Ελάχιστα μουσικά σύνολα από οποιοδήποτε είδος έχουν το μυθικό στάτους που απολαμβάνουν οι Arditti Quartet: μέσα στις πάνω από τέσσερις δεκαετίες της καριέρας τους, ευτύχησαν να παίξουν το σύνολο σχεδόν των συνθετών της σύγχρονης μουσικής, αλλά και να συνεργαστούν άμεσα με τους περισσότερους, οι οποίοι συνέθεσαν έργα ειδικά γι αυτούς. Απόλυτα αφοσιωμένοι στο συγκεκριμένο ιδίωμα, έχουν φτάσει σε τέτοιο ερμηνευτικό επίπεδο, που μια συναυλία τους μπορεί να είναι η εμπειρία που θα σε κάνει να αγαπήσεις τη σύγχρονη μουσική ακόμα κι αν ως τότε δεν είχες καμία σχέση μαζί της.
Ο Irvine Arditti, ιδρυτής, πρώτο βιολί και ψυχή του κουαρτέτου, είναι ένας ιδιαίτερα ευφυής, δύσκολος άνθρωπος, με ιδιαίτερη όμως και προσωπική αίσθηση του χιούμορ. Με την ευκαιρία της εμφάνισής τους αυτή την Τρίτη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ο Irvine Arditti απάντησε στις ερωτήσεις της Popaganda, κι υπήρξε όπως πάντα απολαυστικός.
Τι στόχους είχατε θέσει όταν δημιουργήσατε για πρώτη φορά το κουαρτέτο; Αισθάνεστε πως εκπληρώθηκαν; Δεν είχα καν συγκεκριμένους στόχους όταν δημιούργησα το Arditti Quartet, εκτός από το ότι θα ήταν ένα κουαρτέτο που θα ειδικευόταν στη σύγχρονη μουσική. Αλλά νομίζω πως θα ήταν ανέλπιστο και παρατραβηγμένο να βρει κανείς κάποιον που να διαφωνεί στο ότι έχουμε επιτύχει κι έχουμε φτάσει πολύ πιο μακριά από κάθε προσδοκία που μπορεί να είχα.
Είναι πάρα πολλά τα έργα που έχουν γραφτεί ειδικά για το Arditti Quartet. Πόσο σημαντικό είναι το να παρευρίσκεται ο συνθέτης στις πρόβες; Το θεωρούσα πολύ σημαντικό ήδη από την πρώτη μας συναυλία, όπου είχαμε την ευκαιρία να δουλέψουμε με τον Πεντερέτσκι. Αμέσως συνειδητοποίησα πως το να χυτεύσει κανείς μια ερμηνεία γύρω από τις επιθυμίες των συνθετών, είναι ο καλύτερος τρόπος να μορφοποιήσει μια ερμηνεία της μουσικής τους. Το να γνωρίζεις από πρώτο χέρι τη στιγμή που ο συνθέτης έρχεται αντιμέτωπος με τον ήχο της δικής του μουσικής, και μετά να του ή της δίνεις το χώρο να σκεφτεί πάνω σε αυτό που έκανε και ίσως να κάνει αλλαγές, είναι απίστευτα ικανοποιητικό, και είναι κάτι που κατά την άποψή μου δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί όταν παίζεις κλασική μουσική. Γινόμαστε τότε κομμάτι της δημιουργικής διαδικασίας.
Ποιο είναι το καλύτερο κοινό για τη σύγχρονη μουσική, και γιατί; Δεν πιστεύω πως υπάρχει «καλύτερο» κοινό. Το κοινό είναι διαφορετικό σε κάθε μέρος που παίζουμε, και σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από το διοργανωτή ή από τη δομή που μας έχει προσκαλέσει, αν έχει προκαλέσει αρκετή δημοσιότητα και ενθουσιασμό για να προσελκύσει ενδιαφερόμενους ακροατές. Το αν θα είναι νέοι ή γέροι δεν έχει σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό, είναι τα αυτιά των ακροατών να είναι ανοιχτά, είτε είναι πολλά αυτιά είτε μόνο λίγα.
Έχετε παίξει πολλά έργα του Ξενάκη. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από εκείνον; Τι είναι αυτό που κάνει τη μουσική του τόσο ιδιαίτερη; Ο Ξενάκης ήταν πολύ ξεχωριστός για μένα, και ως συνθέτης και ως φίλος. Ήξερα τη μουσική του πριν ακόμα να μπω στην εφηβεία, από τα 11 ή τα 12 μου. Τον γνώρισα για πρώτη φορά όταν ήμουν δεκατριών, κι άκουσα το οργανικό του κομμάτι Terretektohr. Όταν έγινα 18, πήγα στο Παρίσι για να δουλέψω μαζί του πάνω στο πρώτο του έργο για σόλο βιολί, το Mikka, κι η εμπειρία ήταν επωφελής και για τους δυο μας. Η παρτιτούρα δεν ήταν ακόμα στην τελική της μορφή, και βοήθησα να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα. Θαύμαζα τη μουσική του, κι ανέπτυξα έναν ιδιαίτερα τραχύ ήχο που του άρεσε πολύ. Απεχθανόταν οποιαδήποτε ιδέα «κλασικού» ήχου εγχόρδων με βιμπράτο. Όταν κατάλαβε πως εγώ και το κουαρτέτο υποστηρίζαμε αληθινά τη μουσική του, έγραψε τα περισσότερα έργα του για έγχορδα ειδικά για μας. Ο Ξενάκης ήταν ένας ιδιαίτερα λεπτός άνθρωπος, το ακριβώς αντίθετο από τον ήχο που έχει συχνά η μουσική του.
Είχα τη χαρά να πάρω συνέντευξη από εσάς και το κουαρτέτο την τελευταία φορά που παίξατε εδώ, στο Φεστιβάλ Αθηνών. Αστειευόμενος, σας είχα πει πως η σύγχρονη μουσική έχει το καλό πως ακόμα κι αν παιχτεί κάτι λάθος, κανείς από το κοινό δεν θα μπορέσει να το καταλάβει. Η απάντηση που έλαβα ήταν πως αυτό είναι αλήθεια, αλλά αν όλα παιχτούν τέλεια, τότε όλοι θα το καταλάβουν! Το πιστεύετε ακόμα; Φέτος θα σας δώσω μια διαφορετική απάντηση: Δεν είμαι σίγουρος αν έχω επιτύχει ποτέ το τέλειο. Κάτι τέτοιο θα ήταν βαρετό, δεν θα υπήρχε κάτι για το οποίο να συνεχίζεις να δουλεύεις. Η απόλαυση είναι στην προσπάθεια. Όμως, κι αν υπάρξει ένα μικρό λαθάκι που δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό από το κοινό, σίγουρα το γνωρίζουμε εμείς, κι αυτό είναι το πιο σημαντικό.