Έχοντας εξασφαλίσει μια θέση στην κινηματογραφική ιστορία με το animated ντοκιμαντέρ του, Waltz with Bashir / Βαλς με τον Μπασίρ (2008), o Ari Folman ήταν αυτονόητη επιλογή για το ρόστερ επισκεπτών του φετινού AnimaSyros, κι ένας λόγος παραπάνω το ότι είχε και υλικό να παρουσιάσει στη νεολαία του φεστιβάλ σε παγκόσμια πρώτη, απ’ το επερχόμενο project του: το Ημερολόγιο της Αν Φρανκ τον βασανίζει εδώ και δυο χρόνια ήδη, προσπαθώντας να στήσει αυτό που αποκαλεί ένα μνημείο του μέλλοντος, για τα παιδιά του που δεν διαβάζουν πια βιβλία. Η μεταφορά του μνημειώδους αυτού έργου για το Ολοκαύτωμα είναι ακόμη στο στάδιο της προπαραγωγής και της αναζήτησης χρηματοδότησης, όμως είναι ένας καλός τρόπος για να ξαναγυρίσει στο animation που είχε αποκηρύξει μετά την ισοπεδωτική αποτυχία του The Congress / Πέρα από το Όνειρο (2013) του, αλλά και τον εξανεμισμό των ονείρων του να στήσει μια animated εκδοχή του Dune, βασισμένη στα σκίτσα που είχαν ετοιμάσει ο Moebius κι ο HR Gigger για τον Jodorowsky, πριν το project καταρρεύσει και περάσει με ολέθρια αποτελέσματα στα χέρια του David Lynch. Αυτή η τελευταία απογοήτευση του Folman, βέβαια, είναι κι η μεγαλύτερη απώλεια για όλους μας, γενικότερα.
Γιατί η Anne Frank πάλι; Γιατί η Anne Frank σήμερα; Κοίτα, κατ’ αρχήν δεν ήταν δική μου ιδέα, με προσέγγισε το Ίδρυμα Anne Frank πριν από δυόμιση χρόνια και μου το πρότεινε. Αυτοί με επέλεξαν δηλαδή. Νομίζω όμως ότι είναι σημαντικό, γιατί είναι ένας τρόπος για κάτι παραπάνω απ’ το να αναβιώσεις τη συγκεκριμένη ιστορία –η ταινία δεν θα είναι αναπαράσταση του ημερολογίου έτσι κι αλλιώς, μερικά κομμάτια του θα χρησιμοποιηθούν μόνο. Αλλά νομίζω ότι πολύ σύντομα δεν θα έχουμε καν επιζώντες και αυτόπτες μάρτυρες από εκείνη την εποχή για να μας πουν την ιστορία, κι έτσι νομίζω ότι χρειαζόμαστε νέους τρόπους να την θυμηθούμε και να την δούμε με διαφορετικές οπτικές. Κι αυτό όχι λόγω κάποιου κολλήματος με το παρελθόν, αλλά γιατί είναι κι ένας τρόπος να δούμε το σε τι κόσμο ζούμε σήμερα.
Μιλάτε για τα καταπιεστικά καθεστώτα και τον τρόπο που επιβάλλονται στους λαούς τους; Και γι’ αυτό, αλλά κυρίως για το πώς τα διαχειρίζεται η Δύση. Η κατάσταση με τους πρόσφυγες, ας πούμε, είναι μια καλή αναλογία με το τι συνέβαινε τότε. Γιατί μέχρι να εμφανιστεί αυτό το κύμα των προσφύγων πριν από μερικές βδομάδες, κανείς δεν έδινε φράγκο για το τι συμβαίνει στη Συρία. Και παρ’ ότι κανονικοί άνθρωποι και μικρά παιδιά σφαγιάζονταν καθημερινά εκεί πέρα, δεν ενδιαφερόταν κανείς για την ισορροπία των δυνάμεων σ’ εκείνο το κομμάτι του κόσμου. Κι αυτό γιατί εκείνο το κομμάτι του κόσμου, δεν είναι στο επίκεντρο κάποιας ευρύτερης οικονομικής διαμάχης. Αν επρόκειτο για το Ιράκ, για παράδειγμα, με τα πετρέλαια και το χρήμα, πιθανότατα όλο και κάποιος θα παρενέβαινε να επιβάλλει μια κάποια ισορροπία. Αλλά δεν έχει ούτε πετρέλαια, ούτε τίποτα, οπότε κανείς δεν νοιάστηκε. Κι ύστερα, βλέπεις αυτή τη μία φωτογραφία, για τον μικρό Αϊλάν, που άλλαξε όλη τη συμπεριφορά του κόσμου προς τη Συρία, και βλέπεις εκεί όλη αυτή τη Δυτική υποκρισία. Θέλω να πω, αν παρακολουθούσες τις εξελίξεις εκεί πέρα, θα έβλεπες τέτοιες φωτογραφίες κάθε μέρα. Εθελοτυφλούμε όμως για τη Συρία, όπως κάναμε και για το Ολοκαύτωμα.
