Αργύρης Ξάφης: «Χωρίς το θέατρο ίσως να μην είχα αντιληφθεί τη χαρά της διαφορετικότητας»

Tην περίοδο της καραντίνας ο Αργύρης Ξάφης μας κράτησε την καλύτερη παρέα με τις αναρτήσεις του στο facebook. Στο καθημερινό σοσιαλμιντικό ραντεβού με τους υπόλοιπους χρήστες ο Αργύρης ενημέρωνε για το ποιες παραστάσεις μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε μαγνητοσκοπημένες μέσω διαδικτύου.

Ελληνικές, δημοφιλείς, πιο άγνωστες, διεθνείς παραγωγές μας έγιναν εύκολα προσβάσιμες χάρη στη δουλειά που έριχνε καθημερινά προκειμένου να τις ανακαλύψει. Και όλο αυτό ήταν μια κάποια όαση εκείνες τις ημέρες του εγκλεισμού, που όλοι ευχόμαστε να έχουν μείνει οριστικά πίσω.

Τώρα βρίσκεται στην τελική φάση της προετοιμασίας των «Περσών» του Εθνικού, παράσταση στην οποία συμμετέχει μαζί με άλλους σπουδαίους ηθοποιούς, και που κάνει πρεμιέρα στην Επίδαυρο την Παρασκευή 24 Ιουλίου.

Στο ραντεβού μας έρχεται ολοφάνερα μαυρισμένος, καθώς πριν λίγες ημέρες έχει επιστρέψει από Νίσυρο. Είναι ενθουσιασμένος καθώς βρέθηκε στο νησί για τη δεύτερη φάση της προετοιμασίας της νέας ταινίας του Σύλλα Τζουμέρκα σε συμπαραγωγή με τη Στέγη.

Μου εξηγεί ότι βρέθηκαν εκεί για να γνωριστούν με κατοίκους αφού θα συμμετέχουν και ερασιτέχνες, να μάθουν ντοπιολαλιές, τοπικούς χορούς και η χαρά του δεν κρύβεται.

Γιατί έτσι είναι ο Αργύρης Ξάφης: δεν κρύβεται.

Σε τι φάση είστε με τους “Support Art Workers”; Μπήκαν καινούρια μέλη στην οργανωτική επιτροπή του Support Art Workers, και από άλλους κλάδους, γιατί η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν πολλοί ηθοποιοί. Καλοκαίρι είναι, στην Ελλάδα είμαστε αλλά έχουμε φροντίσει ακόμη και εν μέσω διακοπών να μην σταματήσουμε όσα κάνουμε γιατί τα πράγματα ακόμη τρέχουν, ούτε έχει γίνει κάποιο ουσιαστικό βήμα που μπορούμε να πούμε ότι «είμαστε σε ένα καλό στάδιο» και επίσης ξέρουμε τι μας περιμένει το χειμώνα.

Πώς αυτοχαρακτηρίζεστε; Δεν είμαστε θεσμικό όργανο αλλά ένα δίκτυο ανθρώπων που πήραμε την πρωτοβουλία  να συνδεθούμε με κάποιους ανθρώπους που είναι στην ίδια φάση με εμάς ώστε να συλλέγουμε και να εκπέμπουμε αυτά που πρέπει. Υπάρχουν τα σωματεία που μπορούν να κάνουν απευθείας διάλογο με το Υπουργείο, εμείς δεν είμαστε παρά εκφραστές αυτών που πραγματικά συμβαίνουν. Αν όλα αυτά τα ακούσει αυτός που πρέπει να τα ακούσει και να τα χρησιμοποιήσει για να κάνει για πρώτη φορά κάτι καλό στη ζωή του, ας το κάνει.

Με το υπουργείο είστε σε επαφή; Δεν επιδιώξαμε να μιλήσουμε απευθείας με το υπουργείο αλλά και να το επιδιώκαμε είναι ξεκάθαρο ότι το υπουργείο μιλάει με πολύ συγκεκριμένους ανθρώπους, που –από ό,τι φαίνεται– του λένε και αυτά που θέλει να ακούσει. Άρα στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διάλογος, υπάρχει κάποιος που λέει «θα κάνω αυτό» και ο άλλος του λέει «μπράβο». Αυτό δεν είναι λειτουργικό στο θέατρο. Πέντε άνθρωποι μέσα στο υπουργείο να είχαν σπουδάσει θέατρο, κάτι αν θυμόντουσαν θα ήξεραν ότι η κάθαρση προέρχεται μέσα από σύγκρουση. Δεν υπάρχει καμία ενδιαφέρουσα σκηνή που ο ένας λέει «σ’ αγαπώ» και ο άλλος λέει «ναι».

