Για περισσότερο από μία δεκαετία, τα πλοία που διασχίζουν την επικίνδυνη ζώνη ανοιχτά της Σομαλίας προσλαμβάνουν μισθοφόρους για προστασία από τους πειρατές. Σήμερα οι επιθέσεις έχουν μειωθεί, αλλά οι μισθοφόροι αντιμετωπίζουν ένα νέο πρόβλημα: την έλλειψη δράσης.
Στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, ο Γρηγόρης Ρέντης ισορροπεί μεταξύ του ντοκιμαντέρ και της μυθοπλασίας ακολουθόντας τρεις ένοπλους φρουρούς που, ο καθένας σε διαφορετικά στάδια της καριέρας του, προστατεύουν πλοία που διαπερνούν τα στενά στα ανοιχτά της Σομαλίας από πειρατικές επιθέσεις και ξεδιπλώνει την ιστορία του σε τρία κεφάλαια. Τρεις διαφορετικές ιστορίες, με τρεις ήρωες που ενσαρκώνουν τον ίδιο χαρακτήρα: τον φρουρό που περνά τη ζωή του σε βάρδιες, προσδοκώντας τη στιγμή που θα έρθει σε επαφή με τον εχθρό.
H «Βάρδια» έκανε διεθνή πρεμιέρα την περασμένη άνοιξη στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Visions du Réel και στη συνέχεια ταξίδεψε και σε άλλα διεθνή φεστιβάλ, όπως τα True/False, Raindance, Brooklyn International Film Festival, Transylvania International Film Festival, DocPoint Helsinki, Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντερ Λεμεσσού, Βergamo Film Meetings, ενώ απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Μόσχας και τον Αργυρό Αλέξανδρο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2023.
Μιλήσαμε μαζί του λίγο πριν τις προβολές της ταινίας στον κινηματογράφο Δαναό.
Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ “Βάρδια”, Γρηγόρης Ρέντης
Γρηγόρη, πώς γεννήθηκε η ιδέα; Η αρχική μου είσοδος στην ταινία ήρθε μέσα από τις εμπειρίες του θείου μου, ο οποίος ήταν ένας από τους πρώτους μισθοφόρους που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή που αργότερα έγινε γνωστή ως High Risk Area. Με γοήτευσε ο μύθος της πειρατείας και η ζωή στη θάλασσα. Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω κάτι με αυτόν τον άγνωστο σε μένα κόσμο των ένοπλων φρουρών. Ήξερα όμως από την αρχή ότι δεν ήθελα να κάνω μια ταινία αμιγώς για την πειρατεία, αλλά να αφηγηθώ μια ιστορία που θα επικεντρώνεται στην ανθρώπινη εμπειρία, στις δυσκολίες της καθημερινότητας και στο πώς ο χρόνος τελικά επιδρά πάνω μας.
Πώς μπήκες στην «παρέα» των συγκεκριμένων μισθοφόρων; Πόσο εύκολο ήταν να σε εμπιστευτούν και να σου ανοίξουν ακόμη και το σπίτι τους; Προσπάθησα να είμαι ανοιχτός και να συμπεριλάβω αληθινούς χαρακτήρες στη δημιουργία της ταινίας. Πολύ συχνά βλέπαμε υλικό μαζί μετά τα γυρίσματα και συζητούσαμε πιθανές σκηνές που θα μπορούσαμε να κινηματογραφήσουμε. Η σχέση μας πιστεύω ότι χτίστηκε με τον καιρό και μέσα από κοινές εμπειρίες, καθώς ακολουθούσαμε πιστά την καθημερινότητά τους.
Τι βαθμό δυσκολίας είχες στα γυρίσματα; Όπως ήταν αναμενόμενο, υπήρξαν πολλές δυσκολίες και προκλήσεις. Η πρώτη δυσκολία ήταν να αποκτηθεί πρόσβαση και να εξασφαλισθεί άδεια για κινηματογράφηση σε πλοίο που να διασχίζει την πειρατική ζώνη. Η πρόσβαση αυτή εξασφαλίστηκε μέσω της ναυτιλιακής εταιρίας M/Maritime, η οποία, δίνοντας μεγάλη σημασία σε θέματα ασφάλειας, στήριξε ουσιαστικά την ταινία. Μια άλλη δυσκολία είχε να κάνει με την εύρεση των κατάλληλων χαρακτήρων και με το να χτιστεί μία αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ μας.
Που έγιναν τα γυρίσματα, πόσο διάστημα είχες για αυτά, ειδικά πάνω στο πλοίο; Το σύνολο των γυρισμάτων δεν ξεπέρασε τις 35 ημέρες, αλλά συνολικά η ταινία πήρε επτά χρόνια για να ολοκληρωθεί, κυρίως λόγω των δυσκολιών εξασφάλισης πρόσβασης. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στην Ερυθρά Θάλασσα, τη Σρι Λάνκα και την Αθήνα.