Μία από τις πρώτες εικόνες που δόθηκαν στη δημοσιότητα από το Ημερολόγιο της Αν Φρανκ
Βλέπετε παραλληλισμούς όμως και στις πολιτικές ηγεσίες του τότε και του τώρα, που τα προκαλούν αυτά; Βλέπω παραλληλισμούς στο ότι, παρ’ όλο που ο κόσμος έχει αλλάξει τεχνολογικά κι έχει όλες αυτές τις νέες δυνατότητες των διασυνδέσεων μεταξύ ανθρώπων και την κυκλοφορία της πληροφορίας, νομίζω πως η άρνησή μας να δούμε το τι γίνεται λίγο πιο έξω απ’ τον χώρο μας, είναι κάτι που δεν έχει αλλάξει. Είναι και κάτι στο οποίο αναφέρεται κι η ηρωίδα της ταινίας, όταν λέει πως ο ηθικός πυρήνας της ιστορίας της Αν Φρανκ δεν έχει να κάνει με το παρελθόν, έχει να κάνει με το μέλλον. Έχει να κάνει με τα παιδιά στην Αφρική, για παράδειγμα, που πεθαίνουν από ασιτία καθημερινά, και δεν νοιάζεται κανείς. Οπότε η ταινία δεν κάνει παραλληλισμούς ακριβώς, και νομίζω ότι αυτή τη φορά το θέμα δεν είναι τα θύματα, αλλά το τι μπορεί να γίνει και δεν γίνεται. Πρόληψη δηλαδή, και υποστήριξη και θετική δράση. Ξέρεις, μπορεί να μην συμβαίνουν Γενοκτονίες με τον τρόπο που γινόταν τότε με τους Εβραίους, αλλά και πάλι νομίζω είναι σημαντικό για τα παιδιά να δουν αυτήν την ταινία. Οπότε αυτή είναι κι η απάντηση στο «Γιατί η Αν Φρανκ σήμερα».
Μετά το The Congress / Πέρα από το Όνειρο και την ατυχή του πορεία στα ταμεία, είχατε πει ότι δεν θα ξανακάνετε animation ποτέ. Σας άλλαξε γνώμη το Ίδρυμα; Ενήλικο animation, ναι, ποτέ ξανά. Κοίτα, όταν κάνεις μια art-house ταινία, όχι animation, η οποία δεν σου κοστίζει κάτι πέρα απ’ τα 1-2 εκατομμύρια ευρώ που καταφέρνεις να βρεις ως χρηματοδοτήσεις, κι ύστερα γυρίζεις τον κόσμο, όλα τα μεγάλα φεστιβάλ, και παίρνεις καλές κριτικές, ε αν δεν έρθει κόσμος να δει την ταινία σου δεν τρέχει και τίποτα. Έκανες της συμβολή σου ως κινηματογραφιστής και μπορεί να πέτυχες μια καλή ταινία, μπορεί και όχι. Όμως όταν έχεις περάσει 5 χρόνια σε μια ταινία, κι έχεις απασχολήσει 240 animators και έχεις δουλέψει σε 8 διαφορετικές χώρες λόγω του περίπλοκου τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η χρηματοδότηση του animation στην Ευρώπη, και έχεις καλές κριτικές, καλή τουρνέ στα φεστιβάλ κι όλα αυτά, και μετά δεν έρχεται κανένας να δει την ταινία σου, επειδή τα ενήλικα κοινά δεν ενδιαφέρονται για animation, να πάει να γαμηθεί. Πάλεψα με το ενήλικο animation για δέκα χρόνια και δυο ταινίες, κι ίσως ο κόσμος να έχει δίκιο, ίσως το animation να είναι για παιδιά και οικογένειες και χοντρά φράγκα κι ως εκεί.
Αυτή η απροθυμία των ενηλίκων σας ανησυχεί για την Αν Φρανκ, ή θα το στοχεύσετε αποκλειστικά στα παιδιά; Όχι, όχι, είναι για τα παιδιά. Ξέρεις, έχω την ανησυχία ότι τα παιδιά σήμερα δεν διαβάζουν καθόλου, τίποτα – τα δικά μου τουλάχιστον, τίποτα δε διαβάζουν. Κι έτσι ανησυχώ ότι δεν πρόκειται να διαβάσουν ποτέ και το Ημερολόγιο της Αν Φρανκ. Οπότε αυτό είναι κυρίως το κίνητρό μου. Και νομίζω ότι το να προσπαθήσεις να κάνεις αυτήν την ταινία, μ’ αυτό το θέμα, ως κάτι που να το δουν παιδιά, αυτό είναι μεγαλύτερη πρόκληση απ’ το να κάνεις μια καλλιτεχνική ταινία για ενήλικες.
