«Επειδή η ζωή γέμισε παραισθήσεις ο κινηματογράφος είναι απαραίτητος γιατί μας επιστρέφει στην εσωτερική ζωή και αποτελεί τον απόηχό της» διαβάζω «σκρολλάροντας» σε μία οθόνη, έχοντας πάρει το πλοίο για την Πάτμο, ψηφιακή διαδικασία που δεν κατέληξε τυχαία στο Χρήστο Βακαλόπουλο μιας και ξεκινώντας για το διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου (δηλαδή το «μεγάλωμα» του ως πέρυσι Φεστιβάλ Κινηματογράφου Πάτμου) δεν μπορώ παρά να συνδέσω το συγκεκριμένο νησί που δεν έχω γνωρίσει ακόμη ιδίοις όμμασι με τη Γραμμή του Ορίζοντος. Δηλαδή το λογοτεχνικό ταξίδι στην Πάτμο του παραπάνω κυρίου δια στόματος της φανταστικής(;) Ρέας Φρατζή που επίσης, παίρνει ένα πλοίο και πάει μόνη της στην Πάτμο.
Φτάνοντας στο «Νησί της Αποκάλυψης» πράγματι νιώθεις στην ατμόσφαιρα ότι μπορείς να αφουγκραστείς τον απόηχο της εσωτερικής ζωής μέσα από βόλτες στα στενάκια της παραθαλάσσιας Σκάλας αλλά και της υπερυψωμένης Χώρας, συναντώντας άλλους τουρίστες που μοιάζουν να ήρθαν εδώ αποζητώντας μία γαλήνη και με τις χρωματιστές βέσπες να είναι ένα θέαμα τόσο συχνό που μπορεί να βαλθείς να τις μετράς -σκηνικό που ολοκληρώνεται συνήθως με κάποια αραγμένη γάτα-σήμα κατατεθέν στις σέλες τους. Ωστόσο, παρά την κινηματογραφικότητα που αποπνέει το νησί, ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνω πατώντας το πόδι μου εδώ είναι ότι δεν έχει ούτε ένα σινεμά.
Τα τελευταία εφτά χρόνια όμως, έχει το δικό της κινηματογραφικό φεστιβάλ που φέτος μετονομάστηκε για πρώτη φορά σε Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου και δεν είναι παρά μία ιδέα που «προέκυψε από μία παρέα φίλων και απλά είπαμε να το κάνουμε» όπως ανέφερε με ειλικρινή ενθουσιασμό ο διοργανωτής του φεστιβάλ Μπάμπης Τσούτσας στην τελετή έναρξης της μεγάλης γιορτής του σινεμά στο νησί που φέτος φιλοξένησε σε έξι μέρες στην καρδιά του καλοκαιριού (25/07-30/07) ογδόντα και βάλε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, παλαιότερες αλλά και πρεμιέρες (είκοσι τον αριθμό), μυθοπλαστικές αλλά και ντοκιμαντέρ, εντός και εκτός διαγωνιστικού μέρους, με καλεσμένους εντός και εκτός συνόρων, με πολλή όρεξη και κυρίως την ανταπόκριση του κόσμου που το αγκάλιασε και πάλι δείχνοντας ότι όλοι μας ζούμε λίγο (και άλλοτε πολύ) μέσα από τα 24 καρέ το δευτερόλεπτο επί του κινηματογραφικού πανιού.
Από αριστερά: Μπάμπης Τσούτσας (διοργανωτής), Δημήτρης Αργυρίου (υπεύθυνος προγράμματος μικρού μήκους) και Παναγιώτης Γάκης (υπεύθυνος media και Τύπου).
