Μαριάννα Καβαλλιεράτου: ​Η ελευθερία για να είναι λειτουργική και παραγωγική θέλει όρια

Η Μαριάννα Καβαλλιεράτου έχει αποδείξει εδώ και χρόνια ότι είναι μια χορογράφος που δεν εφησυχάζεται, διαρκώς αναζητά τη μεταβολή, τις εναλλαγές, την διαρκή κίνηση. 

Έχει σπουδάσει χορό και χορογραφία στο The Place-London Contemporary Dance School και συνέχισε τις σπουδές της, με την υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, στο SUNY Purchase στη Νέα Υόρκη. Από το 1992 μέχρι και σήμερα, έχει συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη και εικαστικό καλλιτέχνη Robert Wilson, στο Watermill Center (Νέα Υόρκη), όπως και σε παραγωγές του ίδιου.

Ως χορογράφος η Μαριάννα Καβαλλιεράτου, έχει παρουσιάσει τη δουλειά της διεθνώς, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η συμμετοχή της στο As One/Marina Abramovic στο Μουσείο Μπενάκη, στα πλαίσια επιτέλεσης του έργου μακράς διάρκειας “Δέρμα”. Ως άνθρωπος που δίνει μεγάλη σημασία στη δυναμική της προσωπικότητας των συνεργατών της χορευτών, ξεχώρισε και στον διδακτικό ρόλο. Έχει διδάξει σύγχρονο χορό και χορογραφία, στην ΚΣΟΤ, στο Watermill Center NY και στη Ραλλού Μάνου, σε επαγγελματικές Δραματικές σχολές και έχει παρουσιάσει μια σειρά εργαστηρίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Με όλα αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία ριζωμένα στη δημιουργική της ψυχοσύνθεση, εμπνεύστηκε και δούλεψε την χορευτική παράσταση “Νότιες Θάλασσες ή άλλες ιστορίες/South Seas or other stories” που έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε στο Σύγχρονο Θέατρο για τέσσερα μοναδικά βράδια. Εκεί, πέντε χορευτές αναζητούν τις εντάσεις αυτής της συνεχούς [μετα]κίνησης από το θεωρώ στο αναθεωρώ, από το πλάθω στο αναπλάθω, από το ταράσσω στο αναταράσσω, από το δομώ στο αναδομώ, από το καλύπτω στο ανακαλύπτω. Ανασυνθέτουν το υλικό του έργου, που έτσι ποτέ δεν επαναλαμβάνεται, ενώ επιτρέπουν, στις ιστορίες που υπάρχουν ή συμβαίνουν ήδη εκεί, να αναδύονται και να [επαν]εμφανίζονται.

Λίγες ημέρες πριν, βρεθήκαμε μαζί με την Μαριάννα Καβαλλιεράτου και την ομάδα της στον χώρο όπου πραγματοποιούνται οι πρόβες της παράστασης. Παρακολούθησα το έργο σαν θεατής σε έναν μυστικό, λευκό κόσμο όπου τίποτα δεν παραμένει ίδιο. Οι πέντε πρωταγωνιστές στέκονται μακριά αλλά όταν συναντιούνται οι ματιές τους κάτι αλλάζει. Νιώθεις ότι έρχονται κοντά και ας είναι σχεδόν ακίνητοι. Σαν να προσπαθούν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο. Οι σκέψεις τους γίνονται ανάσες και δίνουν κίνηση στο σώμα. Αργή, σχεδόν υπνωτική. Αρχικά ατίθασα, σκόρπια, έρχονται κοντά και σκορπίζονται ξανά σαν να ψάχνουν να βρουν το ταίρι τους. Μέχρι τη στιγμή που τα σώματα συντονίζονται. Για να αρχίσουν και πάλι να ακολουθούν το καθένα τη δική του πορεία. Άλμα μπροστά. Ενωμένα κεφάλια. Σώματα ένα κουβάρι. Μια σύνθεση σωμάτων που θυμίζουν ανθρώπινα γλυπτά. Η ένωση, η γέννηση και ο θάνατος σε μια στιγμή, σαν πίνακας. 

