ΗΠΑ, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Alejandro González Iñárritu
Πρωταγωνιστούν: Leonardo DiCaprio, Tom Hardy, Domhnall Gleeson
Διάρκεια: 156’
Έπειτα από μια επιδρομή Ινδιάνων στην αποστολή που συμμετέχει, ο Hugh Glass προσπαθεί να οδηγήσει τους υπόλοιπους επιζώντες πίσω στο οχυρό τους. Δέχεται επίθεση από μια αρκούδα και φτάνει ένα βήμα πριν τον θάνατο, ενώ ο John Fitzgerald, ο άνθρωπος που έμεινε πίσω για να τον προστατεύσει, σκοτώνει το γιο του Glass και αφήνει τον ίδιο να πεθάνει. Όταν ο Glass συνέλθει κάπως, με το σώμα του γεμάτο φρικτές πληγές, θα ξεκινήσει μια μάχη ενάντια στον αδυσώπητο χειμώνα του Missouri και τους Ινδιάνους που περιπολούν προκειμένου να φτάσει στον προδότη και να πάρει την πολυπόθητη εκδίκηση. Με πλήρη επίγνωση των γραφόμενών μου, ίσως αυτή να είναι η καλύτερη ταινία που ο Iñárritu κυκλοφόρησε. Ρεαλιστική αλλά με υπαρξιακές ανησυχίες και το γνωστό του υπερφυσικό στοιχείο να υπάρχει σε δόσεις που δεν προκαλούν ερωτηματικά, καταφέρνει να μεγαλουργήσει και να δείξει πως η επιστροφή του στα κινηματογραφικά δρώμενα είχε λόγο και αιτία.
Το Birdman πέρυσι δίχασε αρκετά το σινεφιλικό κοινό. Παρατηρήθηκε μεγάλη πόλωση σχετικά με το αν πρόκειται περί λαλίστατου, ενδοσκοπικού αριστουργήματος ή περί ανούσιας φόρμας πάνω σε ένα αστεία επίπεδο σενάριο με ένα τσαπατσούλικο φινάλε (κι όμως, ακούστηκε, όσο δύσπιστοι και να είστε). Να μην ξαναλέμε τα ήδη γνωστά: ο Iñárritu δεν απευθύνεται σε όλους εξίσου και ούτε είχε την πιο σταθερή πορεία ως σκηνοθέτης, παρά τα λίγα πεπραγμένα του. Εντούτοις, κατάφερε να διεκδικήσει μεγαλοπρεπείς δάφνες στα περσινά βραβεία Όσκαρ και να απασχολήσει τεράστια μερίδα κοινού, με έναν εκπληκτικό Michael Keaton να κρατάει τα μπόσικα σε ένα ευρηματικό και πλήρες περιεχομένου φιλμ. Το να σκηνοθετήσει αμέσως μετά μια δεύτερη ταινία η οποία δε θα αργούσε να βγει στις αίθουσες δικαίως αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό, καθώς ποιος σκηνοθέτης-και δη τρανταχτός ως όνομα- καταφέρνει πλέον να κρατά σταθερή (αν όχι ανοδική) ποιότητα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα χωρίς να χρειάζεται κάποια «αγρανάπαυση» για φιλτράρισμα των υπάρχοντων ιδεών; Μετά την Επιστροφή (The Revenant), η απάντηση είναι απλή: ο Iñárritu.
