Η documenta 14 «Mαθαίνοντας από την Αθήνα” ήρθε όχι για να μάθει από την κρίση μας, αλλά για να αφήσει πίσω της κάτι όχι απλά θολό, οραματικό, αλλά χειροπιαστό. Στη σημερινή παρουσίαση των συνεργιών της με τους μεγαλύτερους αθηναϊκούς πολιτιστικούς φορείς, 34 τον αριθμό, σε μια πρωτοφανή συστράτευσή επί ίσοις όροις (που έβαλε την ιδέα στο Δήμο Αθηναίων για τη δημιουργία ενός δικτύου των πολιτιστικών φορέων και μετά το πέρας της διοργάνωσης), αποκαλύφθηκε το τελικό όραμα του Άνταμ Σίμτσικ, του καλλιτεχνικού διευθυντή της, που μέχρι σήμερα έμενε μετέωρο.
Η documenta 14, που ήρθε κατεξαίρεση απ΄το Κάσσελ και στην Αθήνα λόγω της βαριάς συγκυρίας, δεν θα μετατρέψει απλώς την Αθήνα, όπως ήταν πολύ φυσικό, σε κέντρο του διεθνούς εικαστικού ενδιαφέροντος από τις 8 Απριλίου μέχρι τις 16 Ιουλίου, με την κλασική έκθεση έργων και installation κυρίως στο ΕΜΣΤ αλλά και στο δημόσιο χώρο (από το λόφο Φιλοπάππου μέχρι το Α’ Νεκροταφείο) με έργα in situ φτιαγμένα που ζητάνε τη διάδραση –κάποια εκ των οποίων μάλιστα θα παραμείνουν ως δώρα στην πόλη. Δεν ήρθε να μας δείξει κάτι, να ανακατευτεί μαζί μας και να φύγει αφήνοντας μόνο αναμνήσεις –παρόλη την κατακραυγή εξ αριστερών και δεξιών που προκάλεσε το πρελούδιο των «Ασκήσεων Ελευθερίας» .
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της documenta 14 Άνταν Σίμτσικ για πρώτη φορά έδωσε αποκρυσταλλωμένη την εικόνα του οράματος της γερμανικής διοργάνωσης που ήρθε και στην Αθήνα.
Η documenta 14 φεύγοντας από την Αθήνα θα έχει επουλώσει κάποιες χρόνιες πληγές, για τις οποίες κανένας ισχυρός ιδιωτικός φορέας, κανένα υπουργείο δεν ενδιαφέρθηκαν να φροντίσουν. Τα δώρα της, με άλλα λόγια, δεν θα είναι οι 1000 δημοσιογράφοι και κριτικοί τέχνης που θα καταφθάσουν στην πόλη ειδικά για αυτήν ή οι 6500 επισκέπτες που υπολογίζονται τις δυο πρώτες μέρες των εγκαινίων της. Ο γερμανικός θεσμός, έχοντας προϋπολογισμό 35 εκατομμύρια ευρώ, ποσό στο οποίο η χώρα μας δεν συνέβαλε ούτε με μισό cent, εξασφάλισε 100 χιλιάδες ευρώ για μια πρώτη αποκατάσταση του Μουσείου Τσαρούχη, που τα τελευταίοα χρόνια καταρρέει σιωπηλά. Ένα προσωπικό στοίχημα του Σίμτσικ είναι να αποπερατωθεί η νεοκλασική οικία στο Μαρούσι, στην οποία κινδύνεψαν να καταστραφούν τα έργα του Έλληνα ζωγράφου. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της documenta 14 θα έχουν προχωρήσει οι εργασίες ώστε να εκτεθούν σε αυτό ξανά, όπως τους καλούς καιρούς, έργα από τις συλλογές του που φυγαδεύτηκαν για να διασωθούν στο Μουσείο Μπενάκη. «Το σπίτι του Τσαρούχη είναι ένα μέρος όπου τα πράγματα πρέπει να ξανασυμβούν. Είναι μια καλή στιγμή να σκεφτούμε το μέλλον της οικίας προτού η Documenta φύγει από τη χώρα», είπε χαρακτηριστά ο Πολωνός καλλιτεχνικός διευθυντής, που θέλει η Αθήνα ως περίπτωση να απασχολήσει για την επόμενη ημέρα της.
Τι άλλο θα αφήσει πίσω της φεύγοντας από την Ελλάδα η documenta 14; Σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας μια ταινία για την κοινωνική σαπίλα και την πλήρη αποκατάσταση ενός μοναδικού συνθεσάιζερ στο Κέντρο Ιανη Ξενάκη. Υπάρχουν κι άλλα σχέδια.
