Ήταν εκείνος που απέδειξε ότι μια αστυνομική ιστορία που περιγράφει μία κλοπή ή ένα φόνο, μπορεί να είναι -παράλληλα- και ένα λογοτεχνικό έργο αξιώσεων το οποίο όχι μόνο θα εσωκλείει τη μυθολογία της σύγχρονης μεγάλης πόλης, αλλά και την -συνήθως απόκοσμη- ποίηση του ιδιαίτερου, κλειστοφοβικού τοπίου της.
Ο λόγος, βέβαια, για τον σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ (1859 – 1930) που επέβαλε με το έργο του τον αρχετυπικό ιχνηλάτη του εγκλήματος, το θρυλικό Σέρλοκ Χολμς. Εκείνος μαζί με τον πιστό συνεργάτη του δόκτορα Γουάτσον θα εμπλακούν σε πολυάριθμες ιστορίες μυστηρίου και θα βρεθούν -κατ’ επανάληψη- στο κέντρο ενός ακραίου φονικού παιχνιδιού, με φόντο πάντοτε την ομιχλώδη ατμόσφαιρα του Λονδίνου της βικτωριανής Αγγλίας που το αμυδρό φως του γκαζιού, μόλις και κατάφερνε να τη χρωματίζει.
Το πρώτο έργο που καθιέρωσε τον ανεπανάληπτο ντετέκτιβ είναι η «Σπουδή σε κόκκινο» (1887), ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει υποδειγματικά την εξιχνίαση ενός φόνου με την παρουσίαση του χαρακτήρα, της ζωής και του τρόπου σκέψης του πρωταγωνιστή. Είναι ένα έργο-σταθμός στην αστυνομική λογοτεχνία, αλλά και μία ανατριχιαστική υπόθεση έρωτα και εκδίκησης την οποία ο ιδιόρρυθμος διώκτης του εγκλήματος -μπροστά στα έκπληκτα μάτια του Γουάτσον- αρχίζει να ξεδιαλύνει, εντυπωσιάζοντας εξαρχής με τις απίστευτες μεθόδους της έρευνάς του. Και αυτό έμελλε να συνεχιστεί επί μακρόν, μέσα από κλασικά, πια, μυθιστορήματα -όπως «Το σημάδι των τεσσάρων» και το «Σκυλί του Μπάσκερβιλ».
Πάντως, εάν υπάρχει κάτι που ακόμη και σήμερα προκαλεί το ενδιαφέρον σε σχέση με το δαιμόνιο ντετέκτιβ και τις μεθόδους του, είναι η αποθέωση της εξειδίκευσης: ο Χολμς είναι ο πλέον ειδικός στη δίωξη της εγκληματικής συμπεριφοράς, ο οποίος συγκεντρώνει στο μυαλό του μόνο τις γνώσεις που πιστεύει ότι θα του φανούν χρήσιμες στο επάγγελμά του. Ο εγκέφαλος μας, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι σαν μία σοφίτα και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να επιλέξουμε προσεκτικά το πώς θα τη διαμορφώσουμε, «επιπλώνοντάς» την μόνο με τις εκάστοτε χρήσιμες γνώσεις.
Ακολούθως, ο Χολμς αγνοεί βασικά πράγματα: δεν ασχολείται καθόλου με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την αστρονομία, αλλά στον τομέα της βοτανολογίας –για παράδειγμα- γνωρίζει αρκετές λεπτομέρειες, ενώ ξέρει να ξεχωρίσει με ευκολία τα δηλητήρια. Αλλά η πιο σημαντική, ίσως, συνεισφορά του Σέρλοκ Χολμς είναι ότι υπογράμμισε -με έναν τρόπο εμφατικό- τη σημασία της λογικής, σε μια εποχή όπου αυτή κάθε άλλο παρά ήταν αυτονόητη – όπως, δηλαδή, συμβαίνει και τώρα!
Η περίφημη εμμονή του στην επαγωγική μέθοδο, στην παρατήρηση, στη διασταύρωση των στοιχείων, επανέφερε στο προσκήνιο την ανάγκη προσκόλλησης στη λογική και όχι στις κάθε λογής προκαταλήψεις. «Όταν έχεις αποκλείσει το αδύνατο, αυτό που μένει, όσο απίθανο και αν φαίνεται, είναι η αλήθεια», συνήθιζε να λέει ο διάσημος ντετέκτιβ. Σε κάθε περίπτωση, ο σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ πρωτοτύπησε στην προσπάθειά του να τονίσει μέσα από τις πτυχές των αινιγματικών ιστοριών του, τις κοινωνικές παραμέτρους τους.