Αν υπάρχει μεράκι άλλωστε, όλα γίνονται, γι’ αυτό οι άνθρωποι του φεστιβάλ μετέτρεψαν τρεις χώρους του νησιού σε σινεμά: το προαύλιο ενός σχολείου (για τους αμετανόητους του θερινού) και το πολιτισμικό κέντρο Πάτμιον στη Σκάλα κι ένα Παλιό Σχολείο στη Χώρα. Η μεγάλη αυτή γιορτή ξεκίνησε σε απόχρωση Απέραντου Γαλάζιου, με την ομώνυμη ταινία να προβάλλεται σε ένα κατάμεστο προαύλιο (μία ταινία που παρεπιπτόντως άνοιγε αντίστοιχα και το Φεστιβάλ Καννών του 1988). Καθόλου τυχαία επιλογή, μιας και ο σκηνοθέτης της ταινίας Luc Besson πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στην Ίο και ήταν πράγματι εντυπωσιασμένος από τους ρυθμούς της ελληνικής νησιώτικης ζωής, όπως λέει στη συνέντευξη που προβλήθηκε πριν από την ταινία, η οποία μεταξύ άλλων, έχει γυριστεί στην Ίο και την Αμοργό, «γείτονες» της Πάτμου. Η θάλασσα είναι το κλειδί που ωθεί την αφηγηματικότητα της ταινίας, με τους δύο παιδικούς φίλους Jacques και Enzo να ξανασυναντώνται μετά από χρόνια μέσω του πάθους τους για τις καταδύσεις και μέσα από αυτή τους την αναμέτρηση με τους εαυτούς τους, τα όρια τους αλλά και τα ίδια τα κύματα χτίζεται και κλονίζεται η διαπροσωπική τους σχέση. Και τι πιο ταιριαστό μετά από αυτή την ιστορία επί της οθόνης για μία νυχτερινή βουτιά στα βαθυγάλαζα απέραντα νερά του νησιού;
Γιατί το σινεμά -αλλά και η ίδια η ζωή- οφείλει να είναι πολλές φορές μία περιπέτεια με κάθε ρίσκο. Όπως η περιπέτεια του μικρού «ζόρικου» Ricky στο Hunt for the Wilderpeople του Taika Waititi που παρακολουθήσαμε την δεύτερη ημέρα του φεστιβάλ. Ένας δεκατριάχρονος με φιγούρα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η λευκή εφηβική εκδοχή του Notorious B.I.G., μεγαλωμένος με τα αντίστοιχα ακούσματα αλλά χωρίς οικογένεια, βρίσκει την ανάδοχη ζεστασιά στο σπίτι της Bella και του Hecand και σύντομα, βρίσκεται καταζητούμενος μαζί με τον «θείο» Hecand -που μπορεί να μην ξέρει καν ανάγνωση αλλά φέρνει τόσο πολύ στον Hemingway. Το ανθρωποκυνηγητό στο δάσος καταφέρνει να δοκιμάσει την τιμιότητα στη σχέση τους αλλά και συνάμα να την χτίσει συναισθηματικά, όπως κάθε περιπέτεια οποιασδήποτε φύσης στην πραγματική ζωή είναι μία πάλη με το εντός και το εκτός -για να μην ξεχνάμε ότι το σινεμά είναι βγαλμένο από την ίδια τη ζωή.
Και κάθε τι ζωντανό όπως ένα φεστιβάλ δεν είναι μόνο η ζωή στο πανί, γι’ αυτό κάθε βράδυ μετά τις προβολές το άτυπο ραντεβού δίνεται στα τέσσερα-πέντε μπαράκια της Σκάλας, όπου όλοι, το κοινό, οι συντελεστές και οι άνθρωποι του φεστιβάλ είναι κυριολεκτικά μία μεγάλη παρέα -από την ουσιώδη ανταλλαγή απόψεων πάνω στις ταινίες μέχρι τον χορό, δεν υπάρχουν οι «εντός» και οι «εκτός» της υπόθεσης γιατί άλλωστε, η κινηματογραφική εμπειρία απαιτεί και τους δύο για την γιορτή εντός και εκτός πανιού.
Γιατί το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου ξέρει να γιορτάζει το σινεμά εντός και εκτός του κινηματογραφικού πανιού.
Καμιά φορά η απόσταση της παρατήρησης είναι ωφελιμότερη της πράξης. Μεταφράζοντας τη φράση με κινηματογραφικούς όρους, αυτή η παρατήρηση είναι το ντοκιμαντέρ, είδος το οποίο τίμησε δεόντως το φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου με τις καθημερινές σχετικές προβολές στο Παλιό Σχολείο της Χώρας. Μετά ή πριν από το μαγικό ηλιοβασίλεμα κάτω από τους ανεμόμυλους της Χώρας προβλήθηκαν ντοκιμαντέρ για κάθε ενδιαφέρον: από την περιβαλλοντική ανησυχία γύρω από τη θάλασσα, μέχρι την αγαπημένη των παιδιών περασμένων δεκαετιών «Θεία Λένα» και από τον σχεδιαστή μόδας Dries Van Noten μέχρι την τέχνη του κοκτέιλ στη Λάρισα.
Τα ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ προβλήθηκαν στο Παλιό Σχολείο της Χώρας. Περάστε!
Ωστόσο, ένα ντοκιμαντέρ κατάφερε να συνδυάσει πολύ εύστοχα την τέχνη της παρατήρησης με τη βιωματική εμπειρία φέρνοντας τα στο επίκεντρο ισόποσα. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι ο Ορφέας Περετζής ονόμασε το ντοκιμαντέρ γύρω από τον θίασο ΡΟΔΑ που τρέχει η μητέρα του Στο Κέντρο του Κύκλου. Μέσα από μεγάλη λεκτική οικονομία καταφέρνει να αποδώσει τον κοινό πυρήνα της εμπειρίας του θεατρικού σανιδιού από την πλευρά του ηθοποιού για κάθε έναν από αυτούς και συγχρόνως, να βυθίσει το θεατή στην σχεδόν διονυσιακή τελετουργία, με νιτσεικούς όρους, της θεατρικής εκτέλεσης. Άλλωστε όπως είπε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης μετά την προβολή «Απλώς ήθελα να δείξω αυτό που ο ίδιος βίωνα και παρατηρούσα όντας κοντά σε αυτό». Και κατάφερε να μας το μεταδώσει με μία εύστοχη ισορροπία.
