Πώς νιώθεις βλέποντας τον φίλο σου να πέφτει δίπλα σου από τη σφαίρα ενός στρατιώτη επειδή διαμαρτυρήθηκε που του γκρεμίζουν το σπίτι και να μένει παράλυτος για πάντα; Πώς νιώθεις παρακολουθώντας ακίνητος τη μπουλντόζα να γκρεμίζει το σπίτι σου χωρίς να έχεις δικαίωμα να διαμαρτυρηθείς; Πώς νιώθεις όταν βλέπεις το σπίτι σου να γκρεμίζεται δεύτερη φορά μπροστά στα μάτια σου; Πώς νιώθεις όταν βλέπεις το σχολείο σου, τη δεξαμενή του νερού, κάθε πρόσβαση σε ανθρώπινη κατάσταση ζωής να καταστρέφεται; Πώς νιώθεις όταν ζεις σε σπηλιά; Πώς νιώθεις έχοντας απέναντί σου 20χρονους στρατιώτες να σε απειλούν ότι αν αντιδράσεις θα σε σκοτώσουν; Το σφίξιμο του στομαχιού την ώρα που παρακολουθείς στο ντοκιμαντέρ «Καμία Άλλη Γη» («No Other Land») τους Ισραηλινούς να καταστρέφουν την περιοχή Masafer Yatta, μια κοινωνία αγροτών της Δυτικής Όχθης, αυξάνεται διαρκώς, όπως και η αίσθηση ασφυξίας. Αλλά εσύ κι εγώ είμαστε καθισμένοι στην ασφάλεια του καναπέ μας ή στην αίθουσα του σινεμά -όπου παίζεται αυτές τις μέρες η ταινία- και κοιτάμε άναυδοι όσα γίνονται στην οθόνη. Κι απλώς νιώθουμε τον θυμό κι αυτό το απίστευτο αίσθημα αδικίας να φουντώνει μέσα μας. Ε και λοιπόν; Αλλάζει αυτό τίποτα;
Η γενοκτονία συνεχίζεται. Η καταστροφή της Γάζας και της Δυτικής Όχθης συνεχίζονται. Η Δύση… “παρακολουθεί”…
Η ταινία είναι ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ. Το οποίο όμως έχει καταφέρει να έχει τέτοια δομή, ρυθμό, καταγραφή γεγονότων, σε παρασύρει τόσο πολύ στην ιστορία και την αφήγησή του, σε βάζει τόσο πολύ μέσα του, που ακόμη κι αν δεν ήξερες ότι αυτό που βλέπεις είναι μια ολέθρια, τρομακτική, οδυνηρή πραγματικότητα, θα το παρακολουθούσες και πάλι απνευστί ως το τέλος σαν να έβλεπες ταινία. Και όσο περισσότερο συνειδητοποιείς ότι μέσα σε αυτόν τον χαμό, το αίμα και τον θάνατο, οι άνθρωποι ετούτοι κατάφεραν να κάνουν ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ, που δεν αποτελεί μόνο ιστορικό ντοκουμέντο αλλά έχει και καλλιτεχνική αξία και κάνει βόλτες στα φεστιβάλ του κόσμου γεμίζοντας βραβεία, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο θυμός, η θλίψη, το δάκρυ και κόβεται η ανάσα σου. Γιατί όσα βραβεία κι αν πάρει, το βραβείο που θέλουν ο Basel και ο Yuval, να αλλάξει η κατάσταση που υπάρχει, δεν θα έρθει ποτέ. Οι άγνωστοι “ήρωες” αυτού του ντοκιμαντέρ έτυχε να γεννηθούν σε μια γη που κάποιοι άλλοι θεωρούν πως δεν τους ανήκει. Και για αυτό δεν έχουν και δεν θα έχουν ποτέ το δικαίωμα να ζήσουν στα χωριά και τις πόλεις τους όπως εγώ, εσύ, εμείς. Έχουν διαρκώς μια σφαίρα πάνω από το κεφάλι, έχουν στέγη μόνο τον ουρανό, δεν μπορούν ούτε να φάνε από τα χωράφια τους, δεν μπορούν ούτε νερό να πιούν από τα πηγάδια τους, δεν μπορούν καν να διαμαρτυρηθούν, δεν μπορούν ούτε να αναπνεύσουν. Σιγά και μην μπορούν να ονειρευτούν…
Για μέρες μετά που είδα την ταινία, αν κάτι κυριολεκτικά με σκότωσε κι έμεινε μέσα μου πάνω και από την καταστροφή και τον θάνατο ακόμη, ήταν η εικόνα με τις νεαρές Ισραηλινές στρατιωτίνες οι οποίες έστρεφαν τα αυτόματα τόσο εύκολα πάνω στους Παλαιστίνιους άμαχους που στέκονταν μπροστά τους. Σε αυτά τα παιδιά, τα στιγματισμένα με το αόρατο αστέρι της Παλαιστίνης από τους Ισραηλινούς όπως κάποτε οι Εβραίοι με το κίτρινο αστέρι από τους Ναζί. Πώς, μα πώς, αυτές οι μάνες αγκαλιάζουν τα δικά τους παιδιά; Πώς θα γεννήσουν με χαρά τα δικά τους παιδιά, όταν έχουν αντικρίσει από τόσο κοντά αυτό το απορημένο, δακρυσμένο, κουρελιασμένο βλέμμα;
