Η νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν (βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες, 24/8/2023), ξεπερνά τα όρια της κινηματογραφικής αφήγησης για να πει μια επική ιστορία για απίθανους ήρωες και παράτολμα σχέδια που εξετάζουν το αναπόφευκτο, την ηθική και την ύβρη των φιλόδοξων εγχειρημάτων. Γι’ αυτό και το Οπενχάιμερ βάζει από τώρα υποψηφιότητα για μία από τις σημαντικότερες ταινίες της χρονιάς. Και γιατί όχι και της δεκαετίας – όπως δηλαδή κάνουν στο πέρασμα του χρόνου όλες του οι ιστορίες, με το καλημέρα της εξόδου τους στις μεγάλες υπέροχες σκοτεινές αίθουσες. Ποιος μπορεί να ξεχάσει εξάλλου τον ανάποδο μετρονόμο του Memento που άλλαξε για πάντα το μυστήριο στον κινηματογράφο, την τριλογία του Σκοτεινού Ιππότη που αποενοχοποίησε το fun και την κινηματογραφική απόλαυση, την παράδοξη καταδίωξη στο Inception που παρέσυρε το κοινό στα βάθη των ονείρων, την εντυπωσιακή οδύσσεια του διαστήματος στο Interstellar που μας έστειλε σε ένα παραισθησιογόνο ταξίδι στα άκρα του σύμπαντος, τις αποτρόπαιες εμπειρίες του πολέμου με τη Δουνκέρκη, ή ακόμη κι αυτό το αμφιταλαντευόμενο φως του Tenet με την χειραγώγηση του σε οπτική και χρόνο.
Πολλοί οι χαρακτηρισμοί που σπεύδουν ήδη να το απογειώσουν. Ασυμβίβαστο και δυνατό. Σοκαριστικό και αποκαλυπτικό. Θαυμάσιο και ονειρικό. Παναθρώπινο και αμείλικτο. Σημαντικό. Αιχμηρό και συγκινητικό. Τρεις ώρες θέασης και η κύρια σκέψη που ακολουθεί είναι πως όλα αυτά τα ωραία γενναιόδωρα επίθετα δικαίως έχουν τη θέση τους στην όποια ανάλυση της ταινίας. Ταιριάζουν, αναπνέουν, στριμώχνονται στις εικόνες, εξηγώντας τες με τον καλύτερο τρόπο. Πέρα για πέρα αληθινό.
Πολλά τα facts που ανακαλύπτεις στην νέα αυτή κινηματογραφική περιπέτεια του δαιμόνιου -υποψήφιου για Όσκαρ- σεναριογράφου και σκηνοθέτη. Στην υπερ-φιλόδοξη ταινία που μας προσφέρει φέτος, διευρύνει ξανά τα όρια με νέα εργαλεία, όπως την τεχνική του IMAX 65mm και του φιλμ 65mm, αλλά και την ασπρόμαυρη αναλογική φωτογραφία IMAX. Το συναρπαστικό αυτό επικό θρίλερ, καταβυθίζεται στην ψυχή ενός μοναδικού μυαλού, αυτό του ευφυέστατου επιστήμονα πίσω από την εφεύρεση που άλλαξε την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό, παρόλο που η ύπαρξη της και μόνο αρκεί για να απειλήσει το μέλλον μας. Εμπνευσμένη από το βραβευμένο με Όσκαρ βιβλίο «Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Τζ. Σέργουιν, η ταινία διηγείται τη ζωή και την κληρονομιά του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, του πατέρα της ατομικής βόμβας.
«Ήθελα να μεταφέρω το κοινό στο μυαλό και την εμπειρία ενός ανθρώπου που βρέθηκε στο κέντρο της μεγαλύτερης αλλαγής στην ιστορία» λέει ο Νόλαν. «Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο που έζησε ποτέ. Δημιούργησε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, καλώς ή κακώς. Και πρέπει να δούμε την ιστορία του για να τον πιστέψουμε».
Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Κίλιαν Μέρφι ως Τζούλιους Ρόμπερτ Οπενχάιμερ και η Έμιλι Μπλαντ στον ρόλο της συζύγου του, της βιολόγου και βοτανολόγου Κάθριν «Κίτι» Οπενχάιμερ. Ο βραβευμένος με Όσκαρ Ματ Ντέιμον υποδύεται τον Στρατηγό Λέσλι Γκρόουβς Τζούνιορ, επικεφαλής του Προγράμματος Μανχάταν και ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ παίζει τον Λούις Στράους, πρόεδρο της Αμερικάνικης Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας Η υποψήφια για Όσκαρ Φλόρενς Πιου ενσαρκώνει την ψυχίατρο Τζιν Τάτλοκ, ο Τζος Χάρτνετ υποδύεται τον πρωτοπόρο πυρηνικό φυσικό Έρνεστ Λόρενς. Ο βραβευμένος με Όσκαρ Κέισι Άφλεκ παίζει τον Μπόρις Πας, αξιωματικό πληροφοριών στο φυλάκιο Πρεζίντιο του Σαν Φρανσίσκο. Ο βραβευμένος με Όσκαρ Ράμι Μάλεκ υποδύεται τον Ντέιβιντ Χιλ, έναν πειραματικό φυσικό. Ο βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης και ηθοποιός Κένεθ Μπράνα ενσαρκώνει τον βραβευμένο με Νόμπελ φυσικό Νιλς Μπορ.
Κίλιαν Μέρφι με τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ
Η κατασκευή της ατομικής βόμβας ήταν ένας θρίαμβος της ανθρώπινης εφευρετικότητας, αλλά πυροδότησε μία κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών με καταστροφικές επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο και έναν πρωτόγνωρο υπαρξιακό φόβο. Η επιθυμία του Νόλαν να κάνει την ταινία, γεννήθηκε από τον προβληματισμό των επιστημόνων στο Πρόγραμμα Μανχάταν. «Το διάστημα μέχρι την πυρηνική δοκιμή Τρίνιτυ, ο Οπενχάιμερ και η ομάδα του αντιμετώπιζαν τη μικρή πιθανότητα ότι πατώντας το κουμπί και πυροδοτώντας την πρώτη βόμβα, μπορεί να κατέστρεφαν ολόκληρο τον πλανήτη» εξηγεί ο Νόλαν. «Δεν υπήρχε μαθηματική ή θεωρητική βάση που απέκλειε αυτή την πιθανότητα, όσο μικρή κι αν ήταν. Κι όμως πάτησαν το κουμπί. Είναι μία εκπληκτική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Ήθελα να στείλω το κοινό σε αυτό το δωμάτιο, εκεί που πατήθηκε το κουμπί. Είναι η πιο απίστευτη στιγμή, αν το σκεφτείς. Το ρίσκο που είχε».
Το βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο «Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» ήταν η βίβλος που καθοδήγησε όλες τις πτυχές της παραγωγής. Στη φάση της συγγραφής του σεναρίου, εφοδίασε τον Νόλαν με πλούσιες ιστορίες για να πλάσει το ενδιαφέρον πορτρέτο του Οπενχάιμερ και να εξερευνήσει την ψυχολογία του.
«Η ιστορία του Οπενχάιμερ είναι μία από τις σπουδαιότερες ιστορίες» λέει ο Νόλαν. «Είναι γεμάτη παράδοξα και ηθικά διλήμματα. Αυτό είναι το υλικό που με ενδιαφέρει. Ενώ η ταινία αποπειράται να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτά που κάνουν, την ίδια στιγμή αναρωτιέται αν θα έπρεπε να τα κάνουν. Ο κινηματογράφος ως αφηγηματικό μέσο παρασύρει με μοναδικό τρόπο το κοινό στην υποκειμενική εμπειρία, αφήνοντας το να κρίνει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων, αλλά δίνοντας και μία πιο αντικειμενική σκοπιά. Σε διαφορετικά σημεία, προσπαθούμε να καταβυθιστούμε στην ψυχή του Οπενχάιμερ και να στείλουμε το κοινό σε ένα συναισθηματικό ταξίδι. Αυτή ήταν η πρόκληση της ταινίας, να πούμε μέσα από την οπτική του την ιστορία ενός ανθρώπου που έχει εμπλακεί σε μία συναρπαστική και καταστροφική αλληλουχία γεγονότων, για τους σωστούς όμως λόγους».
