Ο Ιρλανδός θεολόγος και φιλόσοφος Σκότος Εριγένης (810-877) έλεγε ότι η Αγία Γραφή είναι ένα κείμενο το οποίο περικλείει άπειρα νοήματα και μπορεί να παρομοιαστεί με τα ιριδίζοντα φτερά ενός παγωνιού. Ένας τέτοιος ισχυρισμός ταιριάζει ιδανικά στη «Θεία Κωμωδία», ένα έργο πολυπρισματικό που ανταποκρίνεται πλήρως στην -τόσο χαρακτηριστική του Μεσαίωνα- ιδέα ενός κειμένου ανοιχτού σε πολλαπλές αναγνώσεις.
Αλλά το μεγαλείο του ποιήματος του Δάντη, οφείλεται στο γεγονός ότι παρ’ όλη τη συσσώρευση των αλληγοριών, των φιλοσοφικών ιδεών, των ονομασιών και των λεπταίσθητων λεπτομερειών και αποχρώσεων, καταφέρνει -στο σύνολό του- να είναι μία από τις πιο γοργές και συναρπαστικές αφηγήσεις της δυτικής λογοτεχνίας.
Το ποίημα συνίσταται σε τρία μέρη -την «Κόλαση», το «Καθαρτήριο» και τον «Παράδεισο»- από τα οποία το καθένα αποτελείται από τριάντα τρία άσματα, ενώ υπάρχει και ένα εισαγωγικό άσμα, οπότε όλα γίνονται εκατό. Οι σχολιασμοί, οι αναλύσεις και οι ποικίλες ερμηνείες του περίτεχνου αυτού έργου, στέκονται με δέος απέναντι στην ένταση που -από άκρη σε άκρη- δεν χαλαρώνει ποτέ, αλλά και στην επικής προέλευσης αφηγηματικότητα που σε συμπαρασύρει μες τη σαγήνη της, παρά την έκταση του ποιήματος και την ευρύτητα των θεμάτων.
Και, πράγματι, ο Δάντης επιτυγχάνει μία μοναδική ιστορικά πανεποπτεία ενός τέτοιου υλικού, συνδυάζοντας σχολαστικά, θέματα ετερόκλητα – φιλοσοφικά, μυθικά, δαιμονικά, αποκρουστικά, φανταστικά, αλληγορικά, αλλόκοτα, συμβολικά, ψυχολογικά, κωμικά. Απ’ την άλλη, παρουσιάζονται όλα τόσο ζωντανά, τόσο παραστατικά, ώστε καταλήγουμε να φανταζόμαστε ότι ο ποιητής πίστευε σε αυτόν τον άλλο κόσμο του.
Κόλαση
Μετάφραση: Σπύρος Καρέλας
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 272
Όσο για την αρχιτεκτονική πρωτοτυπία που προσέδωσε ο Δάντης στο τοπίο της Κόλασής του, γοήτευε πάντα τους αναγνώστες, ενώ οι εικονογράφοι -στο πέρασμα των αιώνων- συμπλήρωναν τις αλλεπάλληλες εκδόσεις με εμπνευσμένες απεικονίσεις των ποικίλων χαρακτήρων και των τεράτων που απαντώνται στο έργο, μαζί βέβαια με τα λεπτομερή σχεδιαγράμματα και τους χάρτες του κάτω κόσμου.
Η «δαντική» -λοιπόν- Κόλαση αποτελεί την περιγραφή ενός φανταστικού ταξιδιού στον Άδη, το οποίο ξεκινά -κατά την πιθανότερη εκδοχή- τη Μεγάλη Παρασκευή του 1300 και ενώ ο Δάντης είναι τριάντα πέντε ετών. Το ταξίδι παρουσιάζεται ως αληθινό, κυρίως μέσα από τη χρήση πλήθους στοιχείων που παραθέτει ο ποιητής και λεπτομερειών που δίνονται με ασυνήθιστη σχολαστικότητα: Οι ώρες, οι τοποθεσίες και το δρομολόγιο του αφηγητή καταγράφονται σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια!
Στο ταξίδι του αυτό ο ποιητής συνοδεύεται από τον δάσκαλό του Βιργίλιο. Μαζί επισκέπτονται την κοιλάδα της Κόλασης, η οποία βυθίζεται στο ένα ημισφαίριο της γης σε σχήμα χωνιού, του οποίου η άκρη αγγίζει το κέντρο της: Εκεί είναι καρφωμένος ο Εωσφόρος, ο Σατανάς. Η κωνοειδής κοιλάδα της Κόλασης είναι χωρισμένη σε εννιά κύκλους οι οποίοι στενεύουν διαδοχικά καθώς κινείται κανείς κατηφορικά, για να καταλήξουν στην κορυφή του κώνου, στο κέντρο της Γης.
