«Είναι απίστευτο το πόσα πράγματα έχω κάνει και έχουν περάσει ατιμώρητα», παραδέχεται ο serial killer Ματ Ντίλον σε έναν (άφαντο) Μπρούνο Γκανζ κάπου στη μέση της ατελείωτης νέας ταινίας του Λαρς φον Τρίερ, The House That Jack Built, και σχεδόν περιμένεις το meme “it’s a metaphor” από το Λάθος Αστέρι να εμφανιστεί στην οθόνη για λίγο επιπλέον Triersplaining. Αυτό είναι και το βασικό χαρακτηριστικό του κενά προβοκατόρικου torture porn του δανού σκηνοθέτη που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες και συνοδεύτηκε από την αναμενόμενη χορογραφία αντιδράσεων: μαζικές αποχωρήσεις από την αίθουσα, σοκαρισμένα πρώτα snap judgments, διχασμός των κορυφαίων κριτικών κι ένα συλλογικό ξύσιμο πηγουνιού για το “but what does it all MEAN?”.
Πλέον, δεν είναι σίγουρο αν σημαίνει κάτι, ούτε αν δικαιολογούνται οι οργισμένες αντιδράσεις. Πάνω-κάτω όλα τα συνήθη κόλπα του Τρίερ είναι παρόντα στο The House That Jack Built, από το φλύαρο φιλοσοφείν μέχρι τη βασανιστική βία εις βάρος γυναικών. Μόνο που σε αντίθεση με τις προηγούμενες ταινίες του, τα deep βερμπαλιστικά dives μοιάζουν να ανήκουν περισσότερο σε μια συνέντευξη στον Θανάση Λάλα ή σε ένα μακροσκελές blog post, ενώ οι γυναίκες δεν είναι περίπλοκες κι ενδιαφέρουσες, αλλά απλώς ενοχλητικοί κινούμενοι στόχοι για τις άγριες δολοφονίες του αυτοαποκαλούμενου, αφενός αρχιτέκτονα κι αφετέρου, Mr. Sophistication. Επιπλέον, στο παρόν κλίμα συντονισμένων προσπαθειών αντιστροφής των αρνητικών συνθηκών για τις γυναίκες της κινηματογραφικής βιομηχανίας (συνθήκες στων οποίων την επιδείνωση έχουν συμβάλλει προσωπικά ο ίδιος ο Τρίερ, σύμφωνα με τις κατηγορίες της Björk στο πλαίσιο του #MeToo, όπως και οι συνεργάτες του), μάλλον μπερδεύει η προσθήκη μιας ταινίας με κούφιο shock value αλλά παρόλα αυτά εξώφθαλμο μισογυνισμό. Σε ένα φεστιβάλ όπως το φετινό 71ο που ακριβώς μια μέρα πριν την προβολή της νεάς ταινίας του δανού προβοκάτορα έκανε φιγουρατζίδικη διαχείριση κρίσης των πρακτικών αποκλεισμού.