Ο Basel Adra (Μπάζελ Άντρα) είναι Παλαιστίνιος δικηγόρος, δημοσιογράφος και κινηματογραφιστής από την περιοχή Masafer Yatta της Δυτικής Όχθης. Από 15 χρονών με τον ακτιβισμό, τα ρεπορτάζ και τα ντοκιμαντέρ του, αγωνίζεται ενάντια στον εκτοπισμό των κατοίκων από τις Ισραηλινές δυνάμεις. Ο Hamdan Ballal (Χαμντάν Μπαλάλ) είναι Παλαιστίνιος φωτογράφος, κινηματογραφιστής και αγρότης από το χωριό Susya της ίδιας περιοχής, το οποίο έχει καταστραφεί ήδη επτά φορές. Έχει εργαστεί ως ερευνητής για διάφορες οργανώσεις κατά της Κατοχής της Δυτικής Όχθης. Ο Yuval Abraham (Γιουβάλ Αμπραχάμ) είναι Ισραηλινός κινηματογραφιστής και ερευνητής-δημοσιογράφος. Η Rachel Szor (Ρέιτσελ Ζορ) είναι Ισραηλινή διευθύντρια φωτογραφίας, μοντέζ και σκηνοθέτης από την Ιερουσαλήμ. Οι τέσσερεις τους γνωρίστηκαν πριν πέντε χρόνια, όταν ο Yuval και η Rachel επισκέφτηκαν πρώτη φορά τη Masafer Yatta ως δημοσιογράφοι και ζήτησαν τη βοήθεια του Basel σε ένα άρθρο που έκαναν για τις ισραηλινές προσπάθειες εκτοπισμού των κατοίκων, καθώς ο τελευταίος είχε ήδη ξεκινήσει να καταγράφει την σταδιακή καταστροφή του χωριού του και το γκρέμισμα των σπιτιών των οικογενειών που μένουν εκεί, από τον στρατό και τα συνεργεία του. Η συνάντησή τους γέννησε μια δυνατή φιλία και αποφάσισαν να συνεργαστούν και να κάνουν όλοι μαζί, ως κολεκτίβα -όπως οι ίδιοι χαρακτηρίζουν την ομάδα τους-, μία ταινία πάνω στο θέμα, «η οποία θα μας επέτρεπε να πούμε πράγματα και να φτάσουμε σε μια συναισθηματική αλήθεια που δεν μπορούσαμε να προσεγγίσουμε αρκετά ως δημοσιογράφοι. Και κάπως έτσι, ξεκίνησε το ταξίδι μας», λένε.
Οι σκηνοθέτες Basel Adra και Yuval Abraham με το βραβείο της Berlinale 2024
Με Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και Βραβείο Κοινού στη φετινή Μπερλινάλε, όπου η προβολή προκάλεσε τεράστιο πολιτικό θέμα και συγκρούσεις κι έφτασαν να απειληθούν και οι ίδιοι οι σκηνοθέτες στις πατρίδες τους, Βραβείο Χρυσή Αθηνά Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στις δικές μας Νύχτες Πρεμιέρας όπου παίχθηκε για πρώτη φορά αλλά οι σκηνοθέτες δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν λόγω της κατάστασης, και διακρίσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου (κυρίως με βραβεία κοινού), οι δημιουργοί ελπίζουν πως η ταινία τους ίσως ανάψει μια σπίθα φωτός στο βαρύ σκοτάδι που κυριαρχεί, ανοίγοντας ίσως ένα μονοπάτι προς την ισότητα και τη δικαιοσύνη. «Θέλουμε να αντισταθούμε μαζί στον εκτοπισμό της κοινότητας της Masafer Yatta και στο apartheid, μέσα στο οποίο έχουμε γεννηθεί, αν και σε απέναντι και άνισες πλευρές του. Η πραγματικότητα που βιώνουμε γίνεται πιο τρομακτική, πιο βίαιη, πιο καταπιεστική κάθε μέρα που περνάει και στεκόμαστε αδύναμοι μπροστά της. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ουρλιάξουμε μέσα από αυτήν την ταινία κάτι εντελώς διαφορετικό: μια δραστικά εναλλακτική πρόταση για το πώς μπορούμε οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι που κατοικούμε αυτόν τον τόπο να ζήσουμε χωρίς να είμαστε ο καταπιεστής και ο καταπιεσμένος», δηλώνουν, αν και στην πρόσφατη συζήτηση που κάναμε με τον Basel και τον Yuval μέσω zoom, πριν έναν μήνα περίπου, δεν κρύβουν την απογοήτευσή τους για την εξέλιξη των πραγμάτων – που από τότε έχουν γίνει ακόμη χειρότερα… Το ντοκιμαντέρ τους καταγράφει τα συμβάντα στην συγκεκριμένη περιοχή της Δυτικής Όχθης μέχρι τον περασμένο Οκτώβριο, πριν δηλαδή τα τραγικά γεγονότα της μαύρης μέρας της 7ης Οκτωβρίου.
