Δύο μήνες πριν, ένα e-mail έφτασε στο inbox όλων των τραγουδιστών που θα συμμετείχαν στο Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ που ανεβαίνει στο Ηρώδειο από τη Λυρική Σκηνή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στις 11, 13, 14, 15 Ιουνίου. Εκεί, ο σπουδαίος σκηνοθέτης που για πρώτη φορά σκηνοθετεί και όπερα στην Ελλάδα (στο εξωτερικό το έχει κάνει ήδη ) εξηγούσε με έναν τρόπο καθηλωτικό πώς θα είναι ο Ντον Τζοβάνι που θα απολαύσει το κοινό. Ένα έργο σκληρό, σκοτεινό, βίαιο, σε μια γη στείρα συναισθημάτων όπου ανθεί μόνο η καταπίεση. Αυτό είναι το σκηνικό που έχει ήδη στηθεί στο Ηρώδειο.
Ακολουθεί το e-mail του Γιάννη Χουβαρδά στους τραγουδιστές του Ντον Τζοβάννι
«Aγαπητοί συνεργάτες
Επιτρέψτε μου να σας πω πόσο χαρούμενος είμαι που θα συνεργαστώ μαζί σας. Εμαθα κάποια πράγματα για κάθε έναν από εσάς ξεχωριστά και είμαι σίγουρος ότι η συνεργασία μας θα είναι δημιουργική. Σκέφτηκα πως θα ήταν καλό να σας μεταφέρω μερικές από τις σκέψεις μου μέσα από αυτό το e-mail, ώστε να έχετε μια πρώτη εικόνα για το τι να περιμένετε…
Πριν από όλα, επιτρέψτε μου, παρακαλώ, να σας συστηθώ: Εχω επισυνάψει το βιογραφικό μου, ώστε να διαπιστώσετε τις υπόλοιπες «φρικαλεότητες» που έχω διαπράξει. Ακολουθούν όμως μερικά λόγια για τη βασική ιδέα της παραγωγής που θα δημιουργήσουμε μαζί:
Στην παραγωγή μας, η κοινωνία του Ντον Τζοβάννι είναι μια σκληροπυρηνική αγροτική κοινωνία, με αυστηρές πατριαρχικές αξίες και δύσκολες οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες, που σκληραίνουν την ψυχολογία και τα συναισθήματα των χαρακτήρων. Είναι ένας κλειστός κόσμος, εξαιρετικά συντηρητικός, σκληρός, αδίστακτος. Κρύος και σκληρός, όπως οι πέτρες στο έδαφος του σκηνικού μας.
Το σκηνικό είναι ένα φανταστικό (με την έννοια του επινοημένου) μέρος, μια ανοιχτή δημόσια πλατεία σε έναν φανταστικό Ευρωπαϊκό Βορρά, που μοιάζει περισσότερο με την Κεντρική Ανατολική Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου: Μια παγωμένη στείρα γη, όπου δεν μπορεί να ανθήσει η αγάπη, παρά μόνο η βία, η καταπίεση, το μίσος. Η Ελλάδα σήμερα; Μια κοινωνία σε κρίση;
Φυσικά, όπως παντού, οι άνθρωποι είναι πεινασμένοι για αγάπη (κυρίως οι γυναίκες), αλλά ηττούνται συνεχώς από τη βία και τα αρνητικά συναισθήματα, επειδή η κοινωνία τούς έχει εθίσει σε αυτά τα συναισθήματα.
Στην παραγωγή μας δεν θα υπάρχει ούτε ίχνος φεουδαρχίας, ευγένειας, καλών τρόπων, ραφιναρισμένων συμπεριφορών ή πρωτόκολλου του 18ου αιώνα. Στην περίπτωσή μας, ο ίδιος ο Ντον Τζοβάννι είναι ένα «φρούτο» αυτής της κοινωνίας, ένας παραμορφωμένος αλλά αληθινός καθρέπτης της. Η βίαιη, εγκληματική ενέργεια του αποπλανεί, γοητεύει και μολύνει σχεδόν τους πάντες, όμως ταυτόχρονα επαναστατεί και ζητά εκδίκηση και αφανισμό.
Ο Ντον Τζοβάννι επιλέγει το μονοπάτι της συνεχούς πρόκλησης και καταστροφής. Θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί ότι κάποτε, στην παιδική του ηλικία, ήταν περισσότερο τρυφερός, ένα αξιαγάπητο και τρυφερό αγόρι. Όμως κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής του –ένα τραυματικό συμβάν στην οικογένεια, ένας ιδιαίτερα βίαιος πατέρας;- ο κόσμος γύρω του τον μετέτρεψε σε ένα τέρας που καταστρέφει τα πάντα και δεν δημιουργεί τίποτα.
Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι με τους οποίους έρχεται σε επαφή, κυρίως οι γυναίκες, δεν είναι εύκολα θύματα. Αντεπιτίθενται. Σκληρά. Ο νόμος της βίας τους ρουφάει όλους σαν δίνη. Στο τέλος, αυτή η κοινωνία θα συνθλίψει τον Ντον Τζοβάννι. Το σύστημα θα αφανίσει τον επικίνδυνο απόκληρο, προκειμένου να κατορθώσει να επιβιώσει.
Η βία αναβλύζει από την ανάγκη να υπερασπιστεί την ιδιοκτησία. Οσο μεγαλύτερη είναι η αξία της ιδιοκτησίας, τόσο μεγαλύτερη είναι η βία. Και δεν υπάρχει ιδιοκτησία με μεγαλύτερη αξία σε αυτή την κοινωνία από την ανδρική τιμή, προσωποποιημένη σε γυναίκες που ανήκουν στους άνδρες τους. Είναι γνωστό ότι ο Ντον Τζοβάνι επιτίθεται στην ιδιοκτησία τους (τιμή, συνεπώς γυναίκες) προκαλώντας συντριπτικά περισσότερες βίαιες αντιδράσεις από τους προστάτες –πατέρες, συζύγους, αρραβωνιαστικούς κλπ.
Αυτό που είναι όμως εντυπωσιακό είναι ότι σε αυτόν τον φαινομενικά αντρικό κόσμο, τα περισσότερο άμεσα θύματα (Ντόννα Αννα, Ντόννα Ελβίρα, Tσερλίνα) μοιάζουν να έχουν μεγαλύτερη αντοχή και δύναμη από τους άντρες προστάτες τους (τον Κομεντατόρε, τον Ντον Οττάβιο, τον Μασέτο). Φυσικά η αντοχή και δύναμή τους στο μεγαλύτερο μέρος της όπερας χρησιμοποιείται για να καταδιώξουν τον Ντον Τζοβάνι προκειμένου να του απαιτήσουν να τις αποκτήσει. Δεν πρέπει όμως να διαφεύγει της προσοχής μας ότι οι γυναίκες είναι ένα υλικό μακράν πιο περίπλοκο και ανθεκτικό απ’ ότι οι άντρες, οι οποίες σε όλο αυτό το μακρύ παιχνίδι γάτας και ποντικιού κατά τη διάρκεια της όπερας εξαντλούν τον Ντον Τζοβάννι έτσι ώστε ο Κομεντατόρε να έρθει στο τέλος και να δώσει τη χαριστική βολή.
Μια τελευταία κουβέντα για τον Λεπορέλλο: Είναι σε μεγάλο βαθμό οι άντρες στο κοινό – ποθεί να γίνει Ντον Τζιοβάννι, αλλά φοβάται πολύ τις συνέπειες. Θέλει να είναι μέρος της δράσης, αρκεί να έχει τον απαιτούμενο χρόνο για να δραπετεύσει και να αρνηθεί τις ευθύνες. Καθορίζεται από το χαμηλό κοινωνικό και οικονομικό του στάτους. Αλλά είναι ταυτόχρονα ένα τυπικό δείγμα της αντρικής κοινωνίας.
Θα σας παρακαλέσω να μη φοβηθείτε πολύ αυτή την προσέγγιση (concept). Υπάρχει αρκετός χώρος για χιούμορ, ευαισθησία και –πάνω απ’ όλα- συναισθήματα. Σέβομαι υπερβολικά τη μουσική του Μότσαρτ και φυσικά θα είναι ο ηγέτης του παιχνιδιού. Για την ακρίβεια θέλω να δείξω το εξής: Πώς μια κοινωνία βασισμένη στη βία, μπορεί να καταστρέψει όλες τις ανθρώπινες αξίες και πρώτα απ’ όλα την κυριότερη: Την αγάπη.
Μια τελευταία λέξη: Το να δουλέψω με δυο διανομές και με εξαιρετικούς τραγουδιστές που έχουν διαφορετικά προγράμματα, θα είναι για μένα μια δύσκολη αλλά δημιουργική πρόκληση. Και συνήθως αναλαμβάνω όλες τις προκλήσεις. Αλλά θα χρειαστώ την πλήρη εμπιστοσύνη και υποστήριξη σας προκειμένου να κάνω αυτή την παραγωγή να αποδώσει στο υψηλό επίπεδο που της αξίζει
Ανυπομονώ να σας συναντήσω και να εργαστώ μαζί σας
Με τις καλύτερες ευχές μου
Γιάννης Χουβαρδάς»
Ο Ντον Τζοβάνι του Μότσαρτ ανεβαίνει στο Ηρώδειο από τη Λυρική Σκηνή στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στις 11, 13, 14, 15 Ιουνίου.