Η φιλοξενία στους χώρους των δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων πολιτισμού δεν είναι τυχαία, αλλά στοχευμένη και οργανική. Έγινε έρευνα στο Μουσείο Μπενάκη (θα αξιοποιηθούν το κτήριο στην Πειραιώς, το Μουσείο Χατζηκυριάκου Γκίκα , το Ισλαμικής Τέχνης και το Μουσείο Μέντη) όπου θα εκτεθούν άγνωστες φωτογραφίες του Γκίκα από τα ταξίδια του στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’30 μαζί με έργα επιλεγμένα από την Πινακοθήκη των Τιράνων. Και στο ΕΜΣΤ δεν θα πραγματοποιηθεί απλώς έκθεση του βασικού κορμού της έκθεσης της documenta. Ένα μέρος της μέλλουσας μόνιμης έκθεσης του Μουσείου μας θα ταξιδέψει στο Κάσσελ (η έκθεση στην γερμανική πόλη και μόνιμη βάση του θεσμού θα διαρκέσει από τις 10 Ιουνίου ως τις 17 Σεπτεμβρίου).
«Η documenta θα είναι σχεδόν παντού», δήλωσε ο Γιώργος Καμίνης. Δεν υπερβάλλει. H εκκίνηση έγινε με την παραχώρηση του Κέντρου Tεχνών στο Πάρκο Ελευθερίας. Έργα θα εγκατασταθούν και δράσεις θα λάβουν χώρα στην πλατεία Κοτζιά, στην Πλατεία Συντάγματος, στην Πλατεία Αυδή στο Μεταξουργείο,στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στους πρόπoδες της Aκρόπολης, στο Αρχαιολογικό Χώρο του Λυκείου, στο Ναό του Ολυμπίου Διός, στο Λόφο Φιλοπάππου, στο Α’ Νεκροταφείο, στο Καλλιμάρμαρο, στο Πεδίον του Άρεως, στη Στοά του Βιβλίου, στο Επιγραφικό Μουσείο, στο Νομισματικό Μουσείο, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στο Θέατρο Άττις, στο κινηματοθέατρο Τριανόν, στη Μάνδρα Σιδηρικών Βοτανικού, στο Μουσείο Μάνδρας του Μπλόκου Κοκκινιάς κ.ά.
Το Design Lights του Ντάνιελ Κνορ θα καταλάβει το πάρκο Ριζάρη, με την προοπτική να μείνει προίκα σε αυτό. Tα σύγχρονα σκουπίδια της Αθήνας, η «αρχαιολογία του μέλλοντος», σύμφωνα με τον Σίμτσικ, η εγκατάσταση με βιβλία του Ντάνιελ Κνορ θα φιλοξενηθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο. O Pope L. θα σπείρει την Whispering Campaign του σε δέκα δημόσιους χώρους, μεταξύ άλλων στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Στο Βυζαντινό Μουσείο θα γεμίσει βατράχια χάρη στην installation του Πεν Πάτερσον ενώ το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο θα γεμίσει με τα indigo blue πρόβατα του Αμπουμπακάρ Φοφάνα ( ο οποίος με πρώτες ύλες από την Κλωστοϋφαντουργία Μέντη φιλοτέχνησε και τους σελιδοδείκτες των καταλόγων της Documenta). Στο Πάρκο Πικιώνη, μεταξύ άλλων, θα στηθεί η μαρμάρινη σκηνή της Ρεμπέκα Μπέλμπορ. Η πόλη θα μετατραπεί σε ένα ανοικτό μουσείο.
«Δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι η documenta είναι ένα δώρο, ότι έρχεται και προσφέρεται στην Αθήνα. Έχουμε λάβει πολλά δώρα εμείς από διαφορετικά ιδρύματα και ανθρώπους της πόλης. Είναι μια παράξενη στιγμή προτού συμβεί. Μιλώντας για την Documenta, που είναι αντικείμενο φημών και κερδoσκοπιών, θα ήθελα να αναφέρω έναν αριθμό ινστιτούτων και προσώπων που συνεργαζόμαστε και δεν είναι άδειες φόρμες», είπε ο Σίμτσικ, απαριθμώντας όλους τους φορείς: μεταξύ άλλων, και το Ωδείο Αθηνών, το Μέγαρο Μουσικής, την Ταινιοθήκη της Ελλάδας, τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, το Πολυτεχνείο ( συγκρότημα Πατησίων) στο Δημοτικό Κινηματογράφο Στέλλα. κ.ά. «Αναζητώντας χώρους –πρόσθεσε- έγινε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε το πρόγραμμα, το νόημα και την ιστορία πίσω από τα δημόσια πολιτιστικά ινστιτούτα στην Αθήνα και να δημιουργήσουμε μια διιασύνδεση . Τελικά, το πρόγραμμα επηρεάστηκε και πήρε μορφή σχηματοποιήθηκε από τα ινστιτούτα αυτά. Στόχος μας είναι να κάνουμε περισσότερους ανθρώπους να κατανοήσουν την πόλη, να την αντιμετωπίσουν σαν ενσάρκωση πολλών πραγμάτων. H Documenta θα δημιουργήσει τον διάλογο που επιζητούμε.»
Η είσοδος σε πολλούς εκθεσιακούς χώρους στην Αθήνα είναι ελεύθερη. Ορισμένοι συμβεβλημένοι χώροι χρεώνουν το σύνηθες τίμημα εισόδου τους.
