Η ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Βαλς Για Τη Μόνικα (Monica Z) ***1/2**
Σουηδία, 2013, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Per Fly
Πρωταγωνιστούν: Edda Magnason, Oskar Thunberg, Sverrir Gudnason
Διάρκεια: 111’
Η Monica Zetterlund, μια από τις πιο άγνωστες φυσιογνωμίες της τζαζ (λογικό, Σουηδέζα ήταν, όχι Αμερικάνα) ξεκίνησε ως μια τηλεφωνήτρια που τα βράδια τραγούδαγε σε διάφορα night clubs. Μετά την πρώτη της αποτυχία στην Αμερική επέστρεψε στη Σουηδία και έκανε καριέρα τραγουδώντας για πρώτη φορά «μαύρη» μουσική με σουηδικούς στίχους. Φυσικά, η άνοδος είχε και τα τιμήματά της στην οικογενειακή ζωή και τη σωματική/ψυχική της υγεία. Ποια είναι, τελικά, η ιστορία της πάλλευκης τραγουδίστριας και των προσωπικών της δαιμόνων; Ένα ενδιαφέρον πορτρέτο μιας σχετικά άγνωστης ερμηνεύτριας, που δε γλιτώνει από τη συμβατική πλοκή και το ανάλογο μελόδραμα.
Στα αυτιά πολλών, η φράση «σουηδική τζαζ» ακούγεται οξύμωρη σε βαθμό ανεκδότου. Πως μπορεί η κρύα Σκανδιναβία να κατανοήσει τη «ζέστη» και την ειλικρίνεια του αμερικάνικου μαύρου πενταγράμμου, πέραν της ενδιαφέρουσας τεχνικής της; Να πιάσει ένα συναίσθημα που γεωγραφικά και ψυχολογικά δεν μπορεί κατά κανόνα να ενστερνιστεί; Κι όμως, υπήρξε μια μορφή εκεί που θέλησε να δείξει πως μια τέτοια μίξη δεν είναι δύσκολη, αρκεί να συνοδεύεται από όραμα και πάθος.
Η νέα ταινία του Per Fly ακολουθεί τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές της ζωής της Zetterlund, από τη χλεύη του κόσμου γύρω της όταν του εξομολογείται το πάθος της μέχρι και την παγκόσμια αναγνώριση. Μα η Zetterlund, όπως έχουμε διδαχθεί από τις βιογραφικές ταινίες μουσικών του 50 και του 60 δεν ήταν και καμία αγία. Μπροστά στην τρέλα της επιτυχίας, άφηνε πάντα στην άκρη τη μικρή της κόρη, τσακωνόταν με τους γονείς της, άλλαζε τους άντρες σαν χλιδάτα φορέματα λόγω «αβεβαιότητας» και αντικατέστησε το αίμα της με αιθανόλη. Η παταγώδης αποτυχία της στη Eurovision του 1963 στάθηκε ως κομβικό σημείο στην επιδείνωση της κατάστασής της και, εύλογα, τοποθετείται στη μέση της ταινίας.
Τα δύο μέρη ακολουθούν μια προβλέψιμη καμπύλη που ξεκινά από τα χαμηλά, φτάνει στα ψηλά, κατρακυλιέται χαμηλότερα από το αρχικό της χαμηλό και ξεπερνά την μέχρι τότε κατακτηθείσα κορυφή. Έχετε δει το Walk The Line με τον Joaquin Phoenix; Μέσα είστε. Βγάλτε όμως την πόρκα μιζέρια που διέπει τα χρόνια πριν την αναγνώριση και τα ναρκωτικά, κάντε τον πρωταγωνιστή πρωταγωνίστρια, αντικαταστήστε την κάντρι με τζαζ και τον ηλιοκαμμένο αμερικάνικο νότο με το σκανδιναβικό πεδίο και έχετε το αποτέλεσμα.
Ο προβλέψιμος χαρακτήρας της μπορεί εύκολα να αποτελέσει βορά όρνεων για πολύ κόσμο. Ως βιογραφία μουσικού, δεν έχει κάτι το ολοκληρωτικά καινούργιο να πει στο κοινό, ενώ δεν είμαι σίγουρος κατά πόσον το κοινό ενδιαφέρεται για μια τραγουδίστρια που στο κάτω-κάτω δεν είναι τόσο γνωστή. Τα κλασικά φινάλε με το γραφικό χάπι εντ δεν φαίνονται και τόσο ρεαλιστικά, ενώ δεν πραγματοποιείται και καμία ιδιαίτερη εμβάθυνση στα κατώγια του χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας. Παρουσιάζεται μεν σαν μια κακομαθημένη παρανοϊκή που δεν έμαθε να πατάει στα πόδια της μέχρι να τσαμπουκαλευτεί και αυτό είναι καλό, δεν έχουμε εξολοκλήρου μια αγιογραφία. Αλλά δεν πρόκειται να δείτε καμία πρωτοτυπία, εκτός, ίσως από μια από τις ελάχιστες φορές που η σκηνοθεσία πείθει πως ο σκηνοθέτης αποκλείεται να είναι σκανδιναβός.
Μα μέσα σε αυτό το γενικότερο κλίμα «ασφάλειας» είναι που περιέχονται μερικές ημιανατριχιαστικές στιγμές που σκιαγραφούν ικανοποιητικά το χωροχρόνο (αν και δεν γνωρίζω κατά πόσο είναι ακριβείς). Η σκηνή που γνωρίζεται με το σκηνοθέτη και μέλλοντα σύζυγό της, Vilgot Sjöman και την πρωταγωνίστρια των πιο γνωστών του ταινιών (Είμαι Περίεργος: Κίτρινη και Είμαι Περίεργος: Μπλε), Lena Nyman, μπορεί να συγκινήσει τους σινεφίλ. Όπως και η σκηνή της γνωριμίας της Zetterlund με την Ella Fitzgerald, μέσα στη συντομία της ενδέχεται να έχει παρόμοια αποτελέσματα. Επιπλέον, οι μοναδικοί φωτισμοί και χρωματισμοί που βγάζουν ένα βιντάζ κλίμα, η εκπληκτική ερμηνεία της Edda Magnasson και τα ηχοχρώματα που διαποτίζουν τα καρέ, συνθέτουν μια ταινία συμβατική μέχρι ενός σημείου μεν, ευχάριστη και εν τέλει ικανοποιητική δε.
Σε γενικές γραμμές, το αν θα την απολαύσετε ή όχι κρίνεται από το πόσο εθισμένοι στις βιογραφίες μουσικών είστε και τι απαιτήσεις έχετε απ’ αυτές. Οι φανς του προαναφερθέντος Walk The Line και του Ray μπορεί να εκτιμήσουν, όπως και του Όλοι Θέλουν Λίγη Αγάπη, μα εκείνοι του 24 Hour Party People, του Control και του Sex & Drugs & Rock ‘n’ Roll (με έναν μοναδικό Andy Sherkis) θα αρχίσουν τα περί νερόβραστης σούπας.