Υπήρχε όμως και άλλη μια ταινία για ενήλικες την οποία θέλατε να κάνετε σε animation, το Dune, που νομίζω ήταν όνειρο ζωής. Το έφαγε κι αυτό η αποτυχία του The Congress; Α, ναι… Κοίτα, πήγα και συναντήθηκα με τον Alejandro Jodorowsky στο Παρίσι, για να μιλήσουμε για το Dune. Ο τύπος, εντάξει, είναι θρύλος: είναι ξερωγώ 86 χρονών και έχει ήδη προγραμματισμένες τουλάχιστον πέντε ταινίες που θέλει να γυρίσει, κι έχει πάνω από ένα εκατομμύριο followers στο twitter! Πέρασα φανταστικά μ’ αυτόν τον τύπο, είδα το θρυλικό βιβλίο με τα αυθεντικά storyboards που του είχε κάνει ο Moebius, το οποίο είναι ένα απίστευτο βιβλίο 3000 σελίδων κι άξιζε το ταξίδι και η επίσκεψη μόνο και μόνο για το βιβλίο, αλλά δεν μπορούσαμε να καταλήξουμε πουθενά. Γιατί συνειδητοποίησα ότι, εντάξει, δεν έχουμε τα δικαιώματα για το βιβλίο του Frank Herbert, δεν έχουμε τα δικαιώματα για τα σκίτσα του Moebius, και πάνε και σχεδόν 40 χρόνια τώρα απ’ όταν βγήκε το βιβλίο, οπότε δεν ανήκει και σε κανέναν τίποτα. Δεν μπορείς να αναβιώσεις το project του Jodorowsky σίγουρα, μπορείς όμως να κάνεις ένα καινούριο Dune το οποίο να είναι animated, και δεν καταλαβαίνω γιατί δεν το κάνει κανείς.
Γιατί δεν το κάνετε εσείς; Θα το ήθελα πολύ, αλλά αν γίνει κάπως, πιθανότατα θα είναι με πολλά CGI, σίγουρα όχι διδιάστατο animation, και πιθανότατα θα είναι κάτι φρικαλέο, που θα δολοφονήσει την ιστορία ξανά κι απ’ την αρχή – την έχει σκοτώσει ήδη μια φορά ο David Lynch, θα τη σκοτώσουν άλλη μια. Γιατί πραγματικά, το Dune του Lynch ήταν μια πολύ, πολύ σκατένια ταινία.
Εκτός απ’ το Dune του Lynch, ποια είναι η μεγαλύτερή σας απογοήτευση σε κινηματογραφική μεταφορά; Α, ωραία ερώτηση… Νομίζω το AI που έκανε ο Steven Spielberg απ’ το βιβλίο του Philip K Dick, παρ’ ότι θεωρείται μια απ’ τις πιο καλές ταινίες του Spielberg – όχι για μένα. Και νομίζω πως με τον Dick, μετά το Blade Runner (1982) που είναι το αγαπημένο μου αριστούργημα στο αγαπημένο μου κινηματογραφικό είδος, μετά απ’ αυτό όλοι έπρεπε να κάνουν μια ταινία από βιβλίο του Philip K Dick. Αλλά αυτό που είχε γίνει με το Blade Runner ήταν ένα μοναδικό πράγμα, δεν μπορείς να το επαναλάβεις. Και τώρα με το sequel που λένε ότι θα κάνουν, ανησυχώ πάρα, πάρα πολύ. Είναι τρόμακτικό! Τριανταπέντε χρόνια μετά, με όλο αυτό τον εθισμό του Hollywood στο CGI… Μην παρεξηγηθώ βέβαια, το CGI είναι περίφημο όταν χρησιμοποιείται εκεί που χρειάζεται – βλέπαμε το τελευταίο Mission: Impossible – Rogue Nation / Επικίνδυνη Αποστολή: Μυστικό Έθνος (2015) με τον γιο μου τις προάλλες, κι ήταν φανταστικό. Και στο animation, το The Incredibles / Οι Απίθανοι (2004) για παράδειγμα παραμένει ακόμα και σήμερα ένα απίστευτο επίτευγμα, ενώ το Inside Out / Τα Μυαλά που Κουβαλάς (2015) φέτος ήταν μια φανταστική, γενναία ταινία. Αλλά έτσι που χρησιμοποιούνται τα CGI πια, πραγματικά ανησυχώ.