Σε μια πόλη που το design εξελίσσεται ραγδαία και είναι πια ανταγωνιστικό διεθνώς, παράλληλα με την Design Week (σύμπτωματικά ή όχι), άνοιξε τις πόρτες της η 3η Design Biennale της Κωνσταντινούπολης με τίτλο Είμαστε άνθρωποι; Το design του είδους: 2 δευτερόλεπτα, 2 ημέρες, 2 χρόνια, 200 χρόνια, 200.000 χρόνια, σχεδιασμένη από τον Andres Jaque. Οι επιμελητές της έκθεσης Βeatriz Colomina και Mark Wigley, ακαδημαϊκοί τιτάνες των πανεπιστημίων Columbia και Princeton στην ευρύτερη πολιτεία της Νέας Υόρκης, επέλεξαν να μην εκθέσουν αντικείμενα υψηλού σχεδιασμού, αλλά να θέσουν ερωτήματα για τη στενή σχέση του Design με τον Άνθρωπο ξεκινώντας χρονικά από την επιστημονική αρχή της Ανθρωπότητας κι εξετάζοντάς τον σε μια διευρυμένη φιλοσοφική εκδοχή του.
Η έκθεση χωρίζεται σε 4 θεματικές ενότητες: «Σχεδιάζοντας το σώμα», «Σχεδιάζοντας τον πλανήτη», «Σχεδιάζοντας τη ζωή» και «Σχεδιάζοντας το χρόνο»
Ανάμεσα σε περισσότερα από 70 έργα και γύρω στους 250 ιστορικούς, αρχαιολόγους, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, χορογράφους, σκηνοθέτες κλπ από 50 χώρες υπάρχουν και τρεις ελληνικές συμμετοχές. Ζητήσαμε από τους δημιουργούς να μας παρουσιάσουν σύντομα το έργο τους:
1. Η Μαγική Αρχιτεκτονική του Φρειδερίκου Κίσλερ: Σπήλαια, ζώα και εργαλεία από την προϊστορία έως την ατομική περίοδο, Σπύρος Παπαπέτρος
«Eίναι μια βίντεο εγκατάσταση βασισμένη στο ομώνυμοαδημοσίευτο χειρόγραφο του αυστριακού-αμερικανού αρχιτέκτονα Φρειδερίκου Κίσλερ (1890-1965). Το βίντεο επικεντρώνεται στην περιγραφή των πρώτων ανθρώπινων καταφύγιων σε δέντρα και σπηλιές, καθώς και των δομών των ζώων, αλλά επίσης και τη δημιουργία των πρώτων ανθρώπινων εργαλείων κατασκευασμένα από φυσικά υλικά. Σύμφωνα με τον Κίσλερ, τα σπίτια είναι κυρίως «μηχανισμοί άμυνας» που ενεργούν σαν ασπίδες ενάντια στο εχθρικό περιβάλλον, τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές. Το πρώτο ανθρώπινο στέγασμα, το σπήλαιο, δεν είναι ένα σταθερό φυσικό περίβλημα, αλλά το πρώτο προϊόν του ανθρώπινου σχεδιασμού: αφού μεταβληθεί σε ύψος από τα χέρια του ανθρώπου για την υποστήριξη τη νεοαποκτηθείσας δίποδης του στάσης, το σπήλαιο σταδιακά αποσπάται από το βράχο και μετασχηματίζεται σε μια φορητή ομπρέλα-καλύβα που ανταποκρίνεται στη νομαδική κατάσταση της ανθρωπότητας. Μόλις οι ανθρώπινες ομάδες εγκατασταθούν σε ένα οριοθετημένο χώρο, το σπήλαιο γίνεται στάσιμο και αρχίζει να μετατρέπεται δυσανάλογα σε μέγεθος, από τα κολοσσιαία θρησκευτικά μνημεία των αρχαίων πολιτισμών μέχρι τις «παραγκουπόλεις» για τους ανθρώπους που κατασκευάζουν αυτά τα μνημεία, προβάλλοντας έτσι τις τεράστιες ανισότητες στην κοινωνικοπολιτική ιεραρχία που έχει παγιωθεί μετά από χιλιετίες ανθρώπινου σχεδιασμού».