Κάθε κύκλος της Κόλασης αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες αμαρτίες -ολοένα βαρύτερες για βαθύτερους κύκλους- καθώς και τις αντίστοιχες τιμωρίες που επιβάλλονται. Πριν από αυτούς, σαν σε προθάλαμο, μένουν όσοι δεν έκαναν στη ζωή τους ούτε καλό, ούτε κακό. Έπειτα, μετά τον Αχέροντα ποταμό, αρχίζουν οι επάλληλοι κύκλοι. Κάθε κύκλος φυλάγεται από δαίμονες, τον Χάρο, τον Μίνωα, τον Κέρβερο, τις Ερινύες, τη Μέδουσα, τον Μινώταυρο, τους διαβόλους και άλλους που τυραννάνε τους κολασμένους.
Το κακό καθ’ αυτό, όμως, τιμωρείται αποκλειστικά στον έβδομο, όγδοο και ένατο κύκλο της Κόλασης, με τον Δάντη να διακρίνει είκοσι δυο περιπτώσεις καταδικαστικών αμαρτημάτων που επιφέρουν -στον αιώνα τον άπαντα- τις χειρότερες ποινές: Τύραννοι, δολοφόνοι, όσοι πλήγωσαν αλλήλους, αυτόχειρες, σπάταλοι, βλάσφημοι, σοδομιστές, τοκογλύφοι, διαφθορείς γυναικών, κόλακες και ακόμη σιμωνιακοί, μάγοι και μάντεις, εξαγοράσιμοι πολιτικοί, πολιτικοί που εξαπατούν, κλέφτες, δολοπλόκοι, όσοι σπέρνουν τη διχόνοια, μίμοι και παραχαράκτες, αδελφοκτόνοι, προδότες πατρίδας, προδότες φιλίας και φιλοξενίας, προδότες του ευεργέτη τους. Εάν, πάντως, υπάρχει ένα συναίσθημα που κυριαρχεί σε αυτήν την Κόλαση, αυτό δεν είναι άλλο από μία απέραντη θλίψη και απελπισία.
Το αριστούργημα του Δάντη, το οποίο ο Ιταλός ποιητής συνέθεσε όταν ζούσε εξόριστος από τη γενέτειρά του Φλωρεντία, ίσως να μην μπορούμε να το κατανοήσουμε με πληρότητα, εάν δεν λάβουμε υπόψιν μας τους ποικίλους δεσμούς που το συνδέουν με την εποχή του. Εάν, δηλαδή, δεν το τοποθετήσουμε ιστορικά σε εκείνη την περίοδο – στο λυκόφως του Μεσαίωνα.
Ανάμεσα στα τέλη του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα, φαίνονταν πιο καθαρά τα σημάδια μιας -δειλής έστω- ανανέωσης της πολιτικής και πνευματικής ζωής εκείνων των χρόνων: η φιλοσοφία, αν και παρέμενε ακόμα πιστή στις σχολαστικές φόρμες και τη θεολογική προϋπόθεση, δέχεται κάποια κοσμικά και θετικιστικά στοιχεία. Η ιστοριογραφία πάλι, χωρίς να απαρνηθεί τη συνήθη θεϊκή ερμηνεία των γεγονότων, παραχωρεί όλο και περισσότερο χώρο σε αυτές καθ’ αυτές τις εξελίξεις, τις αντιθέσεις της καθημερινότητας, τα πάθη. Οι δε πολιτικές επιστήμες, μελετούν διεξοδικότερα το θέμα των σχέσεων μεταξύ εκκλησίας και αυτοκρατορίας, με τη θρησκεία να είναι -σε κάθε περίπτωση- παντοδύναμη.
Ο Δάντης συμμετείχε συνειδητά σε αυτήν την παράξενη συγκυρία για τον πολιτισμό μιας ολόκληρης εποχής που άλλαζε οριστικά – η οποία αποχαιρετούσε τον Μεσαίωνα και ουσιαστικά προετοίμαζε την Αναγέννηση. Μέσα του, λοιπόν, συνυπήρχαν η μεσαιωνική θρησκευτικότητα και η περιέργεια για τις ανθρώπινες συγκρούσεις, η γοητεία του υπερκόσμιου και τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα, η αγωνιώδης παρακολούθηση των πολιτικών συμβάντων και η μακροχρόνια αγάπη του για τη λογοτεχνία, τη γλώσσα, τη φιλοσοφία.