Πράγματι, ενόσω ο Χολμς βρίσκεται αντιμέτωπος με δυσεπίλυτους γρίφους, κινείται σε ένα απολύτως αληθοφανές περιβάλλον, την κοινωνία της εποχής του, η οποία φιλοτεχνείται με μια θαυμαστή και άκρως λεπτομερειακή απεικόνιση των συνθηκών και των επιπτώσεών τους στις συμπεριφορές. Και, βέβαια, δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι ο Σέρλοκ Χολμς ταυτίστηκε με μια ολόκληρη εποχή: Ο ήρωας του Κόναν Ντόιλ με τις ιστορίες του εξέφραζε την ακμή και την αυτοπεποίθηση της Μεγάλης Βρετανίας, όταν ο πλούτος της αποικιοκρατίας συνοδευόταν από την εκρηκτική ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, στα χρόνια της βικτωριανής εποχής. Είναι η εποχή που ο Δαρβίνος παρουσιάζει τη θεωρία της εξέλιξης, ενώ η χημική βιομηχανία εξελίσσεται με τρομακτικούς ρυθμούς. Ο Ντόιλ προικίζει τον ήρωά του με το απόσταγμα της νέας γνώσης η οποία γίνεται διαθέσιμη στην ανθρωπότητα, αλλά και στην αστυνομία.
Άλλωστε, είναι χαρακτηριστικό ότι τη χρονιά που παρουσιάζεται η περιπέτεια του Σέρλοκ Χολμς «Το σκυλί των Μπάσκερβιλ», η Σκότλαντ Γιαρντ χρησιμοποιεί για πρώτη φορά στις έρευνές της τα δακτυλικά αποτυπώματα. Κατά τα άλλα, ο Χολμς ζούσε σαν μποέμ στο διαμέρισμα 221Β στην οδό Μπέικερ του Λονδίνου, ενώ ο συμπαθής σύντροφός του στη λύση των μυστηρίων δρ. Γουάτσον ήταν εκείνος που κατέγραφε τις περιπέτειές τους και όπως μας πληροφορεί, ο Σέρλοκ ενίοτε -ελλείψει κάποιας ενδιαφέρουσας υπόθεσης- κατέφευγε στη χρήση κοκαΐνης και μορφίνης, αμφότερα νόμιμα ναρκωτικά της εποχής.
Από το απλούστερο στοιχείο ως το πιο σύνθετο, οι γριφώδεις υποθέσεις εξιχνιάζονται, με ενδιάμεσους σταθμούς αδιόρατες λεπτομέρειες που μόνο ο ιδιοφυής και εμμονικός Σέρλοκ Χολμς θα μπορούσε να παρατηρήσει, να συνδυάσει και να συνδέσει μεταξύ τους. Πάνω απ’ όλα, όμως, με αυτές τις ιστορίες, μερικές από τις πιο διάσημες, ο Κόναν Ντόιλ δημιουργεί ένα συναρπαστικό θέατρο δράσης όπου η αμείλικτη γεωμετρία του εγκλήματος ξεδιπλώνεται, για να συμπαρασύρει τον αναγνώστη σε μια καταιγιστική αλληλουχία απρόσμενων γεγονότων. Και όλα αυτά, με την κορύφωση και την τελική λύση του μυστηρίου, να ακολουθούν τις πιο παράδοξες και σκοτεινές διαδρομές…
Άρθουρ Κόναν Ντόιλ
«Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς»
Μετάφραση: Ντίνα Σάπκα, Γιώργος Μπαρουξής
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 436
Don DeLillo
«Η σιωπή»
Μετάφραση: Ζωή Μπέλλα – Αρμάου
Εκδόσεις: Gutenberg
Σελίδες: 120
Μια απότομη προσγείωση ενός αεροπλάνου που εκτελεί την πτήση Παρίσι-Νέα Υόρκη· ένα ανεξήγητο σβήσιμο της οθόνης της τηλεόρασης… και όλα χάνουν το λογικό τους ειρμό. Σ’ ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν, πέντε άνθρωποι πασχίζουν να καταλάβουν τι σημαίνουν τα πρωτόγνωρα γεγονότα που εκτυλίσσονται γύρω τους. Ο Don DeLillo άρχισε να γράφει τη «Σιωπή» το 2018, ωστόσο η ατμόσφαιρα του έργου αποπνέει την ερήμωση που επικράτησε στους δρόμους της Αμερικής, και όχι μόνο, στη διάρκεια των μέτρων για τον έλεγχο του Covid-19. Ο μεγαλύτερος ίσως εν ζωή Αμερικανός συγγραφέας μάς παρασέρνει στο σκοτεινό σπήλαιο των φόβων που γεννούν η επιστήμη και η τεχνολογία και ο έλεγχός τους από εξουσίες που ο απλός άνθρωπος δεν γνωρίζει. Οι προβλέψεις του για την αντίδραση της κοινωνίας ηχούν πιο προφητικές από ποτέ άλλοτε.
