Η Χαλκίδα πριν λίγες μέρες υποδέχτηκε για 7η συνεχή χρονιά το Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ – Docfest, σε μια προσπάθεια να προβληθεί το έργο ανεξάρτητων κινηματογραφιστών. Ανάμεσα στις ταινίες που συμμετείχαν στο Διαγωνιστικό Τμήμα, ήταν το ντοκιμαντέρ ενός νέου κινηματογραφιστή του Παναγιώτη Κράββαρη με τίτλο «Μια μέρα από τη ζωή του Θάνου Λίποβατς» που σκιαγραφεί την ζωή και τη σκέψη του σπουδαίου καθηγητή Πολιτικής Ψυχολογίας και συγγραφέα. Συζητήσαμε μαζί του, τόσο για την περιπέτεια του να «γυρίσει» κανείς ένα ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα, όσο και για την ιδιαίτερη προσωπικότητα του κυρίου Λίποβατς.
Ποια είναι η υπόθεση του ντοκιμαντέρ; Ο Θάνος Λίποβατς συναντά φίλους σε τρεις πόλεις σταθμούς στη σταδιοδρομία του – Παρίσι, Βερολίνο και Αθήνα – και συζητά μαζί τους για την κρίση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, την ψυχανάλυση, αλλά και για θέματα πολιτικής και ηθικής.
Πως ξεκίνησε η ιδέα αυτού του ντοκιμαντέρ; Η ιδέα είναι πολύ παλιά, από τότε που ήμουν φοιτητής στο Πάντειο. Ο Θάνος Λίποβατς ήταν καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας και έκανε ένα κοινό μάθημα με το Τμήμα ψυχολογίας στο οποίο φοιτούσα, ενώ ήδη ασχολιόμουν με τον κινηματογράφο. Όταν με κάποιους άλλους παρακολούθησα τις διαλέξεις του παρακολούθησα τις διαλέξεις του μας ταρακούνησε. Ήταν καινοτόμος και εναλλακτικός. Η έκπληξη αυτή ήταν καθαρά δημιουργική κι έτσι, κάποια χρόνια μετά, αποφάσισα ότι θέλω να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για να «βάλω» μέσα αυτό το συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν ακούει κάτι καινούριο που τον αλλάζει.
Εξακολουθεί ο Θάνος Λίποβατς να είναι ο ίδιος μετά από τόσα χρόνια; Γιατί η προσωπικότητα του είναι τόσο αμφιλεγόμενη; Είναι ένας άνθρωπος που ακολούθησε ένα μοναχικό δρόμο. Έχει ένα είδος παρρησίας και δεν φοβάται να πει τη γνώμη του. Ποτέ δεν προώθησε τον εαυτό του, δεν ήταν καλός σ΄ αυτά. Στο να έχει ένα πιο κοινωνικό προφίλ, για παράδειγμα. Κάποιοι από το χώρο της αριστεράς τον αποκαλούν συντηρητικό και ηθικολόγο. Ο Λίποβατς, κατά τη γνώμη μου, απαιτεί ηθική στην πολιτική και ηθικές αξίες στην καθημερινότητα. Κι αυτό, για μένα, είναι κάτι ριζοσπαστικό πλέον. Γενικά, ο λόγος του είναι πολύ αμφιλεγόμενος. Μπορεί να πει κάτι καινοτόμο, ακόμη και για τους αριστεριστές και μετά να πει κάτι που ανήκει στη σφαίρα της ηθικής της χριστιανικής ιδεολογίας. Από το 2000 και μετά ο Λίποβατς κάνει μια στροφή και ασχολείται με τη χριστιανική ηθική. Δεν ξέρω πως εξηγείται σε επίπεδο προσωπικής διαδρομής, αλλά την ανακαλύπτει και την εντάσσει στη σκέψη του έκτοτε. Τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα η διαπλοκή Αγάπης και Νόμου.
Πόσο δύσκολο ήταν να τον προσεγγίσεις προκειμένου να γυριστεί το ντοκιμαντέρ; Αυτό δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, γιατί είχαμε κρατήσει επαφή, ήδη από τα χρόνια του Παντείου. Ο ίδιος, από τότε, είχε δημιουργήσει ένα κλειστό πυρήνα γύρω του, δεδομένου ότι ήταν αρκετά δύσκολος ως καθηγητής, απαιτούσε πολλή δουλειά, δεν ανεχόταν κάποια ελαφρότητα στο Αμφιθέατρο κ.λ.π. Κρατώντας αυτή τη φιλία, του πρότεινα το ντοκιμαντέρ, το οποίο πήρε διάφορες αναβολές, δεδομένου ότι κι εγώ έφυγα στο εξωτερικό για αρκετό διάστημα. Γυρίζοντας από την Αυστραλία το 2010, τον καιρό δηλαδή της κατάρρευσης, είδα ότι τότε ήταν το κατάλληλο timing. Υπήρχε πλέον η δυνατότητα, να «χρησιμοποιήσω» το Θ. Λίποβατς ως φίλτρο, για να βγουν προς τα έξω κάποιες απόψεις. Αισθάνθηκα ότι είχα τη δυνατότητα να κάνω το «χρέος» μου ως καλλιτέχνης και να πω κάτι για όλα αυτά που γίνονται.