Η ιστορία του Οπενχάιμερ στα χρόνια που ακολούθησαν το Πρόγραμμα Μανχάταν, δίνει την οπτική στο έργο του και στην κληρονομιά του ενώ εξετάζει τα κίνητρα και τις προσωπικότητες που επηρέασαν τη ζωή του. Η αφήγηση επικεντρώνεται στον Λούις Στράους, πρόεδρο της αμερικάνικης επιτροπής Ατομικής ενέργειας.
Ο Νόλαν λέει ότι δεν τον απασχολούν τα σκηνοθετικά και παραγωγικά ζητήματα όταν γράφει ένα σενάριο, προκειμένου να αφήσει τη δημιουργικότητα του ελεύθερη. Αλλά σε αυτή την ταινία, ένιωσε την ανάγκη να περιγράψει στο χαρτί την εικαστική προσέγγιση μιας σύνθετης ιστορίας που εναλλάσσεται ανάμεσα στην υποκειμενική και αντικειμενική εμπειρία.
Ο Νόλαν αποφάσισε ότι οι σκηνές που εκτυλίσσονται μέσα από την οπτική του Οπενχάιμερ θα είναι έγχρωμες (επίσης τις έγραψε σε πρώτο πρόσωπο, μία ακόμα ανορθόδοξη σεναριακή επιλογή), με περιστασιακές σουρεαλιστικές εικόνες που συμβολίζουν τον εσωτερικό του κόσμο. Οι σκηνές που επικεντρώνονται στον Στράους είναι ασπρόμαυρες. «Είναι ασυνήθιστο» λέει ο Νόλαν για την απόφαση του να γράψει σε πρώτο πρόσωπο. «Αλλά το έκανε ξεκάθαρο σε όλους όσους διάβασαν το σενάριο, ότι παρακολουθούν τη σκηνή μέσα από τα μάτια του Οπενχάιμερ. Κοιτάμε πάνω από τον ώμο του, είμαστε μέσα στο μυαλό του, πηγαίνουμε παντού μαζί του».
Διαβάζοντας το σενάριο για πρώτη φορά, η παραγωγός Έμα Τόμας λέει ότι έμεινε έκθαμβη με τη σύλληψη του Νόλαν. «Το σενάριο της ταινίας εκφράζει το ενδιαφέρον του Νόλαν για την υποκειμενικότητα και την αντικειμενικότητα, για τις ιστορίες που ξετυλίγονται από διαφορές οπτικές» εξηγεί η Τόμας. «Αλλά στο χαρτί, έκανε κάτι που δεν έχω ξαναδεί, έγραψε τα κομμάτια του Οπενχάιμερ σε πρώτο πρόσωπο. Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να περιγράψει την εσωτερική κατάσταση ενός χαρακτήρα. Ήταν από τα καλύτερα σενάρια που έχω διαβάσει ποτέ».
Σε αντίθεση με τις φήμες που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο, ο Κρίστοφερ Νόλαν δεν πυροδότησε κάποια πραγματική ατομική βόμβα στο Νέο Μεξικό για να κινηματογραφήσει το ατομικό μανιτάρι της εμβληματικής πυρηνικής δοκιμής Τρίνιτυ. Αντ΄αυτού, ο Νόλαν και ο διευθυντής φωτογραφίας Χόιτ Βαν Χόιτεμα συνεργάστηκαν με τους επικεφαλής των ειδικών εφέ Σκοτ Φίσερ (βετεράνος του Νόλαν με Όσκαρ για τα Interstellar και Tenet) και τον Άντριου Τζάκσον (Όσκαρ για το Tenet) για να αναπαραστήσουν τη δική τους εκδοχή της ατομικής έκρηξης. Ο Νόλαν τους έθεσε μόνο ένα περιορισμό: συνεπής στην αισθητική που προτιμά τα πρακτικά εφέ, ο Νόλαν τους είπε ότι δεν επιτρεπόταν τα ψηφιακά εφέ.
