Είναι ο πρώτος και για πολλούς ο σπουδαιότερος μεταξύ των λογοτεχνών, αφού -στην ουσία- η ίδια η λογοτεχνία πηγάζει από εκείνον. Και, πράγματι, ο Όμηρος τόσο με την «Ιλιάδα» όσο και με την «Οδύσσεια» προκαθόρισε τη λογοτεχνία, καθρεπτίζοντας μια ολόκληρη εποχή, συνθέτοντας ήθη και παραδόσεις σε μια σοβαρή λαϊκή μορφή, η οποία έμελλε να εμπνεύσει όλους τους μετέπειτα συγγραφείς. Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι ανάλογη επίδραση στον δυτικό πολιτισμό είχαν μόνο η Βίβλος, ο Σαίξπηρ και ο Δάντης, ενώ κανένας δεν άσκησε, επί αιώνες, τέτοια επιρροή. Συνθέτοντας ιστορίες και τεχνικές από την προφορική παράδοση, κατάφερε να δημιουργήσει ένα έργο πρωτοφανούς εμβέλειας, μέσα από μία ασυναγώνιστη ποιητική και αφηγηματική δεξιοτεχνία.
Στην «Ιλιάδα», το αντικείμενό του είναι ο πόλεμος και οι ηρωικές πράξεις στις οποίες ενίοτε οδηγούνται οι άνθρωποι υπό την απειλή του θανάτου. Η παράδοση υπαγόρευε ότι η ηρωική ποίηση όφειλε να υμνεί τα γεγονότα του παρελθόντος, καθώς και διακεκριμένα πρόσωπα. Έτσι, ο Όμηρος διαλέγει να εστιάσει στον δεκαετή Τρωικό πόλεμο – μια συναρπαστική ιστορία, την οποία διηγείται με απαράμιλλη επιδεξιότητα, δίνοντας αμέριστη προσοχή στη λεπτομέρεια.
Το έπος, όπως είναι γνωστό, περιγράφει τα γεγονότα που με αφορμή την αρπαγή της Ωραίας Ελένης, συζύγου του βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαου από τον Πάρη, οδηγούν στον Τρωικό πόλεμο με επιμέρους χαρακτηριστικά: τα βίαια εξουσιαστικά ένστικτα του Αγαμέμνονα, την επιτηδειότητα και πονηριά του Οδυσσέα, τη μοιραία και αποφασιστική μονομαχία ανάμεσα στον Αχιλλέα, τον επιφανέστερο πολεμιστή των Ελλήνων, και τον Έκτορα, τον μεγαλύτερο πολεμιστή των Τρώων, μέχρι και την τελική πτώση της Τροίας. Αλλά παρόλο που όλοι οι ήρωες του Ομήρου διαθέτουν σημαντικές ικανότητες και προβαίνουν σε κατορθώματα που ξεπερνούν τους κοινούς ανθρώπους, ενεργούν ο καθένας σύμφωνα με τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του. Ένα ολοζώντανο έργο που εξακολουθεί, μεταξύ άλλων, να αποτελεί πηγή έμπνευσης για σύγχρονους λογοτέχνες – όπως συμβαίνει με τον Χρήστο Χωμενίδη ο οποίος δεν παύει να επιστρέφει στα ομηρικά έπη και την μαγεία της αφήγησης που αναβλύζουν.
Ήδη στο μυθιστόρημά του «Λόγια φτερά» (2009), για παράδειγμα, το είχε επιχειρήσει με ιδιαίτερη επιτυχία. Σε αυτό, λίγο προτού πεθάνει ο παππούς του Οµήρου, περίφημος αοιδός του 8ου π.Χ. αιώνα, διηγείται στον εγγονό του τη ζωή του – τους έρωτες, τα ταξίδια του, τις ηδονές που γεύτηκε, τα πάθη και τις συμφορές που προκάλεσε. Επιστρέφοντας στον καιρό όπου οι μύθοι ακόμα πλάθονταν μέσα από μία προφορική παράδοση, ο Χρήστος Χωµενίδης μιλάει -εν τέλει- για την υπέρτατη δύναμη της αφήγησης: Το σύμπαν παίρνει νόημα και σχήμα εφόσον το εξιστορούμε! Ο προφορικός λόγος έχει κάτι «φτερωτό και ιερό» έλεγε ο Πλάτωνας. Υπάρχει μία μάλλον λησμονημένη προφορική παράδοση η οποία προηγήθηκε της γραφής.