Είδα την ανάρτηση σου για τον Βασίλη Μάγγο που έγραφες μεταξύ άλλων «Είχε περάσει 4 μέρες στο νοσοκομείο επειδή διαδήλωσε κατά της καύσης σκουπιδιών! Και ένα μήνα μετά πέθανε. Είναι τεχνικότητα αν είναι άμεσα συνδεδεμένα αυτά τα δύο, η βία ήταν υπερ-παρούσα όπως και να ´χει. Να σταματήσει τώρα αυτή η έξαρση της βίας απαιτώ ως πολίτης». Υπάρχει τόσο έντονη βία γύρω μας, όχι μόνο ψυχολογική αλλά και φυσική. Είναι μια φυσική βία που θέλει να εμπλουτίσει τη ζωή με φόβο, και αυτή είναι μια ζωή που δε τη θέλουμε. Είμαστε ελεύθεροι, χαρούμενοι άνθρωποι, είμαστε άνθρωποι δημιουργικοί.

Σκέφτεσαι ότι όλη αυτή η απροκάλυπτη βία, την εποχή που μπορεί να αποτυπωθεί και να κυκλοφορήσει χάρη σε ένα smartphone, είναι επίδειξη δύναμης; Αν το κάνουν εκφοβιστικά και ντροπή τους αν το κάνουν, δεν μπορούν να πετύχουν τον στόχο τους με τους νέους ανθρώπους. Οι νέοι άνθρωποι προτιμούμε να παλέψουμε για κάτι πιο δημοκρατικό, πιο διαλεκτικό και περιληπτικό παρά γι’ αυτό που ζούμε τώρα. Αυτό πια δεν μας κάνει.

Είναι γέροι αυτοί οι πολιτικοί. Δεν ξέρουν. Πάνε να χρησιμοποιήσουν μεθόδους, θα πω βαριά κουβέντα τώρα αλλά δεν πειράζει, τύπου Γ’ Ράιχ. Νομίζουν ότι καταλαμβάνοντας όλα τα Μέσα μπορούν να ελέγξουν την πληροφορία. Αυτό σήμερα δεν ισχύει. Πλέον η πληροφορία έρχεται από παντού και διαχέεται τόσο χαοτικά που όσο και να ελέγχεις τα Μέσα όλα μαθαίνονται μέσω των social.

Με το θέατρο σε τι φάση είσαι; Όλοι έχουμε κανονίσει τι θα κάνουμε, αλλά δεν ξέρουμε αν θα γίνει. Θεωρώ ότι το πιο πιθανό σενάριο είναι τα θέατρα από φθινόπωρο να ανοίγουν και να κλείνουν, γεγονός που θα δημιουργήσει έξτρα ανασφάλεια στο κοινό. Αυτό μάλλον θα γίνεται μέχρι Γενάρη, Φλεβάρη που ίσως στρώσουν συνολικά τα πράγματα και εφόσον ανασάνει ο κόσμος, όσοι έχουν επιβιώσει και όσοι έχουμε επιβιώσει οικονομικά.

Πώς σου φάνηκαν οι πρόβες με τους «Πέρσες» με όλες τις απαγορεύσεις που ισχύουν λόγω κορωνοϊού; Τελικά ήταν λιγότερη επίπονη διαδικασία από ό,τι τη φανταζόμουν. Υπάρχουν στοιχεία που σου περιορίζουν τον αυθορμητισμό και το να κάνεις ό,τι σου κατέβει, όλα δηλαδή λειτουργούν σε κάποιο πλαίσιο. Αν κάποιος ξεφύγει υπάρχουν, ευτυχώς, οι άνθρωποι του θεάτρου που θα φωνάξουν «αποστάσεις, παιδιά, προσέξτε» ή «βάλτε μάσκα» ή «μην ακουμπάτε το κεφάλι σας στο πάτωμα».

