Roberto Bolano world copyright Giovanni Giovannetti/effigie
Roberto Bolano
world copyright Giovanni Giovannetti/effigie
O τρόπος γραφής του αν και δεν είναι ούτε μαγικός ρεαλισμός, ούτε μπαρόκ, κινείται κάπου ανάμεσα στον σκληρό ρεαλισμό και σε ένα ονειρικό -θα έλεγε κανείς- παράδοξο. Στην ουσία, η λογοτεχνία του γίνεται ένας καθρέφτης της Λατινικής Αμερικής – περισσότερο, όμως, ως μιας κατάστασης του νου και λιγότερο ως κάποιου συγκεκριμένου τόπου. Άλλωστε, επαναλαμβανόμενα θέματα στα έργα του είναι οι κάθε λογής αναζητήσεις: η σαγήνη της ποίησης, η σχέση ανάμεσα στην ποίηση και στο έγκλημα, η αναπόφευκτη βία της σύγχρονης καθημερινότητας, ο έρωτας και, φυσικά, ο θάνατος.
Η περίπτωση του Χιλιανού συγγραφέα Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953–2003) που έμελλε να αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως μυθιστοριογράφος -αν και έγραψε, επίσης, διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια- είναι μοναδική, αφού μέσα από όλα αυτά κατάφερε και συγχώνευσε τα πάντα: ποιητικές εξάρσεις, μυθοπλασία, αλληγορία, ειρωνικές παραπομπές, αυτοϋπονομεύσεις, ρητορικά σχήματα, την ποπ κουλτούρα – μεταξύ άλλων. Και, πράγματι, τα έργα του Μπολάνιο είναι λαβύρινθοι με αμέτρητους διαδρόμους που άλλοτε διασταυρώνονται και άλλοτε αποκλίνουν.
Μπορείς έκπληκτος να ακολουθήσεις διαφορετικές διαδρομές, καταλήγοντας είτε στο ίδιο σημείο, είτε κάπου αλλού – χωρίς ποτέ να αισθάνεσαι ότι έχασες το νόημα της αφήγησης με την οποία σε έχει, ωστόσο, παγιδεύσει. Αυτή είναι, εν τέλει, η μαγεία της μυθοπλασίας του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βιβλίο του «2666» στο οποίο τέσσερις παθιασμένοι καθηγητές της γερμανικής φιλολογίας αναζητούν τα ίχνη του Γερμανού συγγραφέα Μπένο φον Αρτσιμπόλντι. Την τελευταία φορά που έδωσε σημεία ζωής βρισκόταν σε μια πόλη στα σύνορα Μεξικού και Η.Π.Α., όπου εκατοντάδες γυναίκες είχαν βρεθεί άγρια δολοφονημένες. Ο Μπολάνιο αφηγείται την ιστορία της ζωής του Αρτσιμπόλντι και, ταυτόχρονα, καταγράφει με την ανατριχιαστική νηφαλιότητα κάποιας αστυνομικής αναφοράς, την αλληλουχία των φόνων. Μέσα από πολυάριθμα γκροτέσκα πορτρέτα και φλερτάροντας με όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη, δημιουργείται μια εικόνα του εικοστού αιώνα – με πινελιές από την Αποκάλυψη! Και όλα αυτά, συνδέοντας το γκανγκστερικό μυθιστόρημα με την πολεμική μαρτυρία, την επιστημονική φαντασία με το ρεπορτάζ, αποθεώνοντας μια λογοτεχνία που μιλάει για τη φρίκη, την απουσία νοήματος, τον έρωτα, το θάνατο.
