«Όχι, η ζωγραφική δε γίνεται για να διακοσμεί διαμερίσματα. Είναι ένα εργαλείο πολέμου για να επιτίθεται, αλλά και να αμύνεται ενάντια στον εχθρό» είχε πει ο Πάμπλο Πικάσο το 1945.
Εξάρχεια, 2017. Πως κινούμαστε σε μια γειτονιά, μια πόλη; Από χώρα σε χώρα; Στις μέρες μας, διακρίνεται μια έντονη ασυμφωνία μεταξύ της ενθάρρυνσης για ελεύθερη ροή μη έμβιων δυνάμεων και τους ολοένα αυστηρότερους περιορισμούς στην ανθρώπινη κινητικότητα. Μια ραγδαία απώλεια της δυνατότητάς μας για δράση, το να έχουμε λόγο πάνω στην πορεία των κοινωνιών μας. Η αυτοδικαιοδοσία, ο τρόπος που ελέγχουμε και διανέμουμε τα δικαιώματα των άλλων, εγείρει πολλά ερωτήματα σχετικά με τη γενναιοδωρία και την αλληλεγγύη μας. Σε ποιόν παραχωρούμε τις ελευθερίες που απαιτούμε για τους εαυτούς μας;
Η έκθεση «Driftwood ή πως αναδυόμαστε μέσα από τα ρεύματα» έδωσε σάρκα και οστά στις παραπάνω σκέψεις, εξετάζοντας το πως καταπνίγουμε τα συναισθήματα συμπόνιας και την κοινή λογική στην αλληλεπίδραση με ανθρώπους που θεωρούνται(!) διαφορετικοί. Παρόλο που στο παγκοσμιοποιημένο χωριό μας έχουν εκμηδενιστεί οι αποστάσεις, διασφαλίζεται μια αποστασιοποιημένη και μηχανοποιημένη αντίληψη και ως εκ τούτου η ηθελημένη άγνοια για τον Άλλο (δεν ξέρω τι από τα δύο είναι χειρότερο), ενόσω εμείς διασφαλίζουμε τις δικές μας ανέσεις.
Το έργο “Traffic Red, Traffic Yellow, Signal Blue: A Conversation Between a Curator, an Artist and a Dancer” συνδέει όλους τους χώρους της έκθεσης με 10 μεταλλικές πινακίδες, λειτουργώντας ως εργαλείο πλοήγησης αλλά και ένα αυτόνομο έργο πάνω από όλα τα ατομικά έργα. Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη, στην καλλιτεχνική πρακτική της, ασχολείται με το πως η σηματοδότηση μπορεί να περιορίσει την ανθρώπινη κινητικότητα.
Διάφορες θεματικές κάνουν την εμφάνισή τους στην έκθεση: η διαφήμιση και το μάρκετινγκ ως εργαλεία συγκάλυψης της εκμετάλλευσης που είναι έμφυτη στις παγκοσμιοποιημένες διαδικασίες παραγωγής· η ηθική της εργασίας· η έννοια της οικίας ως μία προσωπική ή συλλογική κατασκευή· οι δομικοί περιορισμοί της ανθρώπινης κινητικότητας και σκέψης· η επιβληθείσα ή η αυτόνομη πολιτιστική ταυτότητα· και οι πρακτικές που έχουν να κάνουν με τη δόμηση της κοινότητας. Άνοιξε έτσι ένας διάλογος με την πόλη και τους κατοίκους της κι εμείς περπατήσαμε στους δρόμους της πόλης για να ανακαλύψουμε τι συμβαίνει.
Η αφετηρία της έκθεσης, το Mobile City, Lloyd Corporation. Σε ένα από τα γκαράζ των Εξαρχείων βρίσκεται ένα αγροτικό φορτηγό, φορτωμένο με «κινητές διαφημίσεις», περιμένοντας και τη συμμετοχή του κοινού. Οι διαφημίσεις προέρχονται από φέιγ βολάν σε δρόμους της Αθήνας, των Βρυξελλών, του Βερολίνου και του Λονδίνου, ιστοσελίδες αγγελιών και στοχευμένη αλληλογραφία.
«Αρχικά, η πρότασή μου για το Curate Award είχε να κάνει με ένα οutline που θα έθιγε τα επερχόμενα στάδια από τη μεταναστευτική εμπειρία και πιο συγκεκριμένα, τις προσφυγικές ροές» λέει η επιμελήτρια Evelyn Simons στην Popaganda. «Έμενα δίπλα σε ένα κέντρο ασύλου και ένιωθα την ανάγκη να υπογραμμίσω την ενδεχόμενη οικουμενικότητα που στην πραγματικότητα διατρέχει αυτές τις προσωπικές εμπειρίες, καταλαβαίνοντας την εγγενή ανθρωπιά που προσδιορίζει τις έννοιες της ελπίδας, της απογοήτευσης, της αίσθησης του ανήκειν, της αφομοίωσης, της νοσταλγίας και της διαφορετικότητας γενικότερα» προσθέτει.
Όσο η προσφυγική κρίση μεγάλωνε, τόσο περισσότερο απογοητευόταν η Βελγίδα επιμελήτρια από την απάντηση του κόσμου της τέχνης σε αυτό. Πολλές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης έθιξαν το ζήτημα με έναν οπορτουνιστικό τρόπο, κατά τη γνώμη της. «Ζώντας σε ένα δυτικοευρωπαϊκό περιβάλλον, ανήκοντας σε προνομιούχο μέρος της κοινωνίας, δεν φαινόταν ηθικά σωστό να “σχολιάσω” την προσφυγική κρίση όντας έξω από αυτή και μέσα στην ασφαλή φούσκα του κόσμου της τέχνης.»