Πόσο κράτησαν τα γυρίσματα; Να διευκρινίσω ότι ο Θ. Λίποβατς μένει 4 μήνες το χρόνο στο Βερολίνο , σε φίλους και τον υπόλοιπο στην Αθήνα. Εμείς τον βρήκαμε στο Βερολίνο τον περασμένο Σεπτέμβριο κάναμε γυρίσματα εκεί τέσσερις ημέρες και μετά πήγαμε στο Παρίσι, για άλλες τρεις ημέρες. Στη συνέχεια τον περιμέναμε στην Αθήνα να γυρίσει οπότε και έγινε άλλο ένα γύρισμα διάρκειας τριών ημερών. Το υλικό που μαζεύτηκε ήταν διάρκειας οχτώ ωρών συνεχούς ομιλίας. Ο λόγος, βέβαια, του Θ. Λίποβατς ήταν τόσο καταιγιστικός και πολυσύνθετος, χειμαρρώδης, χωρίς τελείες. Ο εφιάλτης κάθε μοντέρ.
Φάκελος budget. Πόσο στοίχισε η συγκεκριμένη παραγωγή; Αυτό το ντοκιμαντέρ είναι καθαρά «χειροποίητο». Δεδομένου ότι δεν υπήρξε από πίσω κάποια εταιρεία παραγωγής. Χρησιμοποιήθηκαν κάποιες οικονομίες, βοήθεια από φίλους και γονείς. Από αυτό ένιωσα πόσο κοστίζει να ασχοληθείς με τον ελληνικό κινηματογράφο, αυτή τη στιγμή, χωρίς εξωτερική βοήθεια, ξοδεύοντας όλα σου τα χρήματα και μένοντας με χρέη και υποχρεώσεις σε ένα σωρό κόσμο.
Δεν κατάφερες να πάρεις επιχορήγηση; Πριν γυριστεί το ντοκιμαντέρ είχα φτιάξει ένα «σκελετό» των ερωτήσεων του εγχειρήματος, τον οποίο και υπέβαλα σε διάφορα ξένα κανάλια και στην Ε.Ρ.Τ, για να εισπράξω από όλους αρνητική απάντηση.
Που έχει ταξιδέψει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ? Και που σχεδιάζετε να το «πάτε»; Πήγε στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Μάρτιο και φέτος στη Χαλκίδα στις 8 Οκτωβρίου. Επίσης, δύο εβδομάδες μετά το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, προβλήθηκε ξανά στην ίδια πόλη στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» οπότε και ακολούθησε συζήτηση με το κοινό, παρουσία του ίδιου του Θ. Λίποβατς. Στόχος μας είναι να προβληθεί το ντοκιμαντέρ από την τηλεόραση. Εξάλλου, γι αυτό έχει τόση διάρκεια όση μια τηλεοπτική εκπομπή.
Υπάρχει μια άποψη στην Ελλάδα ότι σημασία έχει το μήνυμα του ντοκιμαντέρ, αλλά εικαστικά μπορεί να είναι και χάλια. Πες μου την άποψή σου. Εμείς που συνεργαστήκαμε γι αυτή την παραγωγή δε συμφωνούμε καθόλου με αυτό. Αυτή η εκλογίκευση δεν μας αφορά και διαφωνήσαμε τελείως. Στήσαμε τις εικόνες του Παρισιού, του Βερολίνου και της Αθήνας με τρόπο πολύ εικαστικό. Προσπαθήσαμε να έχουμε μια αρτιότητα τεχνικά και αισθητικά. Υπάρχει μια άποψη για το τι είναι εικόνα, τι είναι κάδρο.
Γιατί πρέπει κάποιος να το δει, δεδομένου ότι αφορά τις απόψεις ενός διανοούμενου Πανεπιστημιακού; Γιατί είναι πολύ επίκαιρο, δεδομένου ότι πραγματεύεται το θέμα της πολιτικής βίας . Γιατί ο λόγος του Θ. Λίποβατς πραγματικά σε αφορά και σε προκαλεί να ξεκινήσεις μια κουβέντα γι αυτόν. Γιατί είναι γόνιμη συζήτηση το αίτημα να ξαναπιάσουμε από την αρχή το θέμα της κρίσης, σαν να ήταν το 2010 και να μη μείνουμε στον περιρρέοντα διάλογο των δελτίων ειδήσεων. Ο Θ. Λίποβατς δεν μιλάει για την επικαιρότητα αυτή καθ’ αυτή, αλλά για τη στάση που πρέπει να τηρήσει κανείς.
Ο Παναγιώτης Κράββαρης τέλειωσε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έκανε στην Αυστραλία σπουδές κινηματογράφου. Έχει κάνει τη μικρού μήκους ταινία το 2005 «Το τρένο της γραμμής». Το «Μια μέρα από τη ζωή του Θάνου Λίποβατς» είναι η δεύτερη δουλειά του.