Πάντως, το αριστούργημά του είναι «Οι άγριοι ντετέκτιβ», με μια περίπλοκη αφηγηματική τεχνική που σε μαγνητίζει και από την οποία δεν μπορείς να δραπετεύσεις, κολλάς σε αυτήν, σαν να είναι ένας γιγάντιος ιστός που να μοιάζει ακατανόητο το πώς εξυφάνθηκε. Η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, το ενδιαφέρον δεν χάνεται στιγμή, ο αναγνώστης γοητευμένος δεν νοιάζεται που η πλοκή δεν προχωράει γραμμικά, τον αφορά η κάθε μικρή ιστορία ξεχωριστά – πρόκειται για έναν βιβλιοφιλικό θρίαμβο με μία καταιγιστική παράθεση ονομάτων συγγραφέων και ποιητών και παράλληλα μια τρελή ιστορία που εκτείνεται από τη δεκαετία του ’20 έως το ’90.
Όσο για «Το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας», είναι ένα ακόμα ανέκδοτο χειρόγραφό του Ρομπέρτο Μπολάνιο που φτάνει στα χέρια μας 17 χρόνια μετά το θάνατό του. Ένα νεανικό, συχνά παραληρηματικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης του 1984 που αποτελεί υπόδειγμα της ποιητικής του Μπολάνιο, καθώς και του βαθμού έμπνευσής του από την μπητ λογοτεχνία των Ουίλιαμ Μπάρροουζ και Τζακ Κέρουακ.
Εδώ οι δύο νέοι πρωταγωνιστές Γιαν Σκρέγια και Ρέμο Μοράν είναι Χιλιανοί που δραπέτευσαν από τη στρατιωτική δικτατορία της πατρίδας τους και βρέθηκαν –κατά τη δεκαετία του 1970- στη συναρπαστική Πόλη του Μεξικού. Ένα μέρος που σφύζει από μπαρ, καφέ και ατέρμονες συζητήσεις, μια πόλη που μέσα στα χρόνια έχει υποδεχτεί μετανάστες από την Ευρώπη και τη Νότια Αμερική, ανθρώπους που βρήκαν εκεί καταφύγιο από τους πολέμους, τις διώξεις ή την πλήξη. Ο Ρέμο είναι ο ανήσυχος: έρχεται σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο, γράφει βιβλιοκριτικές, παρακολουθεί εργαστήρια ποίησης, συμμετέχει στην πολυτάραχη νυχτερινή ζωή. Ο Γιαν είναι ο ερημίτης: σπάνια βγαίνει από το δώμα που μοιράζονται
Ο βασικός του διάλογος με τον εξωτερικό κόσμο διεξάγεται μέσα από τα γράμματα που στέλνει σε αγαπημένους του συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, ανάμεσα σε άλλους στον Τζέημς Τίπτρη Τζούνιορ, στην Ούρσουλα Λε Γκεν και στον Φριτς Λάιμπερ. Ο έρωτας ή μάλλον το σεξ προσφέρει στον Γιαν ένα φανταστικό μέλλον. Αφού ερωτεύθηκε μια βραβευμένη ποιήτρια, την Ανχέλικα, γράφει στον Φίλιπ Χοσέ Φάρμερ, θρύλο της επιστημονικής φαντασίας, που για τον Γιαν έχει γράψει με τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο για το σεξ και το μέλλον.
