Ένα από τα μεγάλα σαξόφωνα του καιρού μας, που υπήρξε μάλιστα για ένα διάστημα μόνιμος κάτοικος Ελλάδος, ο Chico Freeman επιστρέφει στη χώρα μας με το τρίο του για να μας χαρίσει λίγο ακόμα από το μεγαλείο της τέχνης του. Επί τη ευκαιρία, αφηγείται στην Popaganda ιστορίες από τις συνεργασίες, τις περιπλανήσεις και τις περιπέτειές του.
Ξέρω πως ζήσατε αρκετά χρόνια στην Ευρώπη – κάποια εκ των οποίων στην Ελλάδα. Εδώ και περίπου δύο χρόνια όμως επιστρέψατε στις ΗΠΑ. Πράγματι.
Για τη τζαζ, ποια είναι η διαφορά αυτή τη στιγμή ανάμεσα σε Ευρώπη και Αμερική; Δύσκολη ερώτηση αυτή. Θα έλεγα πως είναι το πλήθος των μουσικών. Οι επιλογές στους μουσικούς είναι πολύ περισσότερες στις ΗΠΑ, υπάρχουν πολύ πιο πολλοί τζαζ μουσικοί εδώ από ότι στην Ευρώπη, ειδικά στη Νέα Υόρκη. Και το στυλ είναι πολύ διαφορετικό στην Ευρώπη νομίζω. Ειδικά τώρα που οι Eυρωπαίοι έχουν εξελιχθεί ως τζαζ μουσικοί, αλλά επικεντρωμένοι σε καθαρά ευρωπαϊκή κατεύθυνση. Αυτή είναι μια από τις διαφορές. Η Ευρώπη είχε κάποτε πολύ περισσότερη τζαζ από ότι έχει τώρα. Κάποια από τα φεστιβάλ έχουν εξαφανιστεί, παλιά υπήρχαν πολύ περισσότερα φεστιβάλ και χώροι συναυλιών για να δουλέψει κανείς. Υπάρχουν βέβαια ακόμα κάποια μέρη. Κι οι μουσικοί στην Ευρώπη έχουν βελτιωθεί τρομερά, υπάρχουν πολλοί καλοί μουσική στην Ευρώπη, ανάλογα με το πού βρίσκεσαι βέβαια. Πιστεύω πως η γλώσσα αυτής της μουσικής είναι πλέον πιο κατανοητή ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Επικοινωνούμε καλύτερα τώρα. Υπάρχουν πολύ περισσότερες συνεργασίες.
Η δική σας γενιά, καθώς κι οι επόμενες, έχουν ως επί το πλείστον κάνει σοβαρές μουσικές σπουδές, ενώ οι παλαιότερες γενιές ήταν στην πλειοψηφία τους αυτοδίδακτοι. Ποιες διαφορές βλέπετε στο παίξιμο των μεν και των δε; Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Θα έλεγα πως αυτό είναι αλήθεια και στις δύο πλευρές του ωκεανού. Στην Ευρώπη περισσότεροι μουσικοί έχουν πάει στο ωδείο, κι έχετε δίκιο, αυτό συμβαίνει με τις νεώτερες γενιές. Από κάποιες πλευρές αυτό είναι καλό, γιατί διαβάζουν μουσική πολύ καλά, κι είναι πολύ καλοί μουσικοί. Όμως σε κάποιους τομείς χρειάζεται λίγη προσοχή, γιατί όλοι έχουν πρόσβαση στις ίδιες βιβλιοθήκες: Ως αποτέλεσμα, σε κάποιες περιπτώσεις οι νεώτεροι μουσικοί αντιμετωπίζουν τη μουσική σαν ρεπερτόριο, όπως συμβαίνει στην κλασική μουσική. Αυτό θέλει προσοχή, γιατί χάνουν πολλή από την προσωπική τους ταυτότητα κι ατομικότητα, πράγμα που ήταν εξαιρετικά σημαντικό στη δική μου γενιά: το να έχεις τον δικό σου ήχο, τη δική σου ταυτότητα, να είσαι ο εαυτός σου. Τώρα κάποιοι βγαίνουν από τις σχολές όπου φοίτησαν κι ακούγονται όλοι ίδιοι ή πολύ παρόμοιοι. Τους παίρνει περισσότερο καιρό να βρούνε τη φωνή τους. Από κάποιες πλευρές η μουσική παιδεία είναι σπουδαία, αλλά έχει κι αυτή τις παγίδες της.