Όσο για την περίφημη εξορία του ποιητή, διεύρυνε τον ορίζοντα του μυαλού του πέρα από τα στενά όρια μιας πολιτείας. Και, ακόμη, είναι από τη συναίσθηση μιας προσωπικής κατάφορης αδικίας που έφτασε τελικά στη θεώρηση ολόκληρης της εποχής του, η οποία βασανιζόταν από την πλεονεξία και την εκμετάλλευση, τη μοχθηρία και την αναρχία.
Ο Δάντης αισθάνθηκε κάποια στιγμή ότι του είχε ανατεθεί -τρόπων τινά- ένα προφητικό καθήκον. Για μία τέτοια αποστολή, χρειαζόταν ένας τεράστιος «ζωγραφικός» πίνακας, ικανός να εντυπωσιάσει μέσα από τη ζωντάνια και την πληρότητα της απεικόνισης. Και αυτό η μεσαιωνική παράδοση του αλληγορικού ποιήματος του το προσέφερε απλόχερα, αφού σε αυτό το είδος βρήκε τη μορφή που ταίριαζε καλύτερα στον σκοπό του: να απευθύνει τα λόγια του σε ένα ευρύ κοινό, με την επιστήμη, τη φιλοσοφία, τη θεολογία και την πολιτική να αποτελούν όχι μόνο ένα αναπόσπαστο κομμάτι της οπτασίας του, αλλά και την πρώτη ύλη ενός συναρπαστικού ποιητικού κόσμου, γεμάτου δραματικό μυστήριο.
Όλα αυτά τα αποδίδει υπέροχα η νέα, πιστή, έμμετρη μετάφραση του Σπύρου Καρέλα, με δική του κατατοπιστική εισαγωγή και σχολιασμό, προσφέροντας στον αναγνώστη μία εξαιρετική δυνατότητα περιδιάβασης -με όχημα την ελληνική γλώσσα- στο στοχαστικό βάθος συλλήψεων και την συγκλονιστική οραματική δύναμη του Δάντη.
Άλλωστε, η πολυμορφία του περιεχομένου της Θείας Κωμωδίας -και ιδίως της Κόλασης- απορρέει (αναβλύζει θα έλεγε κανείς) από μία εμπειρία δίχως όρια ενός μεγαλοφυούς ποιητή, που κατάφερε να αποτυπώσει τις σκοτεινές πηγές της διαφθοράς και των σφαλμάτων, τα θηριώδη ένστικτα, τα συγκλονιστικά πάθη, τις κρυφές και ταπεινωτικές αδυναμίες των ανθρώπων της εποχής του.
Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένα από τα μεγαλειωδέστερα ποιητικά επιτεύγματα όλων των εποχών, με τον μεγάλο Ιταλό ποιητή να διατυπώνει μέσα από την τέχνη του μία ξεκάθαρη άποψη για το ποιοι αξίζουν να πάνε στην Κόλαση, ποιοι είναι εκείνοι που οι οποίοι πρέπει -εν τέλει- να τιμωρηθούν για τα αμαρτήματά τους…
Φούγκα για ένα προτεκτοράτο
Μετάφραση: Δημήτρης Δημακόπουλος
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 422
Το 1960 η Γαλλία αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Καμερούν, αλλά συνεχίζει να ελέγχει τη χώρα μέσω μιας κυβέρνησης ανδρεικέλων. Την ίδια χρονιά δολοφονείται στη Γενεύη ο Φελίξ Μουμιέ, από τις πιο χαρισματικές μορφές του αντιαποικιακού αγώνα. Παρίσι 1962: Ο Λυκ Μπλανσάρ (που τον πρωτογνωρίσαμε ως αστυνομικό στο Ρέκβιεμ για μια Δημοκρατία, αλλά που τώρα έχει παραιτηθεί από το Σώμα και εργάζεται ως δημοσιογράφος) αναζητά στοιχεία για την εμπλοκή των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών στη δολοφονία του Φελίξ Μουμιέ. Η έρευνά του τον οδηγεί στη Γιαουντέ, την πρωτεύουσα του Καμερούν. Εκεί θα μπει στο στόχαστρο της κυβέρνησης και των Γάλλων συμβούλων της, καθώς προσπαθεί να φέρει στο φως μία από τις πιο μαύρες σελίδες της γαλλικής αποικιοκρατίας: τον πόλεμο του Καμερούν, κατά τον οποίο το καθεστώς, υπό την καθοδήγηση της πρώην αποικιοκρατικής δύναμης, έπνιξε στο αίμα, με ιδιαίτερη βιαιότητα, με μαζικές σφαγές, με τη λειτουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης, με τη χρήση ναπάλμ, και μέσα σε κλίμα γενικής αδιαφορίας και αποσιώπησης, το κίνημα εξέγερσης των πολιτών που ζητούσαν πλήρη και πραγματική ανεξαρτησία.