Το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας βρίσκεται στην αναζήτηση των ποιητών και της ποίησης και στο σεξ που απελευθερώνει, αλλά και εγκλωβίζει, μέσα από αυτό το πυκνό, γεμάτο ακτινωτούς συνειρμούς μυθιστόρημα. Αλληγορικός, σκοτεινός, ειρωνικός, ποιητικός, παιγνιώδης και -σε κάθε περίπτωση- δεινός αφηγητής των πλέον ευφάνταστων ιστοριών, ο Μπολάνιο διαπραγματεύεται και ιχνηλατεί ιδιοφυώς και σε αυτό το μυθιστόρημα -σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του- το ανθρώπινο δράμα. Και το κάνει, για ακόμη μία φορά, με τον δικό του αδιαπραγμάτευτο τρόπο: πάντα, με μία συγκινητική ταπεινότητα…
Ρομπέρτο Μπολάνιο
«Το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας»
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Σελίδες: 292
Εκδόσεις: Άγρα
«Ρέκβιεμ για μια Οκτάβια»
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 180
Στις μακρές νύχτες της αγρύπνιας της, η Οκτάβια, μια μέλλουσα μητέρα της διπλανής πόρτας, αναλογίζεται το παρελθόν, υπεκφεύγει το παρόν και επινοεί το μέλλον: το πώς και το γιατί της ζωής της μέχρι τώρα, τα μικρά και τα φαινομενικά ασήμαντα, που με νομοτελειακή όμως ακρίβεια την έφτασαν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, αλλά και τα άκρως σημαντικά, ακόμη και τα τραγικά πρόσφατα συμβάντα, που με περισσή επιμέλεια προσπαθεί να ξεχάσει. Ένα βιβλίο για τα ανθρώπινα, τα καθημερινά και τα αιώνια: τη γονική αγάπη και τον θάνατο, τη δημιουργία και τον αποχωρισμό, την προσδοκία και τη ματαιότητα, τον έρωτα και την αθανασία.
Τσαρλς Ντίκενς
«Ιστορία δύο πόλεων»
Μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 552
Όπως και να το ορίσει κάποιος, παραμένει μια μεγάλη στιγμή στην ιστορία της λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα αυτό του Τσαρλς Ντίκενς, ένα εμβληματικό, συναρπαστικό έργο, περιλαμβάνει την πλέον αξιομνημόνευτη αρχή, αλλά και ένα άκρως δραματικό, συγκινητικό φινάλε. Δύο πόλεις, το Λονδίνο και το Παρίσι, στη δίνη της Γαλλικής Επανάστασης, διατρέχουν με τους ανθρώπους τους την επική, γεμάτη αγωνία αυτή αφήγηση, αναδεικνύοντας με έναν μοναδικό τρόπο το πώς η Ιστορία μπορεί να διαλύσει τον ανθρώπινο βίο, τα ανθρώπινα πάθη, τις επιθυμίες και τα όνειρα κάθε ατόμου. Η επιβλητική μορφή του Σίντνεϊ Κάρτον έρχεται να μας θυμίσει ότι υπάρχει ελπίδα και πίστη ακόμα και στις πιο σκοτεινές, απελπισμένες στιγμές. Η «Ιστορία δύο πόλεων» παραμένει έως σήμερα ένα από τα πλέον αγαπημένα έργα του Ντίκενς, που έχει μεταφερθεί πολλές φορές στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, και την ίδια στιγμή αποτελεί ένα από τα πλέον κορυφαία μυθιστορήματα που γράφηκαν ποτέ.
Πέτρος Τατσόπουλος
«Είσαι και φαίνεσαι – Μια αιχμηρή ματιά»
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 520
Ο Πέτρος Τατσόπουλος επιχειρεί να ανακατέψει την τράπουλα δίχως να υπολογίζει το κόστος ή την ενόχληση. Με κείμενα της περιόδου 2017-2019, όπου συνδυάζονται θραύσματα από τις προσωπικές του αναμνήσεις που δεν στερούνται αυτοσαρκασμού με εντυπώσεις από διαβάσματα, ακούσματα και θεάματα, ανασυνθέτει το ομαδικό πορτρέτο μιας κοινωνίας με παθογένειες πολύ βαθύτερες από τις επικαιρικές ή τις επιφανειακά κομματικές και φέρνει στο φως σκελετούς από την ντουλάπα! Με την αιχμηρή του ματιά και με απροσδόκητους συνειρμούς, αποπειράται να αναπροσδιορίσει τη θέση της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο, μιας χώρας που όσο και αν παριστάνει κάτι διαφορετικό ή όσο και αν προσπαθεί να κρυφτεί, δεν κατορθώνει τελικά παρά να δείχνει αυτό που είναι. Να είναι και να φαίνεται.