Ο σκηνοθέτης Basel Adra στο ντοκιμαντέρ «Καμία Άλλη Γη»
Για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς έχει η κατάσταση, πριν την καταγραφή της συζήτησής μας, έχει σημασία, θεωρώ, να παραθέσω εδώ όλες τις γραπτές πληροφορίες που μας έδωσαν οι δημιουργοί σχετικά με την ιστορία της περιοχής και την καταστροφή της, την οποία καταγράφουν στο ντοκιμαντέρ.
«Η Masafer Yatta είναι μια όμορφη ορεινή περιοχή σπαρμένη με είκοσι αρχαία παλαιστινιακά χωριά, στο νότιο άκρο της Δυτικής Όχθης. Τα μικρά χωριουδάκια, που κατοικούν αγρότες, εμφανίζονται στους χάρτες πριν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, όπως π.χ. στον Βρετανικό χάρτη της Παλαιστίνης του 1945. Παρόλα αυτά, η Ισραηλινή κατοχή δεν αναγνωρίζει την ύπαρξή τους και τα χωριά έχουν αφαιρεθεί από τους ισραηλινούς χάρτες. Το 1980 ο Ισραηλινός στρατός ανακήρυξε την συγκεκριμένη γη «κλειστή ζώνη στρατιωτικής εκπαίδευσης», το οποίο σήμαινε ότι δεν ήταν πλέον ανοιχτή στους Παλαιστίνιους. Αργότερα αποκαλύφθηκε από δύο απόρρητα ισραηλινά κρατικά έγγραφα, ότι, όπως εξηγούσε ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ και τότε υπουργός Γεωργίας Ariel Sharon, αυτό έγινε για να εκτοπιστούν τα χωριά και η περιοχή να διατεθεί σε ισραηλινούς έποικους. Η απόφαση της καταστροφής των παλαιστινιακών χωριών και ο εκτοπισμός περίπου 1.800 ανθρώπων πυροδότησε παγκόσμια κατακραυγή και θεωρείται από πολλούς, μεταξύ των οποίων η Διεθνής Αμνηστία και ειδικοί των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έγκλημα πολέμου.
Ένας από τους τρόπους που ο στρατός προχωρά στον εκτοπισμό είναι το συστηματικό γκρέμισμα κατοικιών με μηχανήματα. Ταυτόχρονα, η ισραηλινή πολιτική διοίκηση στην Δυτική Όχθη απορρίπτει το 98% των αιτήσεων Παλαιστινίων για οικοδομικές άδειες, ενώ επιτρέπει ελεύθερα την εγκατάσταση εποίκων από το Ισραήλ στην περιοχή. Αυτή η αποικιοκρατική πολιτική χρησιμοποιεί τον στρατιωτικό νόμο για να αναγκάσει τις οικογένειες να εγκαταλείψουν τη γη των γονιών τους αφού δεν μπορούν να χτίσουν και να κατοικήσουν νόμιμα. Όλα τα σπίτια, τα σχολεία, τα πηγάδια και οι δρόμοι θεωρούνται “παράνομα” και σημειώνονται για να καταστραφούν. Η ίδια η ύπαρξη των Παλαιστινίων, στην ιδιόκτητη γη τους, είναι παράνομη.
Ο Basel Adra γεννήθηκε σε ένα από αυτά τα χωριά το 1996. Τρία χρόνια αργότερα, το 1999, ο στρατός διέταξε όλους τους Παλαιστίνιους κάτοικους να φύγουν για να χρησιμοποιηθεί η περιοχή ως έδαφος για στρατιωτική εκπαίδευση. Τότε, ξεκίνησε από τους γονείς του Basel και τους γείτονές τους, ο αγώνας να σώσουν τα χωριά από τον εκτοπισμό. Το 2000, οι Παλαιστίνιοι κάτοικοι της περιοχής, που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου και ζουν υπό κατοχή, προσέγγισαν μια ομάδα Ισραηλινών δικηγόρων για να τους εκπροσωπήσει στο Ανώτατο Ισραηλινό δικαστήριο κατά του διωγμού. Το 2022, μετά από δύο μακρές δεκαετίες νομικής μάχης, το Ανώτατο Δικαστήριο έδωσε το πράσινο φως στον Ισραηλινό στρατό να προχωρήσει στον εκτοπισμό, κάτι που αποτελεί την μεγαλύτερη πράξη αναγκαστικής μετακίνησης πληθυσμού στην Δυτική Όχθη από την κατάκτησή της, το 1967.