Ο Σπύρος Παπαπετρος είναι επίκουρος καθηγητής τις Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής και της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Princeton.
2. Ανθρωποπειράματα. Μια επιμέρους ιστορία του Μηχανικού Ανθρώπου, Λυδία Καλλιπολίτη, Ανδρέας Θεοδωρίδης
(Ομάδα έρευνας και σχεδιασμού: Emily Klein, Chendru Starkloff, Royd Zhang, Mary Tieu LaFave, Ivan Leon, Ellen Wong. Αφηγητής του ντοκιμαντέρ: John Rhett Russo)
«Στον εικοστό αιώνα, τα εξερευνητικά οδοιπορικά του νατουραλιστή αναβιώθηκαν στο πρόσωπο του αστροναύτη και του δύτη, που κατέκτησαν περιοχές ασύμβατες με την φυσιολογία του ανθρώπου. Η νέα αυτή μορφή εξερευνητή, απέκτησε μείζον πολιτισμικό ενδιαφέρον ως νέο οικουμενικό πρότυπο ανθρώπινου υποκειμένου, επαυξημένου μηχανικά. Ο εξερευνητής του εικοστού αιώνα, εξοπλισμένος με μάσκες οξυγόνου, τεχνητά μέλη και φιάλες, είναι ένα πειραματόζωο, ενώ το σώμα του είναι ένα πεδίο εφαρμογής τον πειραμάτων.
Τα Ανθρωποπειράματα παρουσιάζουν πέντε είδη τέτοιων μηχανικών ανθρώπων: τον Αμφίβιο Άνθρωπο, τον Εξωσκελετικό Άνθρωπο, τον Περιτωματικό Άνθρωπο, τον Αναδραστικό Άνθρωπο και τον Αβαρή Άνθρωπο. Μία σειρά από βιωματικές τρισδιάστατες προβολές αφηγούνται τις ιστορίες αυτών των μορφών σαν φαντασιακούς χαρακτήρες που αναδύονται από το επίπεδο της πραγματικότητας, σαν ζωντανά φαντάσματα μιας αρχειακής έρευνας. Στον εκθεσιακό χώρο, κάθε Ανθρωποπείραμα, παρουσιάζεται με αφηγηματικά κείμενα, αρχειακό υλικό και σχέδια από πατέντες, που αναρτούνται από την οροφή και παρατηρούνται από το επίπεδο του δαπέδου. Οι επισκέπτες καλούνται να παρακολουθήσουν σε οριζόντια θέση στον εκθεσιακό χώρο την ανάρτηση των ανθρωποπειραμάτων. Η αλλαγή της στάσης του σώματος από κάθετη σε οριζόντια , μετατρέπει τον ίδιο τον παρατηρητή σε ένα πειραματόζωο, σ’ ένα αντικείμενο που παρατηρείται, παρακολουθείται και καταγράφεται από τους επιμελητές της έκθεσης.
Τα Ανθρωποπειράματα δεν είναι μόνο εικασίες ανθρώπινων υποκειμένων, αλλά χρηματοδοτούμενα πειράματα για την δημιουργία υπεράνθρωπων που έχουν καταγραφεί σε κατασκευασμένα πρωτότυπα, αναφορές και πατέντες. Είτε σχεδιάζονται είτε απλά αναπαράγονται από αρχιτέκτονες και σχεδιαστές, αυτές οι μορφές εικονογραφούν το ότι η γραμμή ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την κοινωνική πραγματικότητα είναι μια οφθαλμαπάτη».
Η Λυδία Καλλιπολίτη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Rensselaer Polytechnic Institute και στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής, Επιστημών και Οικολογίας [CASE] στη Νέα Υόρκη.
Ο Ανδρέας Θεοδωρίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής, Επιστημών και Οικολογίας [CASE] του Rensselaer Polytechnic Institute στη Νέα Υόρκη.