Ποιο είναι αυτό που έμαθες με το τέλος των γυρισμάτων, που ίσως δεν ήξερες από πριν; Ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία για μένα προσωπικά. Ξεκίνησα να δουλεύω την ταινία πριν από αρκετά χρόνια, οπότε μέσα από αυτήν μεγάλωσα κι εγώ και νομίζω ότι το πιο σημαντικό που έμαθα είναι το πώς να αγκαλιάζω τις δυσκολίες που προκύπτουν και να τις δέχομαι ως μέρος της διαδικασίας.
Πρόσφατα είχαμε στην επικαιρότητα μια «ανάλογη» περίπτωση πειρατείας με ένα πλοίο στον κόλπο του Ομάν – μια περίπτωση που την ευθύνη εν προκειμένω ανέλαβε το Ιράν. Τι σκέφτεσαι κάθε φορά που ακούς κάτι τέτοιο; Η πειρατεία είναι αλληλένδετη με τη ναυσιπλοΐα και μάλιστα στο συγκεκριμένο σημείο, μεταξύ Σομαλίας και Υεμένης, υπάρχει πειρατική δραστηριότητα από αρχαιοτάτων χρόνων. H αλήθεια είναι ότι όταν βρίσκεσαι στα ανοιχτά, είσαι πραγματικά εκτεθειμένος. Πάντα θα υπάρχουν επιθέσεις. Αυτή τη στιγμή ο κίνδυνος έχει επιστρέψει με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι με τους Σομαλούς πειρατές, αλλά η πρόθεση αποσταθεροποίησης είναι συγκρίσιμη.
Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων αντιμετωπίσατε την πιθανότητα να βρεθείτε πραγματικά στο κέντρο κάποιας πειρατείας; Ακολουθήσαμε μια διαδρομή από το Γκάλε της Σρι Λάνκα μέχρι το Σουέζ της Αιγύπτου, διασχίζοντας τον κόλπο του Άντεν και το Bab-el-Mandeb, όπου η πειρατική δραστηριότητα ήταν αυξημένη. Επομένως, ο κίνδυνος επίθεσης από τους πειρατές της Σομαλίας ήταν κάτι που μας απασχολούσε σε καθημερινή βάση. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής υπήρξαν ύποπτες προσεγγίσεις από πλοιάρια αγνώστων προθέσεων, κάνοντας την ομάδα των φρουρών και το πλήρωμα να τεθούν σε επιφυλακή.
Τι σημαίνει για σένα να ταξιδεύει η ταινία σου σε φεστιβάλ; Και σημαίνει να βραβεύεται; Είναι πολύ σημαντικό για μία ταινία να βρίσκει το κοινό της και χαίρομαι ιδιαίτερα όταν μια προβολή προκαλεί συζητήσεις. Τα φεστιβάλ αποτελούν μία αφετηρία και ένα περιβάλλον που μπορείς να επικοινωνήσεις το έργο σου και σίγουρα μια βράβευση βοηθάει την ταινία να ακουστεί περισσότερο και να βρει, εν τέλει, το δικό της κοινό.
Ετοιμάζεις κάτι; Θα μεταπηδήσεις στη μυθοπλασία ή τα ντοκιμαντέρ είναι τελικά ο φυσικός σου χώρος; Η επόμενη ταινία που ετοιμάζω είναι μυθοπλασίας και έχει παρόμοιες θεματικές με τη «Βάρδια», αλλά σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο. Είναι η ιστορία μιας αθλήτριας της ενόργανης γυμναστικής στην προετοιμασία της για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και πραγματεύεται το τι επιτρέπουμε στους εαυτούς μας να θυσιάσουμε στην προσπάθειά μας να καταφέρουμε τους στόχους μας.
Προβολές στον Δαναό
ΔΑΝΑΟΣ 1 – Πέμπτη 18 Ιανουαρίου, 19.30
ΔΑΝΑΟΣ 2 – Σάββατο 20 Ιανουαρίου, 16.00
ΔΑΝΑΟΣ 2 – Κυριακή 21 Ιανουαρίου, 16.00
Και στις τρεις προβολές θα υπάρχει η παρουσία του σκηνοθέτη Γρηγόρη Ρέντη και Q&A μετά τη λήξη τους
Προπώληση στο ταμείο του κινηματογράφου και στο: https://www.danaoscinema.store/ibooking93/shows.xhtml
Παράλληλα με τις προβολές του ΔΑΝΑΟΥ, ο σκηνοθέτης θα παρουσιάσει στο φουαγιέ του κινηματογράφου φωτογραφική έκθεση με τίτλο Hurry Up and Wait, με υλικό από τα γυρίσματα της ταινίας.
Την ημέρα της πρεμιέρας στην Αθήνα (Πέμπτη 18 Ιανουαρίου), η «Βάρδια» θα προβληθεί μαζί με το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους Salted Lake του Αλέξανδρου Σολτς, παρουσία του σκηνοθέτη.
Θα υπάρξει επιπλέον προβολή του ντοκιμαντέρ και στη Θεσσαλονίκη (17/1).