πόσο μπορεί να ενοχλήθηκαν ή πόσο μπορεί να τους πόνεσε. Οπότε δεν μπορώ να κρίνω και την επιθυμία τους να κατέβει κάτι από το Netflix ή την επιθυμία τους να γίνει cancel ο συγκεκριμένος κωμικός. Την καταλαβαίνω απόλυτα. Από την άλλη, σαν κωμικός όμως, μπορώ να πω ότι ήμουν πάντα υπέρ της ελευθερίας του λόγου και σε καμία περίπτωση υπέρ του cancel. Θεωρώ πως κάτι τέτοιο θα είναι πολύ επικίνδυνο για όλους μας. Αν φτάσει κάποιος εξωτερικός παράγοντας να κρίνει τι πρέπει να ειπωθεί και τι όχι, είναι κάτι πάρα πολύ τρομακτικό. Να θυμίσω εδώ πως στις αρχές του 2021 η ελληνική κυβέρνηση αποπειράθηκε να απαγορέψει την δημοσίευση τραγουδιών ή άλλων έργων στο διαδίκτυο, των οποίων το περιεχόμενο είχε κριθεί ανατρεπτικό». Για την Χρύσα Κατσαρίνη το όριο της αφορά τον κωμικό, «Υπάρχει όριο στην κωμωδία και το θέτει ο ίδιος ο κωμικός, σύμφωνα με τις ηθικές του αξίες. Το ιδανικό θα ήταν το cancel να γίνει μέσα από το κοινό. Και έτσι φέρνεις το κοινό προ των ευθυνών του. Γιατί ο κόσμος θα σου δείξει, αν αυτό που κάνεις τελικά, είναι κάτι αποδεκτό από την κοινωνία ή όχι, αλλά δεν θα πρέπει να έχει την δύναμη το κοινό να απαγορεύσει στον κωμικό να πει οτιδήποτε. Το να μην πήγαινε ο κόσμος να δει τον Chapelle μετά από αυτό, θα αποτελούσε την καλύτερη απαντηση». Για την κωμικό, «ένας άνθρωπος που έχει ήδη υποστεί τόσο πολύ μπούλινγκ, δεν χρειάζεται ένα ακόμα αστείο εις βάρος του, η κοινωνία δεν χρειάζεται ένα ακόμα αστείο για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Αν δεν μπορείς να κάνεις τον κόσμο να γελάσει, χωρίς να πληγώσεις μειονότητες, μάλλον δεν είσαι τόσο καλός κωμικός».
Το αν ο Chappelle θα απολογηθεί για τα όσα είπε στο “Closer” η αν θα εξελίξει την κωμωδία του μένει να το δούμε. Το μόνο σίγουρο είναι πάντως πως οι ασκοί του Αιόλου άνοιξαν. Τα τρανς άτομα αποκτούν ορατότητα -ακόμα κι αν συναντούν δεκάδες εμπόδια- και απαιτούν πια να αντιμετωπίζονται ως ισότιμα, όπως άλλωστε πρέπει.