Έχετε παίξει κυριολεκτικά με τους πάντες στη τζαζ. Όμως έχετε συνεργαστεί και με πολλούς μουσικούς από άλλους χώρους. Οι περισσότεροι θα ανέφεραν τον Michael Jackson, όμως ξέρω πως έχετε συνεργαστεί ακόμα και με τους Isley Brothers. Ναι, και με τους Four Tops… Ήταν υπέροχα. Μου αρέσουν όλα τα είδη μουσικής. Όλες αυτές οι εμπειρίες ενημέρωσαν τη δική μου μουσική, μου έμαθαν πολλά. Είχα, ας πούμε την ευκαιρία, να παίξω με πάρα πολλούς από την Motown: τους Temptations, τους Jackson Five, τον Stevie Wonder. Ήταν υπέροχο που μπόρεσα να το κάνω αυτό και να αποκτήσω αυτή την εμπειρία. Κι επίσης έπαιξα και με πολλά R & B συγκροτήματα: τους Dells, τους Spinners, τον Curtis Mayfield. Κι από αυτούς έμαθα πολλά όταν ήμουν νέος. Έπαιξα και πολύ blues στο Σικάγο, με τον Buddy Guy και τον Junior Wells, τον BB King. Κι αυτό ήταν υπέροχο. Πάντα μου άρεσε να παίζε διαφορετικά είδη, έχω παίξει και fusion, καθώς και φλαμένκο, γιατί είχα την ευκαιρία να παίξω με τον Paco de Lucia. Κι όταν είχα έρθει να ζήσω στην Ελλάδα, ένας από τους λόγους που το έκανα ήταν γιατί ήθελα να μάθω να παίζω μουσική από αυτό το μέρος του κόσμου. Είχα λοιπόν κι αυτή την ευκαιρία, να παίξω βαλκανική μουσική, δημοτική ελληνική μουσική, κλαρίνο. Έπαιξα και με τσιγγάνους στην Ουγγαρία. Ήταν κι αυτός ένας από τους λόγους που μου άρεσε να ζω στην Ευρώπη, γιατί ήθελα να εκτεθώ σε άλλες μουσικές φόρμες. Παίζοντας λοιπόν με όλους αυτούς, από την Chaka Khan μέχρι τους Earth, Wind & Fire και τους Eurythmics, μου έδωσε μια ευρύτερη οπτική γωνία, με οδήγησε να παίζω με ευρύτερο χρωματολόγιο.
Αλήθεια, αφού ζήσατε κάποιο καιρό στην Ελλάδα, πόσο διαφορετική σας φάνηκε από άλλα μέρη που έχετε ζήσει; Η Ελλάδα είναι μοναδικό μέρος. Είναι η Ελλάδα. Ένας από τους λόγους που ήρθα να ζήσω εκεί, ήταν γιατί ήθελα να δω πώς είναι να ζεις μέρα με τη μέρα. Είχα ήδη ταξιδέψει πολύ πριν από αυτό, αλλά τις περισσότερες φορές έμενα σε κάθε μέρος 1-2 μέρες. Το περισσότερο ήταν μια εβδομάδα, αν τύχαινε να παίξω τόσο σε κάποιο κλαμπ. Έτσι όμως δεν καταλαβαίνεις στ’ αλήθεια ούτε τους ανθρώπους, ούτε την καθημερινή τους ζωή, πώς κάνουν τα πράγματα και πώς εκφράζονται στη μουσική, κι αυτό ήταν κάτι που ήθελα να το βιώσω. Έμαθα πολλά στην Ελλάδα, κι έκανα κάποιους εξαιρετικά καλούς φίλους εκεί. Κι έμαθα και πώς σκέφτονται οι Έλληνες, πώς χειρίζονται την καθημερινότητά τους.
