Εδώ και χρόνια, ο Σον Μπέικερ κάνει ουμανιστικό σινεμά για φιγούρες του περιθωρίου, από το Tangerine μέχρι το The Florida Project. Με τη νέα του ταινία, το γεμάτο ζωντάνια Anora, φέρνει σε πρώτο πλάνο τη συναρπαστική, αστεία, αλλά και βαθιά θλιμμένη ιστορία της στρίπερ Ανόρα (η Μάικι Μάντισον σε ερμηνεία-αποκάλυψη), που νομίζει ότι έχει κατακτήσει το όνειρο όταν παντρεύεται τον γιο ενός Ρώσου μεγιστάνα, μέχρι την απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα όταν η έξαλλη οικογένεια του συζύγου της μαθαίνει τα νέα για τον αυθόρμητο γάμο και αποφασίζει να δώσει άμεσο τέλος στην επιπολαιότητά του.
Η ταινία ενθουσίασε και κατασυγκίνησε την πρόεδρο της επιτροπής στο τελευταίο Φεστιβάλ Καννών, Γκρέτα Γκέργουιγκ, που της χάρισε τον Χρυσό Φοίνικα και την έβαλε σε τροχιά Όσκαρ, όπως όλα δείχνουν.
Για τον Μπέικερ, έναν ανεξάρτητο δημιουργό που έχει χτίσει μια φιλμογραφία με DIY και guerilla-style νοοτροπία, η ξαφνική αυξημένη ορατότητα της δουλειάς του αποτελεί έκπληξη, όπως είπε στην Popaganda κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λονδίνου. Όμως η μαγεία της Anora (της ταινίας και του χαρακτήρα) μοιάζει να έχει αποθέματα για να κρατήσει όχι μόνο μέχρι τα επερχόμενα βραβεία, αλλά και για πολλά χρόνια μετά από αυτό.
Ο Sean Baker στα γυρίσματα του Anora.
Το Anora ξεκινάει σαν ρομαντική κωμωδία, αλλά στην πορεία γίνεται κάτι διαφορετικό. Πώς χειρίστηκες αυτή την αλλαγή ύφους;
Ήξερα ότι η ιστορία θα μπορούσε να παρουσιαστεί με τη γλώσσα των κλασικών ρομαντικών κομεντί του Χόλιγουντ. Βασίστηκα πολύ σε αυτό και, ουσιαστικά, δίνω στο κοινό μια ρομαντική κωμωδία, μαζί με ένα ποπ τραγούδι που ανοίγει και κλείνει την ιστορία. Μέχρι και πλάνο με ελικόπτερο που βγαίνει από την έπαυλη έχει η ταινία. Θα μπορούσατε να φύγετε από το σινεμά εκείνη τη στιγμή και αυτή η σκηνή να είναι κάτι το μοναδικό. Αυτό θα σου έδινε το Χόλιγουντ. Και μετά σας δίνω άλλα 90 λεπτά πραγματικότητας, μετά από εκείνη τη στιγμή. Είχα πλήρη επίγνωση του ότι θα τράβαγα το χαλί κάτω από τα πόδια του θεατή μετά την πρώτη ώρα. Κι αυτό ήταν μια πρόκληση, γιατί δεν είναι ακριβώς μια δομή στην οποία έχει συνηθίσει το mainstream κοινό. Η πρόκληση για μένα, ως σκηνοθέτη, ήταν να κρατήσω το κοινό αφοσιωμένο και να μην το χάσω όταν κάνω τέτοιες αλλαγές ύφους.