Παραφράζοντας το γνωστό λαϊκό ρητό θα πούμε πως καμιά φορά «οι πολλές εικόνες είναι φτώχεια» και επαγωγικά, οι μικρού μήκους ταινίες μπορούν μέσα από την διαφορετικά δομημένη αφηγηματικότητά τους να πουν τα ίδια ή και περισσότερα (ή έστω ευστοχότερα) από ένα μεγάλου μήκους φιλμ. Και αυτή τη φορά στην Πάτμο είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε πολλές φορές μέσα από τα τέσσερα σετ προβολών ταινιών μικρού μήκους στο Πνευματικό Κέντρο Πάτμιον στη Σκάλα που αποτελούσαν και το διαγωνιστικό μέρος του φεστιβάλ.
Η φάλαινα 52 είναι η πιο μοναχική φάλαινα του κόσμου. «Πετάει» πάνω από την Αθήνα στοιχειώνοντας τον μοναχικό πρωταγωνιστή και μετατρέποντάς τον στον «δικό μας» Paterson σε αυτή την πόλη που η κόλαση του Δάντη δεν κρύβεται σε στίχους αλλά στην ίδια τη λεωφόρο Συγγρού όπως λέει ο «ροκαμπιλάς» ταξιτζής που μεταφέρει τον ήρωα. Και επάξια, κάπως έτσι ο Θανάσης Τρουμπούκης ήταν ο νικητής στο φετινό φεστιβάλ με την Φάλαινα 52 χτίζοντας τα δικά του κινηματογραφικά «blues της μοναξιάς» που ωστόσο, κάπως καταφέρνουν και διαριγνύονται. Και μία σύντομη ιστορία εμπόριου ναρκωτικών από το μακρινό Peru, δηλαδή η ταινία Virgin Land του Giovanni Aloi καταφέρνει να συγκινήσει την κριτική επιτροπή που της δίνει το special mention.
Ο Θανάσης Τρουμπούκης παραλαμβάνει το βραβείο του στην Τελετή Λήξης για την ταινία «Φάλαινα 52» που αναδείχθηκε νικήτρια στο διαγωνιστικό μέρος ταινιών μικρού μήκους.
Αυτό που κατάφερε τελικά το φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου στην Πάτμο ήταν να κάνει όλους όσους το ζήσαμε από κοντά να καταλάβουμε ότι ο κινηματογράφος επικοινωνεί και ενώνει με κάθε τρόπο. Με τις κινηματογραφικές συγκινήσεις εντός του πανιού. Με τη συζήτηση όλων πάνω σε αυτές. Με την μαγεία να το μετατρέπει όλο αυτό σε διασκέδαση κάθε βράδυ, με αποκορύφωμα το μεγάλο closing pool party όπου για λίγο γίναμε όλοι παιδιά βουτώντας και πλατσουρίζοντας. Και κυρίως κρύβεται σε τέτοιες απλές στιγμές, όπως όταν ένας σκηνοθέτης βραβεύεται και ρωτώντας τον πώς νιώθει εκείνος σου απαντάει με ένα ειλικρινές «Κουλ» κι εσύ νιώθεις ότι μιλάει τη γλώσσα σου.
«Είμαστε όλοι κινηματογραφιστές κι επειδή φοβόμαστε δεν κάνουμε όλοι ταινίες. Ας κυκλοφορήσουμε λοιπόν άφοβα από ταινία σε ταινία» ξαναδιαβάζω στο κείμενο του Βακαλόπουλου, αυτή τη φορά στο πλοίο της επιστροφής. Το Φεστιβάλ υπόσχεται ότι του χρόνου θα μεγαλώσει και θα ταξιδέψει και σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Εγώ πάλι υπόσχομαι να είμαι και πάλι εδώ για να ζήσω το κινηματογραφικό ταξίδι από γιορτή σε γιορτή -και κάπου φαντασιώνομαι η επόμενη αποβίβαση στο λιμάνι της Σκάλας να γίνει με μία ροζ βέσπα σαν αυτή που έψαχνα κάθε μέρα στα σοκάκια της και πάντα κάπως ζήλευα. Αλλά κι αν όχι, δε χάλασε ο κόσμος. Θα την ψάχνω και του χρόνου.