Από την πλευρά του, ο Τρίερ μοιάζει να πέρασε τα τελευταία 7 χρόνια μετά την αποπομπή του από το φεστιβάλ (εξαιτίας κάποιων ατυχών αστείων για τους Ναζί στη συνέντευξη Τύπου του Melancholia) ετοιμάζοντας μια απάντηση στους επικριτές και κατηγόρους του. ΤοThe House That Jack Built είναι χωρισμένο σε 5 κεφάλαια/περιστατικά στα οποία ο Ντίλον περιγράφει στον Γκανζ (του οποίου ο ρόλος αν και αόρατος είναι σαφής ακόμα και σε όσους νομίζουν η Θεία Κωμωδία είναι δίσκος του Χρήστου Δάντη) (θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς) τις μεθοδικές, όλο και περισσότερο γκροτέσκες, δολοφονίες του. Με θύματα γυναίκες όπως η Ούμα Θέρμαν, η Ράιλι Κίου και η Σόφι Γκράμπολ (η Σάρα Λουντ του δανέζικου The Killing, με Trump-ικό καπελάκι αντί για το θρυλικό πουλόβερ της). Οι δύο τελευταίες συναγωνίζονται για το ποια βρήκε χειρότερο τέλος, με την πρώτη να πεθαίνει με τρόπο που μπαίνει στο πάνθεον των πιο αδιανόητα βίαιων θανάτων στο σύγχρονο σινεμά και τη δεύτερη να βλέπει τα παιδιά της να πέφτουν νεκρά από κυνηγετική καραμπίνα και στη συνέχεια να αναγκάζεται να ταΐσει τα πτώματα μηλόπιτα πριν δεχτεί κι αυτή μια σφαίρα στο κεφάλι. (Παρεμπιπτόντως, να ανησυχήσουμε για την ψυχική μας υγεία που μετά από όλα αυτά μας σημάδεψε περισσότερο ο ακρωτηριασμός μιας μικρής πάπιας;). «Γιατί φταίει πάντα ο άντρας;», αναρωτιέται λίγο πριν μαχαιρώσει μια από αυτές ο Ντίλον, και συνεχίζει: «Αν έχεις την ατυχία να έχεις γεννηθεί άντρας, τότε έχεις γεννηθεί ένοχος. Οι γυναίκες είναι πάντα τα θύματα, σωστά;». Σχεδόν περιμένεις να ολοκληρωθεί η πρόταση με ένα «…ε, Björk;».
Σε άλλο σημείο, ο αφηγητής-άβαταρ του Τρίερ βγάζει το εξής λογύδριο ενώ εναλλάσσονται εικόνες από προηγούμενες ταινίες του σκηνοθέτη, όπως το Nymphomaniac, το Antichrist και το Dogville: «Μερικοί υποστηρίζουν ότι οι αγριότητες που διαπράττουμε στα έργα μυθοπλασίας μας είναι εσωτερικές επιθυμίες που δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε στο πολιτισμένο περιβάλλον μας. Γι’ αυτό εκφράζονται μέσω της Τέχνης. Δεν συμφωνώ. Πιστεύω ότι ο παράδεισος και η κόλαση είναι ένα και το αυτό. Η ψυχή ανήκει στον παράδεισο. Και το σώμα στην κόλαση». Η πνευματική αυτοϊκανοποίηση δεν είναι πρωτοφανές φαινόμενο για auteurs όπως ο Τρίερ, μόνο εδώ κουράστηκε και κουράζει και, τελικά, κανείς δε δίνει δεκάρα όταν την ακριβώς προηγούμενη μέρα ο Γκασπάρ Νοέ έχει σερβίρει τη δική του κατάβαση στην Κόλαση με το εφιαλτικό dance party Climax.
Ούμα Θέρμαν και Ματ Ντίλον
Είναι κρίμα αλλά έχει και πλάκα που οι κούφιες προκλήσεις του Τρίερ, από τη χρήση αρχειακών κλιπ του Χίτλερ, του Στάλιν και του Mουσολίνι ως το μεγαλοπρεπές στήσιμο των πτωμάτων υπό τους ήχους του “Fame” του Bowie (φαν του από παλιά), βρίσκουν ακόμα πρόθυμα, ευαίσθητα θύματα, από την στιγμή που το μόνο που αξίζει να συζητάμε είναι το πώς σταδιακά μεταμορφώνεται σε μια από τις γυναίκες που τόσο του αρέσει να κάνει να υποφέρουν.
Στα ελάχιστα ατού της ταινίας, ο Ματ Ντίλον που παίζει τρομερά τον american psycho και η φανταστική επιλογή τραγουδιού στους τίτλους τέλους που δεν μπορεί παρά να σε κάνει να γελάσεις μετά τα εξωφρενικά 160 λεπτά που προηγήθηκαν, ένα ευπρόσδεκτο χωνευτικό της εξερεύνησης ενός μυαλού με αιώνιο σκοτάδι…