Τι είδες στη Μάικι Μάντισον που σε έπεισε ότι ήταν ιδανική για τον κεντρικό ρόλο;
Ήταν ένας συνδυασμός των δύο ερμηνειών της, στο Κάποτε… στο Χόλιγουντ και στο Scream. Αυτό ήταν, δεν ήξερα τη δουλειά της από το Better Things. Ίσως το αποκαλώ διαίσθηση, δεν ξέρω, αλλά έδειξε ένταση και στους δύο ρόλους. Στο Scream ήταν μια αυθάδης νεαρή, γεμάτη ζωντάνια, αίσθηση του χιούμορ και ένα πολύ ενδιαφέρον πρόσωπο. Ειλικρινά, έχει πολύ ενδιαφέροντα μάτια. Ήξερα, λοιπόν, ότι μπορούσα να την κινηματογραφήσω με συγκεκριμένο τρόπο. Ήμουν στο σινεμά και γύρισα στη σύζυγό μου και παραγωγό, Σαμάνθα Κουάν, και της είπα “θα πάρουμε τηλέφωνο τον ατζέντη της με το που θα βγούμε έξω”. Το κάναμε και πρέπει να προσθέσω ότι όταν τη συναντήσαμε, ήταν πολύ συγκρατημένη και ήσυχη και σχεδόν πετάχτηκε όταν ανέφερα αυτές τις ερμηνείες. Δεν ήταν typecast σε αυτές τις ταινίες κι αυτό μου έδωσε ακόμα περισσότερη σιγουριά ότι κάναμε τη σωστή επιλογή. Μετά δεθήκαμε. Είχαμε παρόμοιες ευαισθησίες, ίδια αίσθηση του χιούμορ και την ίδια αγάπη για τις ταινίες. Η Μάικι είναι μια εκκολαπτόμενη σινεφίλ. Μου είπε ότι η αγαπημένη της ταινία ήταν το Possession. Πώς θα μπορούσα να μην κάνω καστ σε κάποιον που η αγαπημένη του ταινία είναι το Possession; Είχε μεγάλο ενθουσιασμό [για τον ρόλο] και είναι πολύ σημαντικό ένας ηθοποιός να σου λέει “θα κάνω μαθήματα με δάσκαλο για να πετύχω την προφορά”. Και “δεν με ανησυχεί το να μάθω όλες αυτές τις σελίδες διαλόγου σε μια γλώσσα που δεν ξέρω”. Όλη η σωματικότητα, τα μαθήματα χορού που έπρεπε να κάνει, η διάθεση να κάνει ακροβατικά, όλα αυτά ήταν εκεί. Ήταν εξαιρετικά αφοσιωμένη. Και χαίρομαι που έκανα την επιλογή.
Εκτός από τη Μάικι, υπάρχει άλλη μια breakout ερμηνεία, εκείνη του Μαρκ Έντελσταϊν στον ρόλο του Ιβάν. Πώς τον ανακάλυψες;
Αν δεν ήταν ο Γιούρα [σ.σ. Μπάρισοφ, που παίζει τον Γιούρι] δεν θα ήξερα ποιος είναι ο Μαρκ. Μου είπε ο Γιούρα “μόλις συνεργάστηκα με έναν νέο ηθοποιό και τον συστήνω ανεπιφύλακτα”. Μας έστειλε ένα βίντεο και ήταν η πιο αστεία οντισιόν που έχω δει ποτέ. Μαγνητοσκόπησε τον εαυτό του με την πλάτη στην κάμερα, γυμνό, κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο, φορώντας μόνο ένα σκούφο και καπνίζοντας ένα τσιγάρο. Μετά η κάμερα έκανε ζουμ και αυτός γύρισε, αλλά δεν φάνηκε τίποτα απρεπές, πήγε κατευθείαν στο πρόσωπό του. Πεθάναμε στα γέλια γιατί δεν φανταζόμασταν ποτέ να παίζει τον Ιβάν κάποιος σαν τον Μαρκ, αλλά χάρηκα πολύ που έγινε έτσι. Ήρθε [στις ΗΠΑ] και πήρε το ρόλο του τόσο στα σοβαρά όσο και η Μάικι. Έχει θητεία στο θέατρο και κλασικές σπουδές, αλλά ήξερε τους μηχανισμούς του σινεμά και μου έδωσε πολύ υλικό για να δουλέψω. Μοντάρω ο ίδιος τις ταινίες μου και κατάλαβα στο μοντάζ ότι σε κάθε σκηνή, έκανε κάτι λίγο διαφορετικό έτσι ώστε να μπορώ μετά να διαλέξω. Είναι φοβερός άνθρωπος, βοηθούσε τους άλλους και τους έκανε να γελάνε.