Η ταινία μας είναι το πρώτο ντοκιμαντέρ που ρίχνει φως σε αυτήν την συστηματική προσπάθεια εκτοπισμού. Όταν τα σπίτια των οικογενειών της Masafer Yatta καταστρέφονται, οι ένοικοι τους δεν έχουν πού να καταφύγουν. Οι επιλογές τους είναι ή να ξαναχτίσουν τα σπίτια ή να μείνουν άστεγοι ή να καταφύγουν σε νοικιασμένα διαμερίσματα στις πλημμυρισμένες από κόσμο παλαιστινιακές πόλεις, όπου δεν υπάρχει μέρος για τις καλλιέργειες και τα ζώα τους. Η αποξένωση από τη γη τους, σημαίνει την καταστροφή της κοινότητας και του τρόπου ζωής των αγροτών κατοίκων της. Μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, η κατάσταση στην Δυτική Όχθη έχει χειροτερέψει δραματικά: Ακραίοι έποικοι χρησιμοποιούν βία για να σκορπίσουν 16 ολόκληρα παλαιστινιακά χωριά σε όλο το μήκος και πλάτος της Δυτικής Όχθης».
Ο Παλαιστίνιος Basel Adra και ο Ισραηλινός Yuval Abraham σε σκηνή από την ταινία που δημιούργησαν μαζί με την Ισραηλινή Rachel Szor και τον Παλαιστίνιο Hamdan Ballal, ελπίζοντας να προκαλέσουν κάποια αλλαγή στην ολέθρια κατάσταση των πραγμάτων.
Η ταινία σας είναι συγκλονιστική. Είναι πολύ σημαντικό, που, πέρα από όσα τυχόν γνωρίζουμε, μαθαίνουμε όλες αυτές τις λεπτομέρειες που αναφέρετε και καταγράφετε. Εδώ και αρκετούς μήνες η ταινία ταξιδεύει σε φεστιβάλ. Είναι εύκολο και για εσάς να ταξιδέψετε, ειδικά για τον Basel που είναι από την Παλαιστίνη;
Basel: Ναι, είναι δυνατόν, μπορούμε να ταξιδέψουμε. Βρισκόμαστε σε διαφορετικά μέρη ο καθένας. Εγώ φεύγω δια μέσου Ιορδανίας, γιατί μόνο από εκεί μπορούμε να φύγουμε εμείς από την Παλαιστίνη…
Yuval: Ο μόνος δρόμος διαφυγής από την Παλαιστίνη είναι από την Ιορδανία. Η μόνη περίπτωση να ταξιδέψουν αεροπορικώς, είναι από εκεί. Γιατί οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν αεροδρόμιο… Ενώ εγώ που είμαι από το Ισραήλ μπορώ να πάω στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ και να φύγω από εκεί κατευθείαν. Πάντως ναι, μπορούμε να ταξιδέψουμε και μάλιστα πετάμε αύριο και οι δύο για τη Νέα Υόρκη, γιατί θα δείξουμε την ταινία μας πρώτη φορά εκεί.
Έχετε πάει σε πολλά φεστιβάλ ως τώρα;
Yuval: Ναι, έχουμε πάει σε πολλά, δέχονται πολλά την ταινία. Αρχίσαμε από το Βερολίνο, μετά πήγαμε στην Κοπεγχάγη, στη Γαλλία, στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, στον Καναδά – το φιλμ όντως πάει πολύ καλά σε σχέση με τα φεστιβάλ. Όμως ελπίζουμε να μην πετύχει μόνο με αυτόν τον τρόπο, ως ταινία, αλλά να κατορθώσει να φέρει κάποιες αλλαγές on the ground. Γιατί για εμάς που είμαστε ακτιβιστές και δημοσιογράφοι αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που την κάναμε: για να προκαλέσουμε μια αλλαγή. Κι ελπίζουμε αυτό να συμβεί!
Για αυτό ακριβώς ρωτάω, αν τυχόν πηγαίνοντας στα φεστιβάλ κατορθώνετε παράλληλα να βρείτε και πολιτική υποστήριξη, ώστε να βοηθήσετε την Παλαιστίνη. Η κατάσταση είναι τρομακτική…
Basel: Όχι, δεν βρίσκουμε την πολιτική υποστήριξη που θα θέλαμε, ίσα ίσα ως τώρα συμβαίνει το αντίθετο. Η κατάσταση πάει πολύ άσχημα, υπάρχει τεράστια ανησυχία με όσα συμβαίνουν και η διεθνής κοινότητα δεν κάνει όσα πρέπει να κάνει για να σταματήσει αυτό που γίνεται. Το αντίθετο. Εκδιώκουν όλο και περισσότερους από εμάς τους Παλαιστίνιους, τα πράγματα πηγαίνουν σε αντίθετη κατεύθυνση από ότι θα θέλαμε κι αυτό εξαιτίας της παγκόσμιας κοινότητας του Ισραήλ…
Τι γίνεται αυτή τη στιγμή στην συγκεκριμένη περιοχή στην Δυτική Όχθη;
Basel: Γίνονται όλο και χειρότερα πράγματα από όσα είδες στην ταινία. Έχουν καταφέρει να εκδιώξουν έξι κοινότητες από τη γη τους και συνεχίζουν. Συμβαίνουν τα διπλάσια από όσα καταγράψαμε, οι μαζικές κατεδαφίσεις συνεχίζονται. Ομάδες ένοπλων πολιτοφυλακών εποίκων άρχισαν να κατασκευάζουν οδοφράγματα κοντά στα σπίτια μας και να εισέρχονται σε χωριά για να εκδιώξουν ανθρώπους. Έτσι πυροβόλησαν τον ξάδερφό μου. Μερικοί από τους έποικους φορούν στρατιωτικές στολές, άλλοι είναι πράγματι στρατιώτες – και είναι αδύνατο να το γνωρίζουμε. Ο ίδιος ο στρατός στρατολόγησε χιλιάδες εποίκους στα «ειδικά τάγματα εποίκων» μετά την 7η Οκτωβρίου, και οι στρατιώτες, όπως συχνά αποδεικνύεται, υποστηρίζουν ή αγνοούν επιθέσεις εποίκων όταν λαμβάνουν χώρα στη Δυτική Όχθη. Υπάρχει πλήρης συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών.
