Η «Μεσόγειος» είναι ένας σχετικά νέος χώρος στο Ηράκλειο που αυτοπροσδιορίζεται ως «χώρος τέχνης και ελεύθερης έκφρασης». Δεν είναι γκαλερί, δεν είναι μουσείο. Είναι τα πάλαι ποτέ γραφεία της ιστορικής τοπικής εφημερίδας «Μεσόγειος» που μέσα στους λιτούς και ανεπιτήδευτους χώρους τους γίνεται η προσπάθεια να φιλοξενηθούν νέα πράγματα για την πόλη: εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, video art, κ.ά. Πίσω από το πρότζεκτ είναι μια ομάδα νέων καλλιτεχνών που, προφανώς μπουχτισμένοι από την κουλτούρα του φρεντοτσίνο που έχει κυριαρχήσει στο Ηράκλειο (όπως σχεδόν και σε κάθε πόλη της επαρχίας), αποφάσισαν να κάνουν τη μικρή τους επανάσταση – ή έστω αντιπρόταση.
Στο πλαίσιο αυτό προσκάλεσαν τον Dan Perjovschi, έναν διάσημο – και ιδιαίτερα δημοφιλή – Ρουμάνο καλλιτέχνη που έχει περάσει από τις σημαντικότερες biennale, γκαλερί και μουσεία σύγχρονης τέχνης στον κόσμο (βλέπε MoMA στη Νέα Υόρκη, Tate Modern στο Λονδίνο, Kunsthalle στη Βασιλεία κ.ά.). Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν που προφανώς έχει καταφέρει στη ζωή του όλα όσα ονειρεύεται ένας καλλιτέχνης, είπε το ναι, και ήρθε στο «μικρό» Ηράκλειο, και στη «μικρή» Μεσόγειο παρέα με τους μαρκαδόρους του.
Τον συναντήσαμε ενώ έκανε τα σχέδια του στους λευκούς τοίχους (και στις πόρτες, τα τζάμια, στο ταβάνι και όπου αλλού του ήρθε η έμπνευση). Απλά σχέδια, ενίοτε καρτουνίστικα, λιτές γραμμές, απίστευτα νοήματα: με ένα απλό σκίτσο που θα μπορούσε να θυμίζει ζωγραφιά ενός μικρού παιδιού, ο Dan καταφέρνει να μιλάει για θέματα όπως η καταπίεση, η ελευθερία, ο καπιταλισμός, ο κομμουνισμός, η τέχνη, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η ανισότητα μεταξύ βορά – νότου και οι σχέσεις εξουσίας όπως έχουν διαμορφωθεί στην ΕΕ, η μετανάστευση και πάει λέγοντας.
Ο Dan Perjovschi μιλάει με πάθος για την μικρή επανάσταση που έγινε στη χώρα του από τη γενιά του facebook για τη Rosia Montana (μια περίπτωση ανάλογη με αυτό που συμβαίνει στην δική μας χώρα, στις Σκουριές Χαλκιδικής). Μας λέει πώς τα σκίτσα του έγιναν σύμβολα των διαμαρτυριών, πώς οι φοιτητές τα έκαναν download και τα κρατούσαν στις πορείες. Αρνείται όμως τον τίτλο του πολιτικού ακτιβιστή. Είναι «παρατηρητής» και «σχολιαστής» της πραγματικότητας μας λέει, ακτιβιστές είναι τα ίδια τα σχέδια του.
Κάποια από αυτά τα σχέδια επαναλαμβάνονται στις διάφορες εκθέσεις του. Αλλάζει όμως η σύνθεση, αλλάζει ο χώρος, στο τέλος τίποτα δεν μοιάζει ίδιο με τα προηγούμενα. Εμπνέεται και από τον τόπο που επισκέπτεται. Στους τοίχους της Μεσογείου αυτή τη στιγμή βλέπεις ένα σχέδιο που έχει επαναληφθεί σε διάφορα μεγάλα μουσεία σύγχρονης τέχνης στον κόσμο, βλέπεις και σχέδια μοναδικά που εμπνεύστηκε περπατώντας στους δρόμους του Ηρακλείου και μιλώντας με τους ανθρώπους του. Βλέπεις επίσης σχέδια που μιλάνε για την επικαιρότητα της Ελλάδας, που ίσως σε έναν άλλο τοίχο, σε κάποια άλλη χώρα, πάλι οι κάτοικοί της θα ταυτίζονταν μαζί του. Γιατί τα σχέδια του Dan είναι διαχρονικά και ταυτόχρονα εφήμερα. Φιλτράρουν τη διαχρονικότητα μέσα από την εφήμερη επικαιρότητα. “One week ago is like a century ago” δηλώνει κάπου σε μια γωνίτσα με τον μαύρο μαρκαδόρο του.
O Perjovschi που ξεκίνησε την καλλιτεχνική του πορεία μέσα στην δικτατορία του Τσαουσέσκου, τώρα υμνεί την ελευθερία της έκφρασης και τις τεράστιες δυνατότητες επικοινωνίας και δημιουργικότητας που παρέχουν τα social media. Ναι, είναι μεγάλος φαν του facebook και φροντίζει να το ενημερώνει συνεχώς με φωτογραφίες από τα μέρη που επισκέπτεται, για να βλέπουν οι «φίλοι» του τον κόσμο μέσα από τη δική του ματιά.
Ο Dan Perjovschi ήρθε, σχεδίασε και θα φύγει. Τα σχέδια θα παραμείνουν στους τοίχους της Μεσογείου μέχρι τις 16/2 και μετά θα καλυφθούν με χρώμα. Οι τοίχοι θα ξαναγίνουν λευκοί, αλλά όπως ελπίζει ο Dan, κάτι μέσα μας, στον τρόπο σκέψης μας, στη ματιά μας απέναντι στον κόσμο, ίσως θα έχει αλλάξει.
*Η σελίδα του Dan Perjovschi στο facebook
*H επίσημη ιστοσελίδα του: perjovschi.ro
*Η σελίδα της Μεσογείου στο facebook
*Χώρος Τέχνης Μεσόγειος: Χάνδακος 20, Ηράκλειο (τηλ. 2810 959896)
*H Σίσσυ Παπαδογιάννη είναι αρχισυντάκτρια στο Cretazine.