Η σεξεργασία εμφανίζεται αρκετά συχνά στις ταινίες σου, κυρίως στο Anora. Αφιέρωσες τον Χρυσό Φοίνικα σε όλες τις σεξεργάτριες. Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος που σου αρέσει να λες ιστορίες γι’ αυτόν τον κόσμο;
Βρίσκω συνεχώς έμπνευση σε αυτόν τον κόσμο. Υποθέτω ότι ένας από τους στόχους μου, αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας στόχος πίσω από αυτό, είναι οι σεξεργάτριες να παρουσιαστούν ως πλήρως τρισδιάστατοι χαρακτήρες έτσι ώστε να συμβάλλουν [οι ταινίες] στην εξάλειψη του στίγματος που συνοδεύει αυτό το επάγγελμα. Αλλά, ως επί το πλείστον, [η ιδέα] προέκυψε πραγματικά μέσα από την έρευνά μου. Δεν είχα ιδέα ότι θα έκανα πέντε ταινίες στη σειρά που εστιάζουν σε αυτό το θέμα. Νομίζω ότι προέρχεται πραγματικά από την έρευνα που έκανα στο Starlet, όπου γνώρισα τις σεξεργάτριες, άκουσα τις ιστορίες τους και συνειδητοποίησα ότι, επειδή υπάρχουν τόσες πολλές πτυχές στη σεξεργασίας και επειδή ο καθένας είναι ένα ξεχωριστό άτομο, υπάρχουν ένα εκατομμύριο ιστορίες που πρέπει να ειπωθούν γι’ αυτόν τον κόσμο.
Έχεις κάνει πολλές ταινίες, αλλά καμία δεν έχει κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα ούτε έχει βρεθεί τόσο έντονα στις συζητήσεις για τα Όσκαρ. Έχεις εκπλαγεί από την επιτυχία της ταινίας σε αυτό το επίπεδο; Γιατί πιστεύεις ότι αρέσει τόσο πολύ στον κόσμο;
Ως ένα βαθμό, ήταν έκπληξη. Δεν περίμενα ποτέ να κερδίσω τον Χρυσό Φοίνικα γι΄αυτή την ταινία. Ήμασταν πολύ χαρούμενοι που βρεθήκαμε στο Διαγωνιστικό [των Καννών] με αυτούς τους καταπληκτικούς σκηνοθέτες. Μετά τα πράγματα μάς εξέπληξαν λίγο. Ξαφνικά συζητείται ότι ίσως μπούμε στην κούρσα των Όσκαρ και αυτό ήταν κάτι που δεν περίμενα ποτέ, γιατί πάντα έβλεπα την ταινία ως κάτι που υπάρχει εντελώς έξω από το mainstream Χόλιγουντ, αλλά και διχαστική λόγω της θεματολογίας της. Αλλά φαίνεται ότι είναι πραγματικά ελκυστική στους ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο κι αυτό είναι υπέροχο, επειδή δεν υπάρχουν πολλές μεσαίου προϋπολογισμού ταινίες που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή, παρόλο η δική μας είναι μικρού σε σύγκριση τους προϋπολογισμούς του Χόλιγουντ. Φροντίζουμε να μοιάζει ωραία στην οθόνη έτσι ώστε να θυμίζει μια ταινία 20, 30 εκατομμυρίων δολαρίων. Νομίζω ότι το κοινό μπορεί να βλέπει μια ταινία μεσαίου προϋπολογισμού που είναι φτιαγμένη για ενήλικες και δεν βασίζεται σε υπερήρωες, εκρήξεις, δράση κ.λπ. Νομίζω ότι ίσως ο κόσμος εκπλήσσεται από αυτό, επειδή αυτού του είδους οι ταινίες δεν βγαίνουν πολύ στις αίθουσες αυτές τις μέρες. Επίσης, θεωρώ ότι η κωμωδία [εδώ] λειτουργεί, τουλάχιστον από ό,τι έχω ακούσει, δεν έχω παρακολουθήσει την ταινία με κοινό. Έχω ακούσει ότι το κοινό γελάει στις αίθουσες και το γέλιο γίνεται μεταδοτικό. Μετά οι σιωπές είναι πιο βαθιές ή εντυπωσιακές.