Αυτό που θα προκαλέσει σοκ (και μάλλον ευχάριστο) στον θεατή αυτή τη φορά, είναι η πλήρης μεταστροφή της υφολογίας του. Λογικό κι επόμενο ήταν να περιμένει κανείς ότι ο σκηνοθέτης θα πατήσει πάνω στην φόρμα της προηγούμενης, επιτυχημένης ταινίας του, αλλά αντιθέτως, ήδη από το εισαγωγικό δεκάλεπτο καταλαβαίνει κανείς άμεσα πως καμία σχέση δεν έχει η φωτογραφία, ο ρυθμός, ακόμα και το περιεχόμενο με το Birdman ή, ίσως, ό, τι έχει κάνει μέχρι στιγμής. Εκεί που σε ορισμένες σκηνές στην προηγούμενή του ταινία άφηνε να φανεί ένας «Billy Wilder-ικός» κυνισμός μέσα από μια σαρδόνια μελέτη του star system και του χρόνου που περνά, ξαφνικά αυτά τα ζητήματα παύουν να τον απασχολούν. Δεν πατάμε πάνω στη Γη της δεκαετίας του 2010, ούτε καν πάνω στη Γη του 19ου αιώνα. Πατάμε πάνω στον αιώνιο κόσμο, όπου οι κίνδυνοι και τα εσωτερικά ζητήματα γυρνάνε πίσω στην πιο πρωτόλεια μορφή τους. Εδώ κίνδυνος δεν είναι η απώλεια του status, αλλά η ίδια η φύση και ο άνθρωπος με τον βάρβαρο ωφελιμισμό του. Η λύτρωση δεν έχει να κάνει με την αναγνώριση από τον Άλλο και την (επαν)εύρεση του εαυτού, αλλά με τη Δικαιοσύνη και το κλείσιμο των λογαριασμών, το σβήσιμο της πίκρας και της οργής που απαιτεί αίμα για να κλείσει ο κύκλος. Και ανάμεσα σε όλα αυτά, υφίσταται το ζήτημα των προσωπικών δαιμόνων, το οποίο δίνεται με μια υπερρεαλιστική μορφή, μια βουτιά στον κόσμο των ονείρων και των αρχετυπικών συμβόλων που δείχνουν την εσωτερική μάχη. Κανένα Θείο δεν αρκεί για να κατευνάσει την επίγεια Νέμεση, κανένας ινδιάνικος πνευματισμός συμφιλίωσης με τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Οπότε, ποιοί μπαίνουν σαν μεταβλητές στην εξίσωση που οδηγεί στο αποτέλεσμα; Πρώτος και κύριος, ο απόηχος των ταινιών του Tarkovsky. Πέραν της σιωπής και του αργού ρυθμού, η παρουσία του νερού φωνάζει τον διάλογο του Iñárritu με τον σοβιετικό πρέσβη του υπαρξιστικού κινηματογράφου. Όπως επίσης και η απεικόνιση των ονείρων, σε πολλούς ενδεχομένως θα θυμίσει εκείνη τη μνημειώδη ονειρική σκηνή από το Στάλκερ, ενώ χαρακτηριστικό τεκμήριο αυτού του ενδοκαλλιτεχνικού διαλόγου παραμένει ένα εκκλησάκι με χριστιανικές τοιχογραφίες, μπροστά από το οποίο λαμβάνει χώρα ένα μέρος του ερωτήματος σχετικά με το ρόλο που παίζει η Ανώτερη Ύπαρξη στην ψυχική σωτηρία. Επίσης, αρκετοί «εραστές» της φιλμογραφίας του Alejandro Jodorowsky θα χαμογελάσουν όταν στο πρώτο μισάωρο δουν έναν ευθύ φόρο τιμής στο Holy Mountain του μεγάλου υπερρεαλιστή.
Πέρα από αυτές τις «συγγένειες» με γνωστούς σκηνοθέτες, ο Iñárritu από μόνος του δείχνει πιο ουσιαστικός από ποτέ. Από τη μια, η φωτογραφία του είναι συγκλονιστική. Τα τοπία του παίρνουν αιώνιες, απειλητικές διαστάσεις και φαίνεται το απειλητικό της πρόσωπο σε κάθε νιφάδα χιονοθύελλας, παρά την απερίγραπτη ομορφιά της. Επίσης, η ευρηματική χρήση της σχολαστικά ερευνητικής κάμερας, με τα «ακροβατικά» μονοπλάνα δίνουν την αίσθηση της άμεσης παρατήρησης και σπάνε το τείχος ασφαλείας του κοινού. Νιώθει κανείς σαν έναν ανώνυμο, παρόντα στις κτηνωδίες παρατηρητή που βρωμίζεται από τη λάσπη και από το αίμα, κάτι που κάνει την αγωνία ακόμα πιο βιωματική. Και εγκαταλείπει τη λεκτική φλυαρία, υιοθετώντας ένα σιωπηλό, ολιγόλεκτο στυλ που ακολουθεί το δευτερεύον, υπαρξιακό ταξίδι, της αρχικής αμφισβήτησης της θείας ύπαρξης για να οδηγήσει το κοινό στα τελικά συμπεράσματα του υπέροχου Leonardo Di Caprio. Ένας αυτός και δεύτερος ο γίγας Tom Hardy, υποδύονται τους ρόλους τους αφήνοντας τις υπερβολές στην άκρη, δίνοντας βάθος σε χαρακτήρες που άλλοι θα τους ερμήνευαν με σαφώς κατώτερα αποτελέσματα και θα τους άφηναν απλά σαν μέσα διήγησης μιας πλοκής, η οποία είναι κατ’ ουσίαν ανθρωποκεντρική.