Το διπλό αστέρι
Μετάφραση: Βασίλης Αθανασόπουλος
Εκδόσεις: Anubis
Σελίδες: 216
Η ζωή του Λορέντζο Σμάιθ θα αλλάξει για πάντα, όταν από τα κακόφημα μπαρ βρεθεί στην καρδιά μιας διαπλανητικής συνωμοσίας! Όλα ξεκινούν όταν συναντά έναν διαστημικό πιλότο που του προσφέρει ένα ποτό. Πριν καν καταλάβει τι συμβαίνει, βρίσκεται στον Άρη, εμπλεκόμενος σε μια βαθιά συνωμοσία με διεθνείς συνέπειες. Του ανατίθεται μία απίστευτη αποστολή. Η αποτυχία δε σημαίνει μόνο το θάνατό του, αλλά σχεδόν σίγουρα έναν ολοκληρωτικό πλανητικό πόλεμο. Με «Το διπλό αστέρι» ο συγγραφέας όχι μόνο κέρδισε το πρώτο του βραβείο Hugo, αλλά –στην ουσία- έθεσε τις βάσεις για το σύγχρονο sci-fi. Ο Robert A. Heinlein μάς μεταφέρει σε ένα καταιγιστικό πολιτικό θρίλερ, όπου η μοίρα του κόσμου πέφτει στους ώμους ενός άσημου ηθοποιού, που θα κληθεί να δώσει την παράσταση της ζωής του…
Άντυ Παπαδηµητρίου
Προσωπικότητα
Εκδόσεις: Bell
Σελίδες: 376
Πριν από πέντε χρόνια η φιλία της Αθηνάς και της Άρτεμης έληξε άσχημα και κάθε επικοινωνία διακόπηκε απότομα. Αυτά, μέχρι πριν από δύο εβδομάδες, όταν η πρώτη έστειλε στην Άρτεμη ένα ακατανόητο σημείωμα μαζί με το αγαπημένο της κολιέ, που δεν αποχωριζόταν ποτέ. Τώρα η Αθηνά είναι νεκρή και η Άρτεμη αναγκάζεται να την επισκεφτεί στην τελευταία κατοικία της. Στην κηδεία της παρευρίσκονται μόνο δύο ακόμα άτομα: ο πολύ καλός φίλος της, Πέτρος, και ο ψυχίατρός της. Ο Πέτρος έχει σοβαρές αμφιβολίες για το ότι η Αθηνά αυτοκτόνησε. Και ενώ η Άρτεμη δε φαίνεται αρχικά να συμμερίζεται την άποψη αυτή, πείθεται τελικά να ακολουθήσει τον Πέτρο και να τον βοηθήσει να ανακαλύψουν μαζί τι ακριβώς συνέβη στην παλιά φίλη της. Ένα δραματικό θρίλερ μυστηρίου – μία σκοτεινή ιστορία εκδίκησης για τα μυστικά, την εσωτερική φθορά και τα παιδικά τραύματα που καθορίζουν την αναπάντεχη πορεία της ζωής των ανθρώπων.
Εγκλήματα στην καρδιά της άνοιξης
Μετάφραση: Συλλογικό έργο
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 248
Σχέδια εκδίκησης ανθίζουν μαζί με τα… άνθη στα κλαριά των δέντρων κι ένας περίπατος στην εξοχή ίσως να μην είναι τόσο αθώος όσο φαίνεται. Μια υπέροχη συλλογή 12 ιστοριών της αγαπημένης Βασίλισσας του Εγκλήματος, Άγκαθα Κρίστι – ιδανική για ανάγνωση στις ανοιξιάτικες μέρες. Ζήστε την πιο μυστηριώδη πλευρά της εποχής μέσα από υποθέσεις όπου πρωταγωνιστούν μεταξύ άλλων οι διάσημοι ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό και μις Μαρπλ. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται σε αυτές τις ατμοσφαιρικές ιστορίες μυστηρίου και τα πάντα μπορούν να συμβούν – ακόμα και τα… χειρότερα.