Πόσο δύσκολο ήταν για σένα να κάνεις αυτό το φιλμ και ποιες ήταν οι αντιδράσεις των Ισραηλινών απέναντί σου;
Basel: Δεν έκανα τα γυρίσματα μόνο για να φτιάξω αυτό το φιλμ. Το πλέον σημαντικό για μένα ήταν να καταγράψω όσα συμβαίνουν εδώ, σε αυτή τη γη όπου οι άνθρωποι είναι πολύ συνδεδεμένοι μαζί της. Έχω ζήσει εδώ όλη μου τη ζωή και είναι το μόνο μέρος στο οποίο νιώθω πραγματικά σπίτι μου. Η κάμερα για εμάς είναι ένα πολύ σημαντικό όπλο στα χέρια μας και το χρησιμοποιούμε για να δείξουμε τι συμβαίνει. Ως ομάδα γυρίσαμε πάνω από 2.000 ώρες πλάνα μαζί, περνώντας εβδομάδες στην περιοχή, ακολουθώντας τις μπουλντόζες. Εγώ ο ίδιος κάνω γυρίσματα πάνω από μια δεκαετία, έχω συγκεντρώσει εκατοντάδες ώρες υλικού. Οι γονείς μου και η προηγούμενη γενιά κινηματογραφούσαν επίσης, γι’ αυτό είχαμε για να δουλέψουμε ένα μεγάλο αρχείο με ιστορικά πλάνα της Masafer Yatta που απαθανατίζουν πολλές αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία.
Ναι, είχα αντιδράσεις από τους Ισραηλινούς στην διάρκεια της κινηματογράφησης. Κάποιες φορές στο γύρισμα μου έσπασαν την κάμερα από τα χέρια μου. Μου έκλεψαν το υλικό, προσπάθησαν να με χτυπήσουν, να μου επιτεθούν, να με σπρώξουν μακριά όταν έφθανα κοντά τους για να προσπαθήσω να κινηματογραφήσω όσα κάνουν. Κάποιες φορές μας εμπόδιζαν να κινηματογραφήσουμε, έστηναν ειδικούς ελέγχους σε σπέσιαλ check points ώστε να μας εμποδίσουν. Ήταν πολύ προκλητικοί απέναντί μας και βέβαια υπήρχαν συνέπειες και επακόλουθα επειδή ακριβώς χρησιμοποιούσαμε τις κάμερες, επειδή καταγράφαμε.
Είναι αληθινό αυτό που αντιμετωπίζεις. Και το καταγράφεις αυτό που αντιμετωπίζεις ενώ κινηματογραφείς και ενώ καταγράφεις παράλληλα τι συμβαίνει γύρω σου. Είναι πολύ επικίνδυνο να το κάνεις… Έχουν σκοτωθεί πολλοί δημοσιογράφοι στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη, πάνω από 160… και άλλοι πολλοί δημοσιογράφοι που γνωρίζω, οι οποίοι έχουν μιλήσει κατά της Κατοχής και είναι στις φυλακές όπου βασανίζονται.
Yuval, είσαι Εβραίος, ζεις στο Ισραήλ. Η κυβέρνηση ξέρει ακριβώς τι κάνεις. Πώς σε αντιμετωπίζει ξέροντας ότι υπερασπίζεσαι τους Παλαιστίνιους και ότι έκανες μαζί τους την συγκεκριμένη ταινία?