Τελικά, αν ερευνήσει κανείς μια ταινία σαν αυτή, θα δει το εξής ευτυχές παράδοξο: μέσα από ένα στοιχειωδώς απλό χρονικό μιας εκδίκησης, καταλήγουμε σε έναν υπερβατικό, πληρέστατο κινηματογράφο, σπαρμένο με δύσβατες έννοιες οι οποίες, ωστόσο, γίνονται κατανοητές. Γιατί ο δημιουργός έχει όντως κάτι να πει στον κόσμο και όχι να επιδείξει ικανότητες. Και, τελικά, καλοί οι προβληματισμοί του ευφυούς ανθρώπου της σύγχρονης εποχής, αλλά τα στοιχειώδη ερωτήματα μιας πιο πρώιμης και ζωώδους κοινωνίας είναι αυτά που εξακολουθούν να διέπουν τον άνθρωπο, ανεξαρτήτως της τεχνολογικής προόδου. Αυτά δηλαδή που απασχολούν την ταινία και, κατ’ επέκταση τον θεατή, ανεξαιρέτως εποχής. Μεγάλος κινηματογράφος με οξυδέρκεια και απαιτήσεις υπομονής από το κοινό.
Οι Ήρωες του Κακού (Los héroes del mal) ***1/2**
Ισπανία, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Zoe Berriatúa
Πρωταγωνιστούν: Jorge Clemente, Beatriz Medina, Emilio Palacios
Διάρκεια: 98’
Η νέα σχολική χρονιά ξεκινά και ο Aritz τυχαίνει να είναι το περίεργο, αντικοινωνικό κι ευφυές παιδί της τάξης του. Προσπαθώντας να επιβιώσει, αποφασίζει να μοιραστεί τις μισανθρωπικές του απόψεις με άλλους δύο συμμαθητές του, τον καλόκαρδο Estebán και τη σκληροτράχηλη Sara. Οι τρεις τους θα φτιάξουν μια συμμορία που στοχεύει σε οτιδήποτε ακραίο, ενώ ταυτόχρονα μοιράζονται μια σπάνια αλληλεγγύη. Όταν όμως ο Estebán και η Sara γίνουν ζευγάρι, ο Aritz θα αρχίσει να βυθίζεται πιο πολύ στον αρνητισμό και κανείς δεν ξέρει μέχρι που θα φτάσει η παράνοιά του. Αν δεν είχαμε ένα διπλό γκανιάν μεγαλείου να ισοφαρίζει αυτήν την εβδομάδα, η συγκεκριμένη ταινία θα ξεχώριζε από χιλιόμετρα. Και αυτό γιατί το ντεμπούτο του Ισπανού Zoe Berriatúa, αν και τυπικό σε γενικές γραμμές, σφίζει από ενέργεια, από οργή και αυτό το συναίσθημα της αβεβαιότητας του παρία. Σε μια περίοδο που ταινίες για ανήλικους ταραξίες όπως Το Κεφάλι Ψηλά (La Tete Haute) δείχνουν να ξεπροβάλλουν με μεγάλη συχνότητα, αυτή ξεχωρίζει γιατί κάνει το παραπάνω (στα πλαίσια, όμως, του ρεαλιστικού) βήμα στο γκροτέσκο. Έχει κάποιες πιο μέτριες στιγμές; Σίγουρα, ενώ ξεκινάει σαν μια μαύρη κωμωδία, σοκαριστική και γεμάτη νεύρο, στη συνέχεια ρίχνει τους τόνους σε ένα δράμα κάπως προβλέψιμο, το οποίο, παραταύτα, καταφέρνει να διατηρεί την αγωνία σε αρμοστά επίπεδα. Οι ερασιτέχνες πρωταγωνιστές ταιριάζουν απίστευτα με τους ρόλους τους, και ως φυσιογνωμίες και σε επίπεδο ερμηνείας και του δίνουν μισό βαθμό παραπάνω από το απλώς συμπαθές. Αξιοπρόσεκτο, κι ας έχουμε δει παρόμοια σκηνικά αρκετές φορές. Τουλάχιστον, έχει μια πειθώ και έναν ρεαλισμό στην απεικόνιση της εφηβικής αγωνίας.