Η Ελευθερία Αράπογλου που δημιούργησε τα κοστούμια της παράστασης τα οποία ακολουθούν τόσο ταιριαστά τις ανθρώπινες κυματομορφές, μου είπε: «Στα κοστούμια το χρώμα είναι ανύπαρκτο, τα υφάσματα είναι αβαρή (13 κομμάτια ζυγίζουν στο σύνολο 800 γραμμάρια) και (βάσει τεχνικών προδιαγραφών) ασύμβατα μεταξύ τους. Η διαφορετικότητα των υλικών και της φόρμας μεταδίδουν καθαρά σχήματα που λειτουργούν ενεργητικά ή παθητικά στο σώμα. Σαν θραύσματα που λειτουργούν αυτοσχέδια, αυτόνομα αλλά παράλληλα συνδέονται μεταξύ τους σε μοτίβο δράσης-αντίδρασης, πομπού-δέκτη. Αποσπασματικά και τυχαία μέσω ανασυστάσεων γίνονται ένα. Η σχέση των χορευτών με το ένδυμα ανα-διαπραγματεύεται αντανακλαστικά μέσα από την αποδόμηση-αναδόμηση, δημιουργώντας μια ενδυματολογική τελετουργία». 

Ολόκληρη η παράσταση είναι πραγματικά σαν μια μικρή τελετουργία. Είναι αδύνατον να μη νιώσεις ότι σε παρασύρει στα “νερά” της. Η ίδια η δημιουργός, η οποία φέτος θα παρουσιάσει και στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας στις 20 Ιουλίου την παράσταση “Ever After”, μου μίλησε για τις σκέψεις της που κρύβονται πίσω από το έργο “Νότιες Θάλασσες ή άλλες ιστορίες”, τις τάσεις στον σύγχρονο χορό αλλά και όσα κάνει αυτή την περίοδο. 

Μαριάννα, χρονικά πότε προέκυψε η ιδέα της παράστασης και τι αποτέλεσε έμπνευσή σου; ​Θέλοντας να ξεφύγω από γνώριμες φόρμες και τρόπους χορογραφίας, με προκαλούσε η ιδέα ενός έργου συνεχώς μεταλλασσόμενου. Φανταζόμουν μιά κατάσταση πολλαπλών και πολύπλοκων αλλαγών, ανατροπών και μεταμορφώσεων, όπου οι χορευτές θα λειτουργούν αιφνιδιαστικά και ταυτόχρονα θα αιφνιδιάζονται. 

Η εικαστική τέχνη εμπνέει συχνά χορογράφους. Συνθέσεις σωμάτων που παραπέμπουν σε πίνακες. ​Η εικόνα περικλείει πολλές αναγνώσεις και νοήματα. Κρυμμένες λεπτομέρειες κρυφές γωνίες. Η κινούμενη εικόνα για μένα είναι πάντα ένα ξεκίνημα. Υπάρχουν αναρίθμητοι πίνακες  ζωγραφικής, φωτογραφίες, σχέδια που με κινούν και με συγκινούν. Σε κάθε εικόνα υπάρχει μέσα μια μικρή χορογραφία. Και σε κάθε μου δουλειά ανατρέχω σε πίνακες  που πάντα σχετίζονται με το εκάστοτε έργο μου. Βλέπω τον χορό σαν κινούμενη εικόνα, παρ’ όλα αυτά δεν είναι αυτοσκοπός η κινούμενη εικόνα. Με απασχολεί η κίνηση των σωμάτων και η αναζήτηση νέων τρόπων σύνθεσής τους και συσχετισμού τους στον χώρο.

Η αβεβαιότητα, η ρευστότητα, είναι στοιχεία που μας έχουν απασχολήσει πολύ περισσότερο από την αρχή της πανδημίας. Πόσο καλά λειτουργείς υπό αυτές τις συνθήκες; Είναι κάτι που σε εξιτάρει ή σε αγχώνει και σε μπλοκάρει; Και τα τρία μαζί, χαχα!!! Υπάρχει ένας χρόνος συνειδητοποίησης του ότι είμαστε σε κάτι αβέβαιο απίστευτα τρομακτικός, και μετά ακόμα κι αυτό γίνεται οικείο… είμαστε όντα που μεταλλάσσονται και προσαρμόζονται για να επιβιώσουν.

Ο κυματισμός των κινήσεων μού έφερε στο μυαλό θαλάσσια φυτά ή και σώματα παραδομένα στο υγρό στοιχείο που έρχονται κοντά και απομακρύνονται. ​Το υγρό στοιχείο είναι κάτι ρευστό, κάτι που δεν μπορεί να περιοριστεί. Παρασύρει και παρασύρεται. Η κίνηση ρέει μέσα στα σώματα των χορευτών και οι χορευτές συν παρασύρονται ομαδικά σε αυτή την ροή. Υπάρχει μια ησυχία, βλέποντας αυτή την αέναη ροή. Είναι μια ποιότητα που επιτρέπει συνεχόμενες αλλαγές και “επαναπροσδιορισμό”, κάτι που ήταν ζητούμενο στο έργο. Οι παραλληλισμοί μπορεί να είναι διαφορετικοί για τον κάθε θεατή, δεν θα ήθελα να τους ορίσω και να τους περιορίσω, τους ανακαλύπτω κι εγώ κάθε μέρα μέσα στην διαδικασία. Οι “Νότιες θάλασσες” είναι ένα έργο ανοιχτό προς συζητήσεις και διαφορετικές αφηγήσεις.