Δεν σε ξενερώνουν όλα αυτά; Με ξενερώνουν. Αλλά το συγκεκριμένο έργο μπορεί να τα χωρέσει. Στην Επίδαυρο αν πας να μιλήσεις και έχεις το στόμα σου κοντά στο χώμα δε θα σε ακούσει και κανένας. Δεν είναι όμως μια πραγματικότητα που θέλουμε να τη ζήσουμε και μετά. Τώρα μπορούσε η συνθήκη να το αντέξει, μέχρι εκεί. Και μία παράσταση να στηθεί βάσει αυτών των περιορισμών και να ‘χει πλάκα, θα ‘ναι μία παράσταση, δεν μπορεί να είναι χίλιες. Δεν παίζει.

Εκτός κρατικών σκηνών ίσως αυτοί οι περιορισμοί δεν τηρούνται αυστηρά. Εγώ δεν θα ήθελα να ήμουν σε αυτές τις παραστάσεις γιατί δεν θα ήθελα να μην μπορώ να κοιμηθώ το βράδυ εξαιτίας διάφορων σκέψεων που θα έκανα.

Τελικά πώς ήταν η επιστροφή στις πρόβες μετά την καραντίνα; Γούσταρα πάρα πολύ. Εμένα μου αρέσει το θέατρο ρε.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ 

Με τους «Πέρσες» θα γίνει για πρώτη φορά live streaming από την Επίδαυρο παγκοσμίως με εξαίρεση την Ελλάδα. Ε, ναι. Έχουν προγραμματιστεί παραστάσεις για την Ελλάδα, γι’ αυτό. Αν το έδειχναν και εδώ live streaming πιθανόν να μην πατούσε άνθρωπος στο θέατρο. Αν και νομίζω πως η απευθείας μετάδοση σε όλο τον κόσμο έχει πιο πολύ συμβολικό χαρακτήρα.

Άρα τώρα «Πέρσες» για σένα. Ναι, με πρεμιέρα στις 24  Ιουλίου. Για πρώτη φορά θα παίξουμε τρεις βραδιές στην Επίδαυρο, λόγω των περιορισμών στη χωρητικότητα, καθώς επιτρέπονται περίπου 4.000 θεατές. Μετά έχουμε περιοδεία η οποία θα ολοκληρωθεί με παραστάσεις στην Αττική. Για τη σεζόν που έρχεται ήδη είχαμε κλείσει να κάνουμε μια παράσταση με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, του έργου «Τhe Lehman Trilogy” που παιζόταν στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας πέρσι από τον Σαμ Μέντες και λίγο πριν την καραντίνα είχε μετακομίσει στο Μπρόντγουεϊ στη Νέα Υόρκη.

Τι πραγματεύεται; Είναι η ιστορία των Lehman Brothers από την μετανάστευσή τους στην Αμερική τη δεκαετία του 1840 μέχρι και την πτώση της εταιρείας το 2008 και την αρχή της καπιταλιστικής κρίσης που ζούμε από τότε. Θα ανέβει η παράσταση στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και είμαστε ο Μιχάλης Οικονόμου, ο Μάκης Παπαδημητρίου κι εγώ. Τρία άτομα είμαστε και παίζουμε τα αδέρφια, τα παιδιά τους, τα παιδιά των παιδιών τους κ.ο.κ. καθώς προχωρούν οι γενιές. Ταυτοχρόνως θα ξαναπιάσουμε και έργα που διακόπηκε η προετοιμασία τους λόγω καραντίνας.

Πριν από λίγο μου είπες αυθόρμητα «Εμένα μου αρέσει το θέατρο ρε» και μου φάνηκε τόσο αθώα αυτή η φράση που επιστρέφω. Ναι, παρότι δεν μεγάλωσα σε οικογένεια με θεατρική παιδεία. Με έχει βοηθήσει το θέατρο να γίνω πιο ολόκληρος άνθρωπος, διαφορετικά μπορεί να είχα κοινωνικά προβλήματα. Δεν ξέρω πώς θα ήμουν χωρίς αυτό γιατί είμαι μια περίεργη διασταύρωση πολύ μοναχικού και αμίλητου με παπατρέχα και πολύ κοινωνικού.

