Dogs don’t wear pants (2019) της J-P Valkeapää
Φιλανδικός κινηματογράφος δεν είναι μόνο οι ταινίες του Aki Kaurismäki. Ορίστε, το είπαμε κι έχουμε και αποδείξεις. Οι ανθρωπένιες ρομαντζάδες που κατοικούν ως επί το πλείστον στις εικόνες του, και τόσο μα τόσο έχουν αγαπηθεί από το αλλοπρόσαλλο ελληνικό κοινό που ξέρει πάντα να ξεχωρίζει το καλό λάδι, δεν είναι το μόνο «αισθητικά και συναισθηματικά άρτιο» σινεμά που μπορείς να βρεις σε αυτό το βόρειο τμήμα του πλανήτη. Η νέα γενιά των κινηματογραφιστών, με τη δική της ματιά και τους δικούς της αισθητικούς πειραματισμούς, συμπληρώνει την εικόνα αυτής της χώρας που αγαπά να διαβάζει, να παίζει στα χιόνια και να κολυμπά σε λίμνες.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος αυτών των «άγνωστων» δημιουργών βρίσκονται, βεβαίως, πολλά περισσότερα από μια απλή «τουριστική περιήγηση στα πέριξ», όπως εύστοχα διευκρινίζουν οι συμπληρωματικές πληροφορίες που συνοδεύουν την ανακοίνωση του αφιερώματος στον Νέο Φινλανδικό Κινηματογράφο, που θα γίνει από τις 21 έως τις 27 Μαρτίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Η μεσαία τάξη και οι κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται στην χώρα, η δομή της οικογένειας, ο εξτρεμισμός της ακροδεξιάς και η προσφυγική κρίση είναι θέματα που τους απασχολούν, αναδεικνύοντας στο σινεμά τους τις προβληματικές ζώνες ενός δυτικού κράτους.
Η πιο ευτυχισμένη μέρα στη ζωή του Όλλι Μάκι (2016), Juho Kuosmanen.
Ο Νέος Φινλανδικός Κινηματογράφος δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα των καιρών μας μέσα από ασυνήθιστες, ευχάριστα ενοχλητικές ιστορίες και εικόνες. Και αν ψάχνει και πώς τα καταφέρνει, ιδού: καλοδουλεμένα σενάρια, άρτια κινηματογραφική εκπαίδευση, διεθνείς συμπαραγωγές, αποτελεσματική προώθηση των ταινιών από το Φινλανδικό Κέντρο Κινηματογράφου και γενικώς μια εξαιρετική κινηματογραφική υποδομή. Τα τελευταία χρόνια, δε, περισσότερες από τις μισές φινλανδικές ταινίες γυρίζονται από γυναίκες.
Οικογενειακές στιγμές (2023), της Tia Kouvo.
Άαλτο (2020), ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Virpi Suutari. Η ιστορία του Alvar και της Aino Aalto, των δύο κορυφαίων φινλανδών του ντιζάιν και της μοντέρνας αρχιτεκτονικής.
Πρεμιέρες, συζητήσεις και καλεσμένοι είναι μερικά μόνο από αυτά που θα συμβούν σε τούτη την κινηματογραφική εβδομάδα την αφιερωμένη -για πρώτη φορά-στη Φινλανδία και στα μυστικά της. Στην Αθήνα έχουν προσκληθεί τρεις σκηνοθέτες, η Hanna Bergholm, ο Juho Kuosmanen και ο J-P Valkeapää.
Απευθυνθήκαμε στον τελευταίο, αφού η ταινία του Dogs don’t wear pants από το 2019 είχε και τη χαρά να ντύσει την αφίσα του αφιερώματος με την υπέροχη πόζα της ντομινατρίξ πρωταγωνίστριας του (Krista Kosonen). Λίγο το θέμα (ένας άντρας που βιώνει απώλεια «καταφεύγει» στον σαδομαζοχισμό για να βρει μια κάποια λύτρωση), λίγο η ανάμνηση της από την εποχή που επισκέφθηκε τις ελληνικές αίθουσες (και κοιτιόμασταν έκπληκτοι), λίγο η εξαιρετική κινηματογραφική της γλώσσα (πόσο τρυφερά μπορείς να περιγράψεις έναν κόσμο και μια σχέση σαν κι αυτή;), δεν θέλαμε και πολύ. Του θέσαμε εννιά ερωτήσεις, απάντησε στις οχτώ. Τίμιο.
Τι σε έβαλε σε αυτήν την ιστορία; Ο παραγωγός της ταινίας μου παρουσίασε την ιδέα και αμέσως μου “τράβηξε” το ενδιαφέρον. Είχαν εργαστεί για αρκετά χρόνια πάνω σε αυτή την ιδέα, ο σεναριογράφος και αυτός, χωρίς όμως επιτυχία. Έτσι πήρα την κεντρική ιστορία ενός άνδρα που πενθεί και τυχαία βρίσκει έναν τρόπο να επανασυνδεθεί με τη νεκρή γυναίκα του μέσω αυτών των συνεδριών ασφυξίας και έγραψα εντελώς νέους χαρακτήρες με μια καινούργια ματιά.