Και τι πρόκειται να δούμε στις εμφανίσεις σας στην Ελλάδα αυτή τη φορά; Έρχομαι με τον Michael Baker στα ντραμς, που έχει δουλέψει εκτενώς μαζί μου και στην Ευρώπη και στην Αμερική, κι ήταν κι ο τελευταίος μουσικός διευθυντής της Whitney Houston. Αλλά και πριν από αυτό είχαμε παίξει πολλές φορές μαζί, κι έχει παίξει και με τον Al Jarreau – έχει κι αυτός μια λίστα από εμπειρίες με σταρ. Κι επίσης θα είμαι με τον Heiri Känzig, που είναι ένας από τους καλύτερους κοντραμπασίστες στην Ευρώπη. Είναι απίστευτος κι ήμουν τυχερός που τον βρήκα, και παίζαμε μαζί και στο κουαρτέτο μου. Αυτή τη φορά λοιπόν θα είμαστε τρίο, θα είναι ενδιαφέρον. Ανυπομονώ. Αν και έχουμε παίξει μαζί για πολύ καιρό. Θα παίξουμε δικά μας κομμάτια, αλλά και κάποια κομμάτια του McCoy Tyner και του John Coltrane.
Αν δεν απατώμαι έχετε παίξει ένα διάστημα με τον McCoy Tyner. Α ναι, ήμουν μαζί του επί πάνω από πέντε χρόνια. Κι έχουμε ηχογραφήσει και δίσκους μαζί.
Φέτος τον Οκτώβρη, νομίζω, παίξατε ξανά κάποιες μέρες στο μυθικό Village Vanguard. Ναι, πράγματι, με ένα μεγαλύτερο, ειδικό πρότζεκτ, το plus-tet. Έκανα κι ένα αφιέρωμα στο στενό φίλο μου Arthur Blythe, που πέθανε φέτος.
Ξέρω πως έχετε ξαναπαίξει στο Village Vanguard. Αλλά αναρωτιέμαι πώς είναι να παίζεις σε τέτοια μέρη, από όπου έχουν περάσει όλοι οι μεγάλοι. Για μένα είναι μια επιστροφή, είναι σαν να γυρίζω σπίτι μου. Η πρώτη φορά που έπαιξα εκεί ήταν με τον Elvin Jones, και μάλιστα αυτός ήταν ο λόγος που με πήρε στο συγκρότημά του, για να παίξουμε στο Village Vanguard. Έχω παίξει εκεί επίσης με τον Mal Waldron, και με δικό μου συγκρότημα με τον Ron Carter και τον Al Foster. Αλλά είχα αρκετά χρόνια να παίξω εκεί, από τότε που είχα έρθει και ζούσα στην Ευρώπη, και το ότι ξανάπαιξα ήταν σαν ένας μεγάλος γυσριμός στην πατρίδα για μένα. Ήταν υπέροχα. Κι είχα τη μεγάλη τύχη να το γεμίσω επί έξι βράδια. Τα περισσότερα βράδια ήταν sold out.
Για κάποιον που όπως εσείς έχει κάνει σχεδόν τα πάντα στη μουσική, υπάρχει κάποιο όνειρο που δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί, ή κάποιο σχέδιο για το άμεσο μέλλον; Πάντα υπάρχουν. Κάτι που πάντα ήθελα να κάνω και το έκανα, ήταν να παίξω με συμφωνική ορχήστρα, κι έγινε με τη Συμφωνική της Νέας Υόρκης. Μάλιστα έπαιξα και με μια ορχήστρα με 23 έγχορδα στην Αθήνα, στο Μέγαρο Μουσικής. Αυτό ήταν κάτι σπουδαίο για μένα. Να λοιπόν μια μεγάλη επιθυμία που την πραγματοποίησα. Τώρα για το μέλλον, δεν ξέρω, είναι δύσκολο να πω. Είμαι ανοιχτός σε καινούριες εμπειρίες, αλλά δεν μπορώ να πω πως υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που να μην έχω κάνει και να το σχεδιάζω. Σίγουρα όμως θα υπάρχουν πράγματα που δεν τα έχω σκεφτεί ακόμη.