Μια ολόκληρη εποχή όπου η αφήγηση, η ποίηση, οι θρησκευτικές και οι μαγικές γνώσεις μεταδίδονταν προφορικά, πολύ πριν η διαπροσωπική εκφορά του λόγου δώσει τη θέση της στον κόσμο των χειρογράφων, του χαρτιού, των βιβλίων και των βιβλιοθηκών. Και, βέβαια, έχει από καιρό γίνει αντιληπτό ότι δεν είναι ο μύθος το κύριο χαρακτηριστικό της λογοτεχνίας, αλλά η τέχνη του λόγου, η ικανότητα δηλαδή του λογοτέχνη (του τεχνίτη του λόγου) να χρησιμοποιεί τα δομικά υλικά του λόγου για να φτιάξει με αυτά δομές πρωτότυπες και ενδιαφέρουσες. Αλλά, η λογοτεχνία δεν θα πάψει ποτέ να συντηρεί το ενδιαφέρον της ως η τέχνη της αφήγησης ενός μύθου, μιας ιστορίας – ανεξάρτητα από τις δομές που επιβάλλει η αισθητική.
Πάντως, στην περίπτωση του Χρήστου Χωμενίδη συμβαίνουν και τα δύο: συνυπάρχει ευρηματικά η μυθοπλασία με την λογοτεχνία, δίνοντας ένα αποτέλεσμα που συναιρεί τον μύθο με την τέχνη του λόγου. Και αυτό, ακριβώς, επιτυγχάνει και με το φιλόδοξο μυθιστόρημα «Ο βασιλιάς της» όπου ανατρέχει στην «Οδύσσεια»: Η Ωραία Ελένη, υμνήθηκε, κατηγορήθηκε ως άτιμη και άπιστη, ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει. Η αρπαγή της από τον Πάρη θα γινόταν η αφορμή για τον δεκαετή Τρωικό πόλεμο, αλλά και για να αποδοθούν στον Μενέλαο χαρακτηρισμοί όπως άπληστος, σκληρόκαρδος, εγωιστής. Ήταν, πράγματι, ο Μενέλαος ένας άντρας εκδικητικός που πληγωμένος από την προδοσία της γυναίκας του, αποφάσισε να τη διεκδικήσει με ανυπολόγιστο κόστος;
Εδώ, αφηγητής είναι ο ίδιος ο Μενέλαος που με έναν άμεσο λόγο και με διάσπαρτες γλαφυρές περιγραφές του αρχαίου ελληνικού κόσμου, δίνει την δική του εκδοχή της ιστορίας ανατρέποντας εντελώς τα δεδομένα πίσω από μία από τις πλέον αιματοβαμμένες απιστίες του παρελθόντος. Κάπως έτσι, η ιστορία ξαναγράφεται και ο συγγραφέας αποτυπώνει με έναν απολαυστικό τρόπο στο χαρτί, πάντα με το καυστικό χιούμορ του και την σκωπτική στάση του, την κατάθεση ψυχής του Μενέλαου από την δική του οπτική γωνία. Και, μέσα από αυτήν, αναδεικνύει ένα ποικίλο εύρος ψευδαισθήσεων για την δύναμη της αγάπης, τη σημασία του έρωτα, τις υπόγειες φιλοδοξίες, την μέθη της εξουσίας, την ανιδιοτέλεια, την πονηρία, καθώς και για τα πιο μύχια κίνητρα πίσω από την ιστορία -Μεγάλη ή μικρή- που όχι μόνο θα μπορούσε, ανά πάσα στιγμή, να είχε εξελιχθεί διαφορετικά: Είναι μια ιστορία παθών, η οποία –ανεξάρτητα από τους πρωταγωνιστές της και τις επιλογές τους- δεν χάνει ποτέ το ενδιαφέρον της, όσο και αν επανέρχεται κανείς σε αυτήν. Ίσως γιατί ακόμα γράφεται…
Χ. Α. Χωμενίδης
«Ο βασιλιάς της»
Εκδόσεις Πατάκη
Σελίδες: 414
Λ. Π. Χάρτλεϊ
«Ο μεσάζων»
Μετάφραση: Τόνια Κοβαλένκο
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 432