Yuval: Κοίτα…, η κυβέρνηση με αντιμετωπίζει μια χαρά. Δεν βρίσκομαι υπό διωγμό ούτε είμαι στη φυλακή εξαιτίας των πολιτικών μου πεποιθήσεων. Αυτό είναι το παράδοξο με την Ισραηλινή κοινωνία! Για τους Εβραίους Ισραηλινούς ή για τους Ισραηλινούς πολίτες και γενικώς τους πολίτες του Ισραήλ, η κυβέρνηση λειτουργεί ως δημοκρατία! Μπορώ να εκφράσω τις απόψεις μου με τέτοιο τρόπο που π.χ. αν έλεγα τόσο “φωναχτά” όσα πιστεύω, ακόμη και στην Ελλάδα, ίσως να ενοχλούσαν την κυβέρνησή σας. Οπότε, θέλω να πω, το Ισραήλ δεν τα βάζει με τους Εβραίους Ισραηλινούς. Το παράδοξο λοιπόν είναι ότι ενώ είναι τόσο ανοιχτή δημοκρατία για τους Ισραηλινούς, για τους Παλαιστίνιους -και ειδικά για τους Παλαιστίνιους που ζουν κάτω από την στρατιωτική Κατοχή- είναι κανονική δικτατορία, ένα πολύ καταπιεστικό καθεστώς όπου οι διαμαρτυρίες απαγορεύονται. Αν τυχόν μιλήσεις, μπορεί να βρεθείς στη φυλακή χωρίς δίκη. Δεν αντιμετωπίζω λοιπόν κανενός είδους δίωξη από τη δική μου κυβέρνηση. Νομίζω ότι αν ήμουν Παλαιστίνιος που ζούσα κάτω από στρατιωτική κατοχή, πιθανότατα τώρα θα βρισκόμουν στη φυλακή ή μπορεί να ήμουν ακόμα και νεκρός. Αυτό είναι ένα προνόμιο που έχω ως Ισραηλινός και αυτός είναι ο λόγος που κάνω ότι κάνω. Γιατί πιστεύω ότι αν έχεις ένα προνόμιο πρέπει να το χρησιμοποιήσεις για να προκαλέσεις, να επιφέρεις μια πολιτική αλλαγή.
Απ’ ότι ξέρω υπάρχουν αρκετοί Ισραηλινοί που υποστηρίζουν τους Παλαιστίνιους…
Yuval: Ναι, υπάρχει μια ομάδα Ισραηλινών που υποστηρίζουν τα δικαιώματα των Παλαιστίνιων, και οι οποίοι πιστεύουν ότι το τέλος της Κατοχής δεν έχει να κάνει μόνο με το ηθικό μέρος που οφείλεις. Αλλά έχει να κάνει και με το ενδιαφέρον αυτών των ίδιων να τελειώσει η Κατοχή. Γιατί πιστεύουμε ότι οι Ισραηλινοί δεν μπορούν να είναι ασφαλείς και στα σπίτια τους όσο οι Παλαιστίνιοι ζουν κάτω από καταπίεση, καταδυνάστευση και Κατοχή. Δεν είναι κάποιο πολύ μεγάλο γκρουπ ανθρώπων αυτό και πολιτικά έχει πολλή μικρή δύναμη. Ήταν μεγαλύτερο αλλά συρρικνώθηκε στο πέρασμα του χρόνου… Όμως ελπίζω ότι τα πράγματα δεν θα μείνουν έτσι για πάντα. Ελπίζω ότι στη διάρκεια της ζωής μου θα δω αλλαγή στην ισραηλινή κοινωνία, ότι θα βρεθεί κάποια λύση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων και ότι θα δούμε αυτή τη γη που αγαπάμε να μην είναι γεμάτη αίμα και θάνατο αλλά γεμάτη με παιδιά, που έχουν όνειρα και ελπίδα και καλή ζωή. Αυτό ευχόμαστε με όλη την καρδιά μας και για αυτό παλεύουμε.