3. Voyager: Η Ανθρωπότητα στο Διαστρικό Διάστημα (Universal Space Program, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ), Ευάγγελος Κοτσιώρης, Rutger Huiberts
«Η μη επανδρωμένη διαστημοσυσκευή Voyager 1 («Ταξιδιώτης 1») αποτελεί το πρώτο αντικείμενο ανθρώπινου σχεδιασμού που εξήλθε από το Ηλιακό μας Σύστημα. Μαζί με τη δίδυμη της συσκευή Voyager 2, η Voyager 1 εκτοξεύθηκε το 1977 από τη NASA. Κάθε μια από τις δυο συσκευές φέρει στο πίσω μέρος της αντίγραφο ενός Χρυσού Δίσκου που εμπεριέχει σε φωνογραφική μορφή μια επιλογή 116 εικόνων, όπως επίσης και 3 ωρών μουσικής, χαιρετισμών και ήχων από τη «Ζωή στη Γη». Στην ουσία, το περιεχόμενο των δίσκων αποτελεί μια συνοπτική παρουσίαση του ίδιου του ανθρώπινου είδους και των τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη ζωή στον πλανήτη που κατοικούν.
Η εγκατάσταση που παρουσιάζεται στην έκθεση “Are We Human?” αποτελεί μια υπενθύμιση τόσο της σχεδιαστικής φιλοδοξίας του προγράμματος Voyager, όσο και της διαχρονικής επιθυμίας της ανθρωπότητας να επικοινωνήσει με εξωγήινες μορφές ζωής. Μια υπερμεγέθης κυκλική οθόνη, αναρτημένη υπό γωνία, αποτελεί το κεντρικό στοιχείο πάνω στο οποίο προβάλλονται απόσπασμα των φωτογραφιών του Χρυσού Δίσκου. Δύο ψηφιακοί μετρητές απεικονίζουν σε πραγματικό χρόνο τις αποστάσεις των διαστημοσυσκευών από τη Γη σε χιλιόμετρα. Τέλος, μια σειρά από μαξιλάρια στο δάπεδο εφοδιασμένα με ακουστικά επιτρέπουν στους επισκέπτες του εκθέματος να «ταξιδέψουν» ακούγοντας αποσπάσματα των ηχητικών περιεχομένων του Χρυσού Δίσκου…»
Eπιλέξαμε επίσης να σας δείξουμε 15 έργα που διαπραγματεύονται τη έννοια του «Ανθρώπου» από τα όρια της ανθρώπινης φύσης και τις συνθήκες επιβίωσης μέχρι τις επεμβάσεις στο ανθρώπινο σώμα.
Η Galina Balashova είναι η μόνη γυναίκα στην ιστορία του διαστήματος, που έχει παίξει τόσο σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό παραπάνω από τεσσάρων γενεών διαστημοπλοίων.
«40.000 τόνοι κοσμικής σκόνης πέφτουν στη Γη κάθε χρόνο. Τα παράσιτα σκόνης είναι μικροσκοπικά αραχνίδια που τρέφονται με νεκρά ανθρώπινα κύτταρα και ζουν όπου ζουν οι άνθρωποι» Φανταστικός Tomás Saraceno!
Η «τελευταία κατοικία» αποτελεί αντικείμενο σχεδιασμού, παρόλο που η γενική εικόνα του ταφικού μνημείου είναι η ίδια εδώ και 2000 χρόνια: μια απλή πέτρα.
Το σύστημα αλκαλικής υδρόλυσης εφαρμόζεται σε ένα θάλαμο υπό πίεση, που χρησιμοποιεί νερό, θερμότητα και αλισίβα για την υγροποίηση πτωμάτων, δίνοντας εναλλακτική στην περίπτωση που δεν είναι δυνατή η ταφή ή καύση των νεκρών.
Σχέδια και μακέτα σε κλίμακα 1:10, του αυτοαναφορικού τραπεζιού «Ines- table” που ο Enric Miralles εμπνεύστηκε υποσυνείδητα από το σχήμα του κεφαλιού του το 1993.
Πέθανε από όγκο στον εγκέφαλο 7 χρόνια μετά.
Ένα βίντεο με θέμα την καθημερινότητα των εργαζόμενων σε ένα εργοστάσιο κατασκευής τεχνητών μελών, όπου στόχος είναι να εξατομικευτεί η μαζική παραγωγή.