Αυτή είναι η ιστορία ενός αγοριού που άθελά του μετατρέπεται σε κομβικό πρόσωπο μιας παράνομης σχέσης. Ο αφηγητής του μυθιστορήματος, Λίο Κόλστον, ηλικιωμένος πια, αναθυμάται το θερμό καλοκαίρι του 1900, όταν είχε βρεθεί στην εξοχική έπαυλη της οικογένειας Μόντσλεϊ, φιλοξενούμενος του Μάρκους. Ο ονειροπόλος και ρομαντικός Λίο μπορεί να είναι εύστροφος, έχει όμως πλήρη άγνοια για τον κόσμο των ενηλίκων. Δεν θα αργήσει να γοητευτεί από τη σπιρτάδα και την ομορφιά της Μάριαν, της μεγαλύτερης αδελφής του συμμαθητή του, η οποία του δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι πλούσιοι γονείς της Μάριαν σχεδιάζουν να την παντρέψουν με τον λόρδο Τρίμινχαμ. Ωστόσο, παρόλο που η Μάριαν έχει συναινέσει σε αυτόν τον γάμο, ζει κρυφά έναν απαγορευμένο έρωτα με έναν κοινωνικά κατώτερό της. Ο ανυποψίαστος Λίο πείθεται να γίνει ο αγγελιαφόρος γραμμάτων και μηνυμάτων μεταξύ τους και έτσι παγιδεύεται στο ρόλο του μεσάζοντος που δεν θα καταστρέψει μόνο την αθωότητά του αλλά θα τον σημαδέψει για πάντα. Η ομότιτλη κινηματογραφική ταινία του Τζόζεφ Λόουζι, σε σενάριο του Χάρολντ Πίντερ, με πρωταγωνιστές την Τζούλι Κρίστι και τον Άλαν Μπέιτς, βραβεύτηκε το 1971 με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών.
Alice Clark-Platts
«Τα κορίτσια των λουλουδιών»
Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη & Σέβη Σπυριδογιαννάκη
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 352
Η Λόρελ και η Ρόζι – τα Κορίτσια των Λουλουδιών. Έτσι τις βάφτισαν οι δημοσιογράφοι. Είπαν πως πήραν το μικρότερο παιδάκι για να παίξουν και ότι δεν ήθελαν να του κάνουν κακό. Η μία καταδικάστηκε για φόνο. Η άλλη συνέχισε τη ζωή της με άλλο όνομα. Τώρα, δεκαεννιά χρόνια μετά, ένα άλλο παιδί εξαφανίζεται. Και τα Κορίτσια των Λουλουδιών θα ξαναγίνουν πρωτοσέλιδο. Κανένας δεν ξέχασε ποτέ την ιστορία τους. Και τώρα δε θα μπορέσετε να την ξεχάσετε ούτε εσείς.
Harald Gilbers
«Μαύρη λίστα»
Μετάφραση: Βασίλης Τσαλής
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 544
Βερολίνο 1946: Ο επιθεωρητής Οπενχάιμερ χρησιμοποιεί την εξασκημένη του όσφρηση στην υπηρεσία αναζήτησης αγνοουμένων. Για τον λόγο αυτό επισκέπτεται τακτικά τα στρατόπεδα προσφύγων που έχουν οργανωθεί στο Βερολίνο μετά τον πόλεμο. Όταν εντοπίζεται το παραμορφωμένο πτώμα ενός πρόσφυγα «Γερμανού της διασποράς», ο Οπενχάιμερ λαμβάνει από τον συνταγματάρχη Αξάκοφ την εντολή να ασχοληθεί με την υπόθεση. Πολύ σύντομα ακολουθεί μια σειρά από κτηνώδεις δολοφονίες από τις οποίες γίνεται φανερό, ότι ο δράστης επιλέγει τα θύματά του από έναν κατάλογο πρώην συνεργατών του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος, για να πάρει όψιμα εκδίκηση. Είναι η τέταρτη υπόθεση του επιθεωρητή Οπενχάιμερ.