Steve Jobs *****
ΗΠΑ, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Danny Boyle
Πρωταγωνιστούν: Michael Fassbender, Kate Winslet, Seth Rogen
Διάρκεια: 122’
Ο Steve Jobs υπήρξε μια από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές του 20ου αιώνα, όντας ο ηγέτης του κολοσσού της Apple. Διφορούμενη προσωπικότητα, εργασιομανής, χρειάστηκε να θυσιάσει ακόμα και τον ρόλο του σαν οικογενειάρχης προκειμένου να αφοσιωθεί πλήρως στο έργο του. Τι έγινε, όμως, στις πιο κομβικές στιγμές της ιστορίας της εταιρείας του, ή τουλάχιστον σε τρεις από αυτές; Το ταλέντο του Michael Fassbender ξεδιπλώνεται για μια ακόμα φορά, ο οποίος είναι και ο μόνος λόγος για να παρακολουθήσει κανείς αυτό το άνευρο πορτραίτο. Το οποίο, μάλιστα, οδηγείται σε ένα πλήρως αμερικανοθρεμμένο «συγχωροχάρτι» σε σχέση με τις απάνθρωπες συμπεριφορές του πρωταγωνιστή του απέναντι στους εργαζόμενους και τους συνεργάτες του, δικαιολογώντας τον και δίνοντας περίσσιο μελοδραματισμό. Και όταν δεν έχει τα κότσια ένας σκηνοθέτης να δείξει την κακή πλευρά ενός τέτοιου ανθρώπου χωρίς να προσπαθήσει να τον αγιοποιήσει στο τέλος (μη θιχθεί και η αμερικανική ηθική), καταλαβαίνουμε πως κάτι δεν πάει καλά.
Ιάκωβος, Ο Ψεύτης (Jakob, der Lügner)
Ανατολική Γερμανία, Τσεχοσλοβακία, 1974, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Frank Beyer
Πρωταγωνιστούν: Vlastimil Brodský, Erwin Geschonneck, Henry Hübchen
Διάρκεια: 100’
Ο Ιάκωβος, ένας Εβραίος κρατούμενος σε γκέτο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ακούει τυχαία στο ραδιόφωνο για τη σταδιακή ήττα των Γερμανών από τους Ρώσους. Η μεταβίβαση του χαρμόσυνου νέου στους συγκρατούμενούς του θα αποδειχθεί μια υπόθεση δύσκολη, καθώς δε θα τον πιστέψουν, οπότε θα αναγκαστεί να πει το ψέμα πως έχει ένα ραδιόφωνο από το οποίο ενημερώνεται. Όσο περνάει ο καιρός, όμως, θα αναγκάζεται να εφευρίσκει καινούρια νέα προκειμένου να κρατά ακμαίο το ηθικό τους, κάτι που θα τον οδηγήσει σε ένα μεγάλο δίλημμα. Η μόνη ταινία της ΛΔΓ που έλαβε υποψηφιότητα για βραβείο Όσκαρ είναι ένα δράμα συνεκτικό, μια μαύρη φαρσοκωμωδία με θέμα την πιο σκοτεινή σελίδα της ιστορίας του 20ου αιώνα με έναν εκπληκτικό πρωταγωνιστή, πικρή διάθεση και την ελπίδα για αγώνα να λάμπει ως τελικό επιμύθιο. Είτε για ιστορικούς λόγους, είτε ως ενδιαφέρουσα πρόταση, χρίζει προβολής.
Κοκορόκι: Ο Ήρωας της Φάρμας (Un gallo con muchos huevos)
Μεξικό, 2015, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Gabriel Riva Palacio Alatriste, Rodolfo Riva-Palacio Alatriste
Με τις φωνές των: Παναγιώτη Αποστολόπουλου, Ντένη Μακρή, Σπύρου Περγαντά
Διάρκεια: 98’
Όταν ο μεγαλοαγρότης της περιοχής απειλεί να καταστρέψει τη ζωή του Ρόκι, το κάποτε αδύναμο κλωσσόπουλο καλείται να μεταμορφωθεί σε έναν θαρραλέο κόκορα. Βέβαια, στην προσπάθειά του δε θα είναι μόνος του, θα έχει στο πλευρό του και τους φίλους του και όλοι μαζί θα ξεκινήσουν για μια περιπέτεια που θα τους αλλάξει τη ζωή.