Στην ταινία δεν καταγράφετε απλώς όσα γεγονότα συμβαίνουν γύρω σας, αλλά εμφανίζεστε κι εσείς οι δύο συγκεκριμένα μπροστά από την κάμερα ενώ σας κινηματογραφούν οι άλλοι δύο συνεργάτες σας πίσω από την κάμερα. “Υποδύεστε” τους εαυτούς σας, μιλάτε για τη φιλία σας, εκθέτετε κι αποτυπώνετε τα συναισθήματά σας, ακόμη και του ενός απέναντι στον άλλον, καθώς το δέσιμό σας “στοιχειώνεται” από την αδικία και την ανισότητα: ο ένας βιώνει την καταπίεση και ζει σε συνθήκες σκληρής κατοχής, ενώ ο άλλος ζει ελεύθερα. Θα χαρακτηρίζατε ίσως λοιπόν το φιλμ πέρα από ντοκιμαντέρ και ως μία “κανονική”, εντός εισαγωγικών, ταινία;
Yuval: Κάναμε την ταινία ως κολεκτίβα, δύο Παλαιστίνιοι, δύο Ισραηλινοί μαζί. Το φιλμ δείχνει πολλά διαφορετικά πράγματα κι έχει πολλά διαφορετικά υλικά. Περιλαμβάνει όσα κινηματογραφούμε ως ακτιβιστές εκεί που συμβαίνουν, με τις κατεδαφίσεις των σπιτιών. Αλλά παράλληλα κινηματογραφούμε και τους εαυτούς μας. Και ήταν πρόκληση για εμάς αυτό, για μένα και τον Basel, να παίζουμε στο φιλμ και παράλληλα να κάνουμε το φιλμ. Δεν ήταν εύκολο. Ήταν δύσκολο ψυχολογικά να βλέπεις τον εαυτό σου στην οθόνη και παράλληλα να τον καθοδηγείς ως χαρακτήρα σε ταινία, όταν συνειδητοποιείς τι γίνεται…
Για μένα είναι και τα δύο -και ταινία και ντοκιμαντέρ. Είμαστε δημοσιογράφοι, οπότε το φιλμ έχει πολλά δυνατά δημοσιογραφικά στοιχεία που θέλαμε να καταγράψουμε. Να αποκαλύψουμε την πολιτική και την τακτική τους, να την δείξουμε με έναν πολύ σαφή και ρεαλιστικό τρόπο, να δείξουμε και πώς αναπτύσσεται μέσα στο χρόνο. Οπότε από τη μια θέλαμε να έχουμε το δημοσιογραφικό ένστικτο αλλά από την άλλη θέλαμε επίσης το φιλμ να είναι δυνατό ως ταινία αυτή καθαυτή, ως κινηματογραφική γραφή και προσέγγιση. Θέλαμε να έχει δυνατή καλλιτεχνική αξία, να το φτιάξουμε όμορφα παρά τα όσα άσχημα αφηγείται. Προσπαθήσαμε να το κάνουμε δυνατό και ως κινηματογραφικό σενάριο, ώστε να έχουμε και τα δύο στοιχεία μαζί.
Αν δεν βρήκατε πολιτική υποστήριξη αυτό τουλάχιστον το πετύχατε, όπως δείχνουν τόσο οι διακρίσεις όσο και τα βραβεία του κοινού και οι γενικότερες αντιδράσεις. Ειδικά αν φανταστείς πόσο δύσκολο ήταν να γίνει, πόσα χρόνια πήρε, πώς καταφέρατε να το ολοκληρώσετε…
Ευχαριστούμε!
Basel είσαι Παλαιστίνιος που πήγες Πανεπιστήμιο, έγινες δικηγόρος αλλά δεν έγινες δικηγόρος όπως ίσως ονειρευόσουν και έμεινες στη γη σου και αγωνίζεσαι αντί με τον νόμο, με την κάμερα. Τι μπορείς να ονειρεύεσαι σήμερα για τη ζωή σου, για τη γη σου;
Τα όνειρά μας για εμάς εδώ είναι να ζήσουμε μια νορμάλ ζωή ως ανθρώπινα όντα. Η μεγαλύτερη επιθυμία μου, ειλικρινά, είναι απλώς να μπορέσω να ζήσω μια κανονική ζωή εδώ με την οικογένειά μου. Χωρίς τη στρατιωτική κατοχή και τους βίαιους έποικους που μας κλέβουν τη γη. Χωρίς τους ελέγχους οδήγησης… φοβάμαι τα check points, το συνεχές σταμάτημα για έλεγχο, τους στρατιώτες που σε σταματάνε και σε κρατάνε με τις ώρες. Θέλω να κοιμάμαι χωρίς να φοβάμαι μην έρθουν, πάρουν το κινητό μου, συλλάβουν εμένα ή τον πατέρα μου. Θέλω να ζήσω, επαναλαμβάνω, μια φυσιολογική ανθρώπινη ζωή. Φοβάμαι ότι όλα θα χαθούν σύντομα. Ότι θα πάψουμε να υπάρχουμε, ότι θα αναγκαστούμε να φύγουμε.
Ζούμε σε έναν κόσμο που αυτή τη στιγμή, εκτός από την απίστευτη γενοκτονία που βιώνει η Γάζα, πάλλεται από πολέμους. Τι νομίζετε ότι πρόκειται να φέρει το μέλλον;
Yuval: Δεν ξέρω αν στο λέω αυτό επειδή είμαι Εβραίος, αλλά θυμάμαι όταν ήμουν μικρός και μίλαγα με τους παππούδες μου, όπως και στο σχολείο επίσης, συζητούσαμε για την ατμόσφαιρα ολόκληρης της Ευρώπης τη δεκαετία του ’30… μου έλεγαν λοιπόν ότι υπερίπτατο τότε αυτό το συναίσθημα του φόβου ότι κάτι τρομερά άσχημο ενδέχεται να συμβεί… Αλλά οι άνθρωποι δεν επαγρυπνούσαν ή αρνούνταν να το πιστέψουν, συνεχίζοντας τις ζωές τους, ξέροντας όμως βαθιά μέσα τους ότι τα πράγματα πηγαίνουν προς μία έκρηξη…
Φοβάμαι λοιπόν ότι δεν είμαστε μακριά από έναν… δεν θα ήθελα να πω Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο… αλλά αναμφίβολα θα μπορούσε να είναι… νομίζω δυστυχώς δεν είμαστε τόσο μακριά από αυτό. Υπάρχει κλιμάκωση σε όλα τα μέτωπα, η γεωπολιτική τάξη πραγμάτων, τα δύο στρατόπεδα που υπάρχουν: Από τη μια το Ιράν, η Ρωσία, η Βόρεια Κορέα και η Κίνα να διαπράττουν εγκλήματα είτε στη Συρία, είτε στην Ουκρανία, σε διάφορα μέρη. Και από την άλλη οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ και οι δυτικές χώρες να διαπράττουν επίσης σοβαρά εγκλήματα στην Παλαιστίνη, την Υεμένη, τη Νότια Αραβία. Και αυτές οι δύο γενικά μεγαλύτερες δυνάμεις απλώς οπλίζουν τις πιθανότητες ενός πυρηνικού πολέμου. Και είναι σίγουρα πραγματικές και σημαντικές πιθανότητες και θα μπορούσαν κάλλιστα να ξεκινήσουν αυτό το σενάριο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Θα μπορούσε κάλλιστα όλο αυτό να ξεκινήσει από την Παλαιστίνη και το Ισραήλ.