Σχόλιο για την περιοχή Gangnam της Σεούλ που συγκεντρώνει τις περισσότερες κλινικές πλαστικής χειρουργικής στον κόσμο. 55.000 αλλοδαποί «ασθενείς» καταφεύγουν στη Gangham και το κολλαγόνο που εισάγεται αρκεί για να εξαφανίσει τις ρυτίδες από μισό εκατομμύριο ανθρώπους. Ο επανασχεδιασμός του εαυτού σου απαιτεί καινούρια πρωτόκολλο σε τεχνολογική και αστική κλίμακα.
Η Madelon Vriesendorp, γνωστή για την εικονογράφηση του Delirious New York και για την τεράστια συλλογή της από μικροαντικείμενα, ερμηνεύει το χέρι, σαν «όργανο σκέψης», σα σύμβολο και σα χειρονομία, σα μια μεταφορά για το δούναι, το λαβείν, τον έλεγχο, την τιμωρία και την επιβράβευση. Κομμάτι της ευρύτερης έρευνάς της για το ανθρώπινο σώμα.
Μια πράσινη σατέν διάτρητη κουρτίνα για selfies διακοσμείται με κάποιες από τις 2000 ανθρώπινες φιγούρες που έχουν κοσμήσει ως στοιχεία κλίμακας τα σχέδια 200 αρχιτεκτόνων και αποτελούν μέρος της συλλογής των MOS Architects
Ένα βίντεο για το Global Seed Vault στα νησιά Svalbard, ανάμεσα στη Νορβηγία και το Βόρειο Πόλο που σχεδιάστηκε ως αποθηκευτικός χώρος σπόρων σε περίπτωση κοσμογονικών καταστροφών.
Μια εξαιρετική ταινία μικρού μήκους που διερευνά τις επιπτώσεις της ακραίας απομόνωσης πέρα από τη Γη στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και την υπόθεση του τι θα γινόταν αν η απομόνωση σχεδιαζόταν έτσι ώστε να αυξηθεί η ανθρώπινη ανθεκτικότητα.
Μια γυναίκα είναι εγκλωβισμένη στο καθημερινό της μοναχικό δρομολόγιο προς ένα απατηλό σημείο που δε φτανει ποτέ… Η ομάδα του Francois Roche επαναπροσδιορίζει τον άνθρωπο διερευνώντας την ιεροτελεστία της αυτο-υποβοηθούμενης ευθανασίας.
Μια σειρά από περιπλανώμενους χάρτες μέσα στην Έκθεση σχολιάζουν τι σημαίνει να σχεδιάζεις μια νέα γεω-πολιτική περιοχή με αφορμή την επίσημη αναγνώριση του «Ινδο-Ειρηνικού» από το Αυστραλιανό υπουργείο Άμυνας το 2013. Η καινούρια περιοχή εκτείνεται από τη δυτική όχθη της Νότιας Αμερικής μέχρι την ανατολική όχθη της Αφρικής περιλαμβάνει τη Νότια Ανατολική Ασία και τον Περσικό Κόλπο. Αποτελεί ένα σχεδιαστικό project όπου κανένας σχεδιαστής δεν αναμείχθηκε.
Ως σχόλιο για τις αλλαγές στο σχεδιασμό που όλο και περισσότερο συνδέουν τους ανθρώπους με τα σχεδιασμένα αντικείμενα, παρουσιάζονται τρία πειραματικά έργα, προϊόντα αλγοριμικού σχεδιασμού, που είναι ικανά να ανιχνεύουν τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται και να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους.
Οι δύο πρωταγωνιστές του διαλόγου που παραθέτουν οι Diller Scofidio + Renfro σε δυο αντίθετα τοποθετημένες προβολές αναλύονται θερμογραφικά με αποτέλεσμα η εικόνα τους να μην συνάδει με τα λόγια τους. Αυτό που ο Δαρβίνος περιγράφει «Το κοκκίνισμα είναι το πιο περίεργο και το πιο ανθρώπινο από όλες τις εκφράσεις.»