Ο τίτλος κρύβει κάτι; Προέρχεται απλά από μια γραμμή διαλόγου στην ταινία. Θεώρησα ότι ήταν αστείο και διαφορετικό.
Η απώλεια, η ενοχή, το πένθος, ο πόνος που ακολουθεί και το «περιτύλιγμα» ενός συγκεκριμένου σεξουαλικού παιχνιδιού πόσο εύκολα ή δύσκολα κινηματογραφούνται; Δεν μπορώ να πω πόσο εύκολο είναι. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι συνδεδεμένα συνεχώς στην ταινία. Η αξιοπρέπεια είναι κάτι που οι άνθρωποι συχνά συνδέουν με τις απεικονίσεις του πένθους: κλασική μουσική και αέρας που στροβιλίζει τα φύλλα ενώ μοναχική φιγούρα περπατάει σε άγονο τοπίο. Συχνά, όμως, στην πραγματική ζωή υπάρχει λιγότερη αξιοπρέπεια και περισσότερο ωμό συναίσθημα που εμφανίζεται με τρόπους που ξαφνιάζουν. Ήθελα να απεικονίσω τον άνδρα που πενθεί με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν τον «ευγενικό» που όλοι σκεφτόμαστε. Ο Juha πενθεί με disco αντί για Albinoni και στριφογυρίζει στο ελαστικό πάτωμα αντί σε ένα φθινοπωρινό τοπίο.
Παρουσιάζετε το BDSM ξέχωρα από έναν κινηματογραφικό εξωτισμό. Τι σας βοήθησε να το επιτύχετε αυτό; Χαίρομαι που το ακούω αυτό. Έκανα πολλή έρευνα, με κύριο μέλημα απλά να αναγνωρίσω τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες στον πυρήνα τους. Πρέπει να πω ότι αυτή η ταινία δεν είναι ένα ΑΒΓ του BDSM, δεν δείχνω πώς θα έπρεπε να πάνε οι συνεδρίες by the book, πώς η dominatrix θα έπρεπε να εργάζεται. Έχω κάμψει τους κανόνες και τα ιδεώδη υπέρ της ιστορίας. Και φυσικά απεικονίζω ανθρώπους – οι ίδιοι κάμπτουν τους κανόνες κάθε μέρα.
Πόσο εύκολο ήταν για τους ηθοποιούς να εμβαθύνουν σε αυτήν την ιστορία; Υπήρχε λίγη ανησυχία, ειδικά από την Krista Kosonen που παίζει τη dominatrix. Φοβόταν ότι η ταινία θα γινόταν απλά ένα είδος soft porn ταινίας, ότι θα απεικονιζόταν με εκμεταλλευτικό τρόπο. Αλλά μιλήσαμε πολύ για την ταινία και έγραψα μικρές σκηνές από την καθημερινή ζωή της Mona, που έδωσαν αυτή την ωραία σύνδεση με τη φυσιοθεραπεία και το BDSM. Εγώ, η Krista και ο Pekka Strang (που παίζει τον Juha) πήγαμε και είδαμε μερικές συνεδρίες S/M. Αυτές οι επισκέψεις ήταν αρκετά ουσιώδεις για την παραγωγή της ταινίας και περιέργως πολλά ερωτήματα απαντήθηκαν παρακολουθώντας έναν άνδρα πενήντα και κάτι να ηλεκτροπονείται στα γεννητικά του όργανα. Μέχρι την έναρξη της ταινίας, όλοι νιώσαμε ότι ήμασταν έτοιμοι να μπούμε σε αυτόν τον περίεργο κόσμο.
Ανακαλύψατε κάτι προσωπικά για τον εαυτό σας μέσα από τη διαδικασία της ταινίας; Πάντα γίνεται, τίποτα ιδιαίτερα νέο αλλά περισσότερα πράγματα από το παλιό υλικό. Εντάξει ίσως ένα νέο, είχα εργαστεί κυρίως με ερασιτέχνες ηθοποιούς και παιδιά στις προηγούμενες ταινίες μου, αυτή ήταν η πρώτη φορά που δούλεψα με επαγγελματίες ηθοποιούς κορυφαίου επιπέδου. Η απόλαυση της παρακολούθησης αυτών των υπέροχων ηθοποιών να ζωντανεύουν τις σκηνές ήταν μια χαρούμενη εμπειρία που με έκανε να «πεινάω» γι’ αυτό, να θέλω να δουλεύω μόνο με ταλαντούχους ηθοποιούς στο μέλλον.
Ποια θέματα αφορούν το σύγχρονο φινλανδικό σινεμά; Σε ποιο στάδιο θα μπορούσε κανείς να πει ότι βρίσκεται αυτήν την περίοδο; Όσοι σκηνοθέτες, τόσα τα θέματα. Δεν θα τους έβαζα όλους κάτω από την ίδια ομπρέλα.
Πείτε μας κάτι για το νέο σας project; Είμαι στην προετοιμασία μια ταινίας που θα λάβει χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα είναι ένα σύγχρονο δυτικό γουέστερν.