Ήταν πολύ κοντά, γύρω στον Οκτώβριο. Καταλαβαίνουμε τον κίνδυνο. Η Χεζμπολάχ και ο Ισραηλινός στρατός ανταλλάσσουν πυρά για μεγάλο χρονικό διάστημα πλέον και τώρα υπάρχει μια κλιμάκωση, καθώς η ισραηλινή κυβέρνηση αρνείται να λύσει το θέμα των ομήρων και βλέπουμε τη φωτιά να κλιμακώνεται…
Φαίνεται ότι η κλιμάκωση θα συνεχιστεί και θα γίνει ακόμη πιο δραματική και είναι τρομακτικό αυτό –τρομακτικό για τους ανθρώπους που αγαπώ ή ζουν σε αυτό το μέρος, Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς. Ξέρετε ότι είμαστε σε πολύ άσχημη θέση αυτή τη στιγμή.
Νομίζω ότι η κοινότητα του Basel, εκεί στη Masafer Yatta καταστρέφεται ακόμα. Θα υπάρχει άραγε σε 10 χρόνια, σε 20 χρόνια; Νομίζω ότι οι καταστροφείς θέλουν να δουν αυτό που συνέβη στη Γάζα να συμβεί και στη Δυτική Όχθη ακόμα περισσότερο, γιατί εκεί υπάρχει Ισραηλινός οικισμός, οπότε θέλουν να διώξουν δημογραφικά τους Παλαιστίνιους για να κάνουν ένα καθεστώς της Δυτικής Όχθης. Αυτό είναι που επιδιώκουν στην πραγματικότητα -και θα συμβεί. Θα συμβεί υπό την κάλυψη του πολέμου ή της επίθεσης τoυ στρατού… Είναι κάτι πολύ επικίνδυνο να συμβεί. Οπότε το θέμα γενικά βαδίζει σε πολύ λάθος και άσχημη κατεύθυνση. Νιώθεις πως δεν υπάρχουν υπεύθυνοι ενήλικες στο “δωμάτιο” να θέσουν κάποιες κόκκινες γραμμές ούτε κάποια καλύτερη πολιτική ηγεσία να αλλάξει τα πράγματα… δυστυχώς…
Basel: Πραγματικά δεν έχω απάντηση στο τι μπορεί να φέρει το μέλλον… Είναι κάτι για το οποίο όλοι ανησυχούμε βαθιά αλλά κανείς δεν θέλει να το λύσει. Ένα τρομακτικό μέλλον απλώνεται μπροστά μας, τουλάχιστον έτσι μου φαίνεται εμένα. Κι ελπίζω πάντα κάποιος να το σταματήσει… – δεν ξέρω τι άλλο να πω…
Yuval: ελπίζουμε… απλώς ελπίζουμε…
ΚΑΜΙΑ ΑΛΛΗ ΓΗ / NO OTHER LAND
Ντοκιμαντέρ
Από τις 17 Οκτωβρίου στους κινηματογράφους της Αθήνας
Σκηνοθεσία-Σενάριο: Basel Adra, Yuval Abraham, Rachel Szor, Hamdan Ballal / Διεύθυνση φωτογραφίας: Rachel Szor / Μοντάζ: Basel Adra, Hamdan Billal, Yuval Abraham & Rachel Szor / Σύμβουλος μοντάζ: Anne Fabini / Σχεδιασμός ήχου: Bård Harazi Farbu / Μουσική: Julius Pollux Rothlaender
Παραγωγοί: Fabien Greenberg & Bård Kjøge Rønning – Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor / Με τη χρηματοδότηση των: Fritt Ord | Sundance Institute | IMS | IDFA Bertha Fund / Παραγωγή: Antipode Films, Yabayay
2023 / Παλαιστίνη, Νορβηγία (γλώσσες: αραβικά, εβραϊκά, αγγλικά) / 95′
Διανομή: Filmtrade