Νίκος Παλαιολόγος
«Η γάτα του Χοσελίτο Περδόν»
Εικονογράφος: Κωστής Σωτηράκος
Εκδόσεις: Key Books
Σελίδες: 32
Το πρώτο παιδικό βιβλίο του Νίκου Παλαιολόγου αγγίζει ένα εξαιρετικά ευαίσθητο και ιδιαίτερο θέμα, αυτό των διαφορετικών οικογενειών, των οικογενειών που δεν ζουν με τον συνήθη τρόπο την καθημερινότητά τους, αλλά νιώθουν ελεύθερες να εδραιώσουν τους δικούς τους όρους. Η ιστορία της γάτας του Χοσελίτο Περδόν εξοικειώνει τα παιδιά με την πραγματικότητα μιας καθημερινότητας όπου η αγάπη μπορεί να βιωθεί παντού, χωρίς να προέρχεται αποκλειστικά από ένα μέρος, ένα σπίτι ή έναν άνθρωπο. Με την αγάπη αυτή που μοιράζεται χωρίς να γνωρίζει όρια, εθνικότητες, θρησκεία, φύλο. Η πρωτοποριακή, χειροποίητη τυπογραφία και το μινιμαλιστικό σκίτσο του βιβλίου ξεχωρίζουν, ενώ το κείμενο ενσωματώνεται πλήρως στην ολοσέλιδη εικονογράφηση, κάνοντας την ανάγνωση μία ιδιαίτερη εμπειρία! Το εντυπωσιακό μέγεθος και η πολυτελής έκδοση θα συναρπάσουν μικρούς και μεγάλους αναγνώστες.
Cecile Balavoine (επιμ.)
«Η σαγήνη του πιάνου»
Μετάφραση: Γιάννης Σιδέρης
Σελίδες: 144
Εκδόσεις: Άγρα
Το πιάνο έχει μία ιδιαιτερότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα όργανα. Τα ογδονταοκτώ του πλήκτρα, προσφέρονται για τους απειροστούς πιθανούς συνδυασμούς της δυτικής μουσικής. Αύταρκες, επιβλητικό, μοναχικό, είναι το όργανο του βιρτουόζου και το εργαλείο του διευθυντή ορχήστρας, ικανό να συμπυκνώσει όλη την πολυπλοκότητα μιας όπερας ή συμφωνίας. Το πιάνο συναρπάζει, και όχι μόνο τους μουσικούς. Ο Ρουσσώ, ο Ντιντερό, ο Φλωμπέρ, ο Φοντάνε, όπως και ο Τολστόι, η Τζέην Ώστιν, ο Ζολά, η Ζωρζ Σαντ, ο Βερλαίν ή ο Προυστ έγραψαν για το πιάνο. Μουσικοί και συνθέτες υπέκυψαν στον πειρασμό να γράψουν και εκείνοι. Πρώτα ο Μότσαρτ και ύστερα ο Μπερλιόζ, ο Ρόμπερτ και η Κλάρα Σούμαν, ο Λιστ και άλλοι. Όλος ο 19ος αιώνας ανέπτυξε έναν στοχασμό γύρω από το νέο, ογκώδες, φλογερό και μαγικό όργανο. Ο εικοστός αιώνας παραμένει γοητευμένος από αυτό, όπως μας δείχνουν τα κείμενα του Τόμας Μανν, του Μπορίς Βιάν, της Φρανσουάζ Σαγκάν, της Κολέτ, της Μαργκερίτ Ντυράς ή του Άλφρεντ Μπρέντελ. Όσο για τον 21ο αιώνα, συγγραφείς όπως ο Εσενόζ και ο Μπαρνς διαιωνίζουν τον απόηχό του…