Έτσι, έψαξε σε ποιό βαθμό ο δυτικός πολιτισμός έχει συμβάλλει και είναι υπεύθυνος για την ανθρωπιστική κρίση. «Η ύπαρξη της “διαφορετικότητας” που μας επιτρέπει να λειτουργούμε με διπλά standards και να δείχνουμε ενσυναίσθηση μόνο επιλεκτικά, υπογραμμίζει τις εγκαθιδρυμένες ιεραρχίες, που δημιουργούν τις δυσανάλογες ανισότητες στην σύγχρονη κοινωνία. Αν σκεφτείτε την αποικιοκρατία (τότε και τώρα), η περιβαλλοντική αδικία, οι καπιταλιστικές δομές παραγωγής κλπ. είναι ανισορροπίες που υπάρχουν μόνο επειδή το ανθρώπινο είδος είναι πρόθυμο να κάνει “θυσίες συμπόνιας” για να διατηρήσει την βολή του εαυτού του.»
Στην έκθεση θα δείτε έντεκα ειδικά σχεδιασμένα έργα των: Larry Achiampong, Meriç Algün, James Bridle, Hera Büyüktaşçiyan, Jeremy Hutchison, KERNEL, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Περσεφόνη Μύρτσου & Εύα Γιαννακοπούλου, Lara Ögel, Μαρία Παπαδημητρίου και Lloyd Corporation. Συντονίστρια του πρότζεκτ είναι η Ηλέκτρα Καλαϊτζάκη.
Εύρος, Maritsa, Meriç.
«Η Αθήνα έχει ένα πολύ συμβολικό πλαίσιο. Είναι το σταυροδρόμι πολιτικής, πολιτιστικής, οικονομικής, θρησκευτικής κλπ. διαφορετικότητας. Η απόφαση να μην κάνουμε την έκθεση στο κλασικό καλλιτεχνικό πλαίσιο είχε γίνει από την αρχή και τα Εξάρχεια ήταν η πιο λογική επιλογή, μιας και σίγουρα δεν αποδέχεται το status quo. Έχω απογοητευτεί πολλές φορές από τον κόσμο της τέχνης που ζει σε μια φούσκα μερικές φορές, ειδικά με την τέχνη που ισχυρίζεται ότι είναι ακτιβιστική αλλά μένει μόνο μέσα σε τοίχους γκαλερί και μουσείων. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι “η τέχνη δεν είναι για ‘μένα”. Και παρά το γεγονός ότι ήταν ένας τεράστιος μπελάς για να νοικιάσουμε όλους αυτούς τους χώρους, να ξαναβάλουμε ρεύμα, να καθαρίσουμε μέρη που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για 10 χρόνια, είμαι πολύ χαρούμενη, γιατί οι γείτονες αρχίζουν και ρωτάνε και οι περαστικοί γίνονται όλο και πιο περίεργοι για το τι συμβαίνει.»
Travail au noir, Μαρία Παπαδημητρίου
Ένα συλλογικό κάλεσμα έκτακτης ανάγκης. Ένας χώρος εργασίας γεμάτο κουρέλια, ρούχα και ραπτομηχανές δημιουργούν μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα που θυμίζει ένα sweatshop.
Cheaper by the dozen, James Bridle
Ένα πρώην κουρείο στην Αραχώβης γίνεται ο χώρος για μια εγκατάσταση με «έξυπνες» λάμπες που είναι προγραμματισμένες να ανάβουν κατά τις θεσμοθετημένες ώρες εργασίας.
Water sleeps, KERNEL
Σε έναν εγκαταλελειμμένο χώρο δίχως κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αντηχούν μια σύνθεση θρησκευτικών ψαλμών και άλλοι αφηρημένοι ήχοι, δημιουργώντας μια ατμοσφαιρική τοποθεσία για στοχασμό.
The Bridles of Maltepe/2nd episode, Περσεφόνη Μύρτσου & Εύα Γιαννακοπούλου
Προφορικές μεταγραφές των σχέσεων και των εξομολογήσεων μεταξύ τεσσάρων οικογενειών στην Ελλάδα, την Τουρκία και τη Γερμανία. Ένα γενεαλογικά τεταμένο ελληνοτουρκικό κλίμα και οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον διεθνικό έρωτα και τις αντισυμβατικές μορφές σχέσεων. (Βίντεο, 16′ 17”)
house were rooms, i had forgotten (variation II), Lara Ögel
Σε ένα πρώην αθηναϊκό μίνι μάρκετ, η Lara Ögel αντλεί ιδέες για τις έννοιες της οικίας, της οικειότητας και της κατασκευής ενός καταφυγίου για τους ταραχώδεις καιρούς.
Η έκθεση Driftwood, ή πώς αναδυόμαστε μέσα από τα ρεύματα, σε επιμέλεια της Evelyn Simons, είναι μία από τις τρεις εκθέσεις (μαζί με αυτές των Michael Wang και Adnan Yldiz) που κέρδισαν από κοινού το «Curate Award», έναν διεθνή διαγωνισμό που βρίσκει νέα ταλέντα στην επιμέλεια εκθέσεων. Όχι άδικα, θα προσθέσω. Η Evelyn Simons κατάφερε να δώσει ένα έναυσμα για νέες οπτικές στη δημιουργία εκθέσεων.