Έχεις μέσα σου την απορία πώς θα ήσουν χωρίς το θέατρο ή δεν σε απασχολεί γιατί ούτως ή άλλως είσαι μέσα στο θέατρο; Δεν με απασχολεί αλλά σκέφτομαι αν κατά τύχη δεν είχα μπλέξει με το θέατρο μπορεί να είχα προβλήματα επικοινωνίας. Μπορεί να μην είχα βρει ένα κομμάτι του εαυτού μου που είναι ανοικτό, που μπορεί να χωρέσει και διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές ή και αντίθετες σκέψεις. Χωρίς το θέατρο ίσως να μην είχα αντιληφθεί τη χαρά της διαφορετικότητας γιατί προερχόμουν από μια «κανονική», μικροαστική οικογένεια. Μπήκα στο θέατρο κατά τύχη, επειδή βοήθησα μια φίλη μου να πάει να δώσει εξετάσεις στο Εθνικό. Ήμασταν παιδιά του Αμαρουσίου, αυτή δεν έδειξε από κέντρο, εγώ επειδή δούλευα στο κέντρο προσφέρθηκα να την πάω και μπαίνοντας μέσα εκεί είπα αμέσως «Τι γίνεται εδώ;».

Το είπες όμως άρα το είχες μέσα σου. Ναι, αλλά αν δεν γινόταν τότε ίσως γινόταν πολύ αργότερα κι έτσι δεν θα ήταν η πρώτη μου δουλειά στο θέατρο το “Shopping and Fucking”. Δε θα ξεκινούσα όπως ξεκίνησα. Θυμάμαι την πρόβα του Shopping and Fucking που ενώ ήμουν ένας παλιού τύπου straight για άγνωστο λόγο όταν μας έφεραν στο Αμόρε κάτι σουβλάκια που είχαμε παραγγείλει την έπεσα στον ντελιβερά και όλος ο υπόλοιπος θίασος είχε μείνει έτσι και με κοίταζε. Εκείνη ήταν η ημέρα που άλλαξε η πρόβα και προχώρησε η ιστορία παρακάτω. Τη θυμάμαι εκείνη τη στιγμή.

Τι συντελέστηκε εκείνη τη στιγμή; Δεν ξέρω. Ίσως ήμουν σε ένα τέλμα με το ρόλο, ήμουν και πολύ μικρός, 20 χρονών και όλος ο κόσμος για εμένα ήταν αυτά που ήξερα εγώ, ήταν από τη δική μου οπτική γωνία. Συζητούσαμε με τους υπόλοιπους, κάναμε διάφορα, και εκεί που μας έφεραν τα σουβλάκια στην πρόβα εγώ για έναν αδιανόητο, περίεργο λόγο την έπεσα στον σουβλατζή εν είδει παιχνιδιού και ενός άλματος. Θυμάμαι τον υπόλοιπο θίασο να με παρακολουθεί και να αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι έχει γίνει εδώ, ότι έχουμε προχωρήσει σε σχέση με εκεί που ήμασταν χθες. Και θυμάμαι ότι μετά από αυτό δεν υπήρχε επιστροφή σε σχέση με την οπτική μου για τον κόσμο.

Αυτό το άλμα πρέπει να κάνουμε; Εννοείται. Πρέπει να ψάχνουμε το έδαφος για να μας συμβεί. Εάν το κάναμε, δεν θα χρειαζόταν να συζητήσουμε για τα αυτονόητα όπως κάνουμε τώρα. Είμαι τυχερός που βρήκα τον κόσμο του θεάτρου, που παρά όλα του τα προβλήματα, είναι ο πιο ανεκτικός και περιληπτικός χώρος που μπορεί να μπει κάποιος. Μαθαίνεις να δέχεσαι τους ανθρώπους. Γι’ αυτό μου φαίνεται ασυμβίβαστο το να είσαι φασίστας και ηθοποιός ή φασίστας και καλλιτέχνης.

Δεν υπάρχει; Θα υπάρχει. Αλλά στο δικό μου το μυαλό είναι εξωφρενικό, σα να λες «τετράγωνη ρόδα».