Έχεις πει στο παρελθόν ότι «οι κινήσεις στον σύγχρονο χορό γίνονται περισσότερο καθημερινές και σχεδόν καθόλου χορευτικές. Ίσως η τελευταία τάση στον χορό να είναι ο μη-χορός». Κάτι που έχουμε δει και στην τελευταία παράσταση του Παπαϊωάννου για παράδειγμα, τον ‘Εγκάρσιο προσανατολισμό”. Πιστεύεις ότι έχει πολλά ακόμα να δώσει αυτή η τάση; ​’Έχουν αλλάξει πολλά από τότε, έχω αναθεωρήσει κάποιες απόψεις περί “ακινησίας”, περί αργής κίνησης, τη λατρεύω, τη θαυμάζω όταν προσεγγίζεται σωστά. Πώς μπορούμε να μιλάμε πλέον για “μη χορό”, όταν όλοι έχουμε την ανάγκη να κουνηθούμε, κυριολεκτικά και μεταφορικά; Οι τάσεις της εποχής θα έλεγα πως κλίνουν περισσότερο προς την υπερβολή και την ένταση.

Μήπως η διαρκής ανάγκη για νέες τάσεις και καινοτόμες ιδέες, μπορεί να μπλοκάρουν τον δρόμο για κάτι σπουδαίο που όμως δεν καινοτομεί; Οι νέες τάσεις στηρίζονται σε κάτι παλιό, σε κάτι προ-υπάρχον, έρχονται σαν συνέχεια του παρελθόντος ή ανατρέπουν το παλιό. Τα τελευταία χρόνια δεν έχει τύχει να δω κάτι πρωτοποριακό ή καινοτόμο. Προτιμώ τους καλλιτέχνες που επιλέγουν αυτό που θα κάνουν να το υποστηρίζουν, να το κάνουν “τέλεια”, όποια κι αν είναι η κατεύθυνσή τους ή ακόμα και η αισθητική τους επιλογή. 

Ως χορογράφος, πόση ελευθερία αφήνεις στους χορευτές και πόσο αυστηρή μπορεί να γίνεις; Η ελευθερία για να είναι λειτουργική και παραγωγική, θέλει όρια. Βάζω πολύ στενά όρια και κανόνες στην αρχή, για να μπορούμε να έχουμε ένα γερό πάτημα ώστε να τα σπάσουμε κι εκεί είναι που κρύβονται οι θησαυροί σε μια δημιουργική διαδικασία.

Με τον Μπομπ Γουίλσον υπάρχει ακόμα σύνδεση; Ποια είναι η σχέση σας σήμερα; ​Ναι, υπάρχει. Μας συνδέει μια βαθιά σχέση αλληλοσεβασμού και αγάπης σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Έγινε μια μικρή παύση, συνεργασίας λόγω των συνθηκών της παγκόσμιας πανδημίας αλλά σύντομα θα αποκατασταθεί. Ανήκουμε, και έχουμε χτίσει μαζί, την καλλιτεχνική οικογένεια του Watermill Center, στην Νέα Υόρκη.

Συντελεστές της παράστασης:

Σύλληψη/ Χορογραφία: Μαριάννα Καβαλλιεράτου

Δραματουργία :Παρασκευή Τεκτονίδου

Μουσική Σύνθεση: Coti K

Κουστούμια: Eλευθερία Αράπογλου

Σχεδιασμός Φωτισμού: Ελίζα Αλεξανδροπούλου

Βοηθός Φωτιστή: Μαριέττα Παυλακη

Βοηθός Χορογράφου: Aρετή Αθανασοπούλου

Χορευτές: Τάσος Νίκας, Δέσποινα Σανιδά – Κρεζία, Ελπινίκη Σαριπανίδου, Αλέξανδρος Σταυρόπουλος, Σάνια Στριμπάκου

Υπεύθυνος Επικοινωνίας: Eυαγγελία Σκρομπόλα

Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου

Bίντεο: Χρήστος Ευθυμίου

Εκτέλεση Παραγωγής: Άλεξ Παπασημακοπούλου

Παραγωγή: Κlokworks