«Ήξερα από την αρχή ότι η πυρηνική δοκιμή Τρίνιτυ θα ήταν από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ταινίας» λέει ο Νόλαν. «Είχαμε κάνει πυρηνική έκρηξη με ψηφιακά εφέ στον Σκοτεινό Ιππότη: Η επιστροφή, τα οποία είχαν λειτουργήσει πολύ καλά για την εκείνη την ταινία. Αλλά ήξερα ότι για ένα πραγματικό γεγονός όπως η δοκιμή Τρίνιτυ, που έχει καταγραφεί με ειδικές κάμερες, τα ψηφιακά εφέ δεν θα έδιναν την αίσθηση της απειλής που βλέπουμε στο υπάρχον υλικό. Το υλικό αυτό έχει κάτι το ανατριχιαστικό. Οπότε ήταν μία πρόκληση να βρούμε τις αναλογικές μεθόδους που θα εξέφραζαν αυτή την απειλή, το δέος και την τρομαχτική ομορφιά της δοκιμής Τρίνιτυ».
Στον ρόλο του Λούις Στράους 0 Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ.
Ο Τζάκσον και ο Φίσερ άρχισαν να πειραματίζονται -διέλυαν μπαλάκια του πινγκ πονγκ το ένα πάνω στο άλλο, έριχναν μπογιά σε τοίχους και διάφορα άλλα- και έκαναν γυρίσματα με μικρές ψηφιακές κάμερες σε πολύ κοντινά κάδρα. «Μετά τα δείχναμε στον Κρις» λέει ο Φίσερ, «και μας έλεγε ότι η ιδέα ήταν καλή, αλλά ότι έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο να το γυρίσουμε με τις τεράστιες IMAX κάμερες». Το πώς τελικά αναπαραστάθηκε η ατομική έκρηξη για τις ανάγκες της ταινίας παραμένει επτασφράγιστο μυστικό. Ένα είναι σίγουρο, ότι αυτή η αποστολή θύμιζε το άκρως απόρρητο αγγλο-αμερικανικό πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικών όπλων, το περίφημο Πρόγραμμα Μανχάταν.
Μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποίησε η ομάδα των εφέ για το θέαμα της πυρηνικής δοκιμής, αξιοποιήθηκαν για τις σκηνές που εκφράζουν τον εσωτερικό κόσμο του Οπενχάιμερ. Για μια ακόμα φορά, ο Νόλαν επέβαλε τη χρήση πρακτικών εφέ και όχι ψηφιακών. «Θεωρητικά τα ψηφιακά εφέ είναι ο προφανής τρόπος, αλλά δεν θα μας έδιναν κάτι προσωπικό και μοναδικό για τον χαρακτήρα το Οπενχάιμερ» λέει Νόλαν. «Δημιουργήσαμε μία απίθανη βιβλιοθήκη από προσωπικές, τρομαχτικές και όμορφες εικόνες που αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία σκέψης ενός ανθρώπου στην πρώτη γραμμή της μετάβασης από τη νευτώνια φυσική στην κβαντική. Ενός ανθρώπου που βλέπει την ύλη και την εκπληκτική δόνηση της ενέργειας που υπάρχει σε όλα τα πράγματα και πώς μπορεί να εξαπολυθεί και τι μπορεί να επιφέρει».
Η Popaganda χαρίζει 5 διπλές προσκλήσεις για την avant premiere της ταινίας, που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 23 Aυγούστου στο θερινό κινηματογράφο Cine Polemiko Mouseio, με ώρα έναρξης 21:00 (ώρα προσέλευσης 20:30). Για να μπείτε στην κλήρωση, κάντε like και reply στο Facebook post του διαγωνισμού.