Το ιδιαίτερο στην περίπτωσή του Ισπανού κομουνιστή Μάρκος Άνα είναι ότι φυλακίστηκε στην εφηβεία του και παρέμεινε στις διάφορες φυλακές επί 23 χρόνια, με αποτέλεσμα όλη του η ζωή να είναι η φυλακή. Εκεί γνώρισε και ανθρώπους των γραμμάτων, οι οποίοι τον ώθησαν στην ποίηση. Οι λέξεις του, γραμμένες με μικροσκοπικά γράμματα σε χαρτάκια, βρήκαν το δρόμο τους έξω από τα τείχη των φυλακών και εκδόθηκαν σε διάφορες χώρες του κόσμου. Έτσι έγινε ο ποιητής της φυλακής, αυτός που τραγούδησε τα βασανιστήρια και τις διαλυμένες ζωές των θανατοποινητών και των οικογενειών τους.
Το «Πείτε μου πώς είν’ το δέντρο» χωρίζεται σε δύο μέρη: το ένα περιγράφει τα παιδικά του χρόνια, τα πρώτα βήματά του στον αγώνα μέχρι τη φυλάκισή του, τις 2 θανατικές καταδίκες του και την μετατροπή σε 60 έτη κάθειρξης. Μιλάει για μια νεανική ζωή γεμάτη ελπίδα μέσα σε φυλακές που σκοπό είχαν να σκοτώσουν την ελπίδα, σε μια εποχή που ο κόσμος πέθαινε για τα ιδανικά του. Μιλάει για εκείνους που δεν άντεξαν μέσα στη φυλακή, για εκείνους που άντεξαν αλλά κατέρρευσαν όταν απειλήθηκαν οι οικογένειές τους, για εκείνους που δεν άντεξαν τη ζωή μετά την φυλακή.
Το δεύτερο αφορά την περίοδο μετά την απελευθέρωσή του: το 1961 φυγαδεύτηκε στο Παρίσι, απ’όπου η άχαρη ζωή του πήρε μια απροσδόκητη τροπή: περιόδευσε τον κόσμο, έδωσε διαλέξεις και αφηγήθηκε την ιστορία του στην ΕΣΣΔ, την Κούβα, την Αγγλία, τη Λατινική Αμερική, μέχρι και στη Βασίλισσα του Βελγίου. Υπήρξε οργανωτής και υποστηρικτής πολλών αγώνων (ακόμα και με τον Μανώλη Γλέζο) για την δημοκρατία. Μπορεί οι μάχες του να μην απέδωσαν όσο ζούσε ο Φράνκο, αλλά μετά τον θάνατο του τελευταίου η κατάσταση στην Ισπανία άλλαξε άρδην.
Το βιβλίο γράφτηκε το 2007, λίγο πριν τον θάνατο του Άνα (σε βαθιά γεράματα), με τις αναμενόμενες συνέπειες: η απουσία συνοχής βαραίνει το κείμενο που δεν είναι άλλο από μια άτακτη συρραφή αναμνήσεων που κινείται άτσαλα, χρονικά και θεματικά. Όμως, η ιδιοτυπία της ζωής του αφηγητή έχει ως αποτέλεσμα την διαρκή αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη κάθε λίγες σελίδες.
Αξιοσημείωτη (και σπάνια, ειδικά σε τέτοιου είδους βιβλία) είναι η περιγραφή των σχέσεών του με τις γυναίκες. Ως κάποιος που μπήκε στη φυλακή στα 17 του και βγήκε 23 χρόνια μετά, ο Άνα γνώρισε το σεξ στα σαράντα του. Ο τρόπος που περιγράφει την πρώτη του φορά με γυναίκα είναι αφοπλιστικός.
Τέλος, χαριτωμένη είναι η εξής λεπτομέρεια: έβαζε τους φίλους του που θα αφήνονταν ελεύθεροι σύντομα, να αποστηθίζουν το ποίημα, το οποίο έπρεπε να καταγράψουν όταν έβγαιναν, ώστε να τυπωθεί. Αλλά εκείνοι όλο και κάποιο λάθος έκαναν, οπότε όταν πια ελευθερώθηκε ο Άνα, είδε δημοσιευμένα τα ποιήματά του με τις «διορθώσεις» των φίλων του!
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.