Γνωρίζατε ότι η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων δημιουργήθηκε το 1942, περισσότερες από 1.700 μικρού και μεγάλου μήκους animation έχουν παραχθεί στη χώρα μας μέχρι σήμερα, ενώ οι αξιαγάπητοι Πανδώρα και Πλάτωνας έχουν ελληνική υπογραφή; Το λεύκωμα με τίτλο 70 Χρόνια Δημιουργίας Ελληνικών Κινουμένων Σχεδίων, το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα, μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε την «8η τέχνη» στην Ελλάδα, μέσα από μια αναλυτική ιστορική αναδρομή, συνεντεύξεις των δημιουργών, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
«Παλαιότερα, όταν ταξιδεύαμε στο εξωτερικό για να παρουσιάσουμε τα ελληνικά κινούμενα σχέδια, όλοι μας αντιμετώπιζαν με δυσπιστία. Ούτε οι ίδιοι οι Έλληνες δεν γνώριζαν ότι υπάρχουν», επισημαίνει ο Άγγελος Ρούβας, ο οποίος επιμελήθηκε το βιβλίο (μαζί με τον Παναγιώτη Κυριακουλάκο και τον Αρίσταρχο Παπαδανιήλ), έχοντας υπάρξει από τους πρώτους που δραστηριοποιήθηκαν στον συγκεκριμένο κλάδο και συμβάλει καθοριστικά στην ενίσχυση της παραγωγής και την προβολή του διεθνώς. «Σταδιακά, όμως, η άγνοια και η επιφυλακτικότητα άρχισαν να μειώνονται και πρέπει να μειωθούν ακόμη περισσότερο».
Όπως αναφέρεται στο λεύκωμα, το πρώτο ελληνικό animation προβλήθηκε το 1945, είχε τίτλο Ο Ντούτσε Αφηγείται, δημιουργήθηκε από τον γελοιογράφο Σταμάτη Πολενάκη στη Σίφνο και αποτελούσε μια ασπρόμαυρη, αντιφασιστική σάτιρα κατά του Μουσολίνι. Στη συνέχεια, κάθε δεκαετία είχε τα δικά της χαρακτηριστικά: οι κινούμενες κούκλες το ’60, οι πρωτοπόροι Έλληνες animators το ’70, η καθιέρωση των μικρού μήκους ταινιών το ’80, το άνοιγμα προς τη διεθνή αγορά το ’90, οι νέες τεχνολογίες και η έκρηξη της παραγωγής το 2000, τα εμπόδια που έφερε η οικονομική κρίση το 2010 διαδραμάτισαν ξεχωριστό ρόλο, συνθέτοντας, όμως, από κοινού την ταραχώδη, αλλά κι ανοδική πορεία των ελληνικών κινουμένων σχεδίων.
«O Ντούτσε αφηγείται»: Η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων (1945)
1984 – Ο Στράτος Στασινός στα γυρίσματα της ταινίας Του Κολυμπητή, που συν-σκηνοθέτησε με τον Νάσο Μυρμιρίδη. Το Λεύκωμα 70 Χρόνια Δημιουργίας Ελληνικών Κινουμένων Σχεδίων είναι αφιερωμένο στη μνήμη του.
Από την σκοπιά του σεναρίου, τα ελληνικά κινούμενα σχέδια αποτύπωναν ανέκαθεν τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα και κοινωνικά φαινόμενα της εποχής τους, όπως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη δικτατορία, την καταστροφή του περιβάλλοντος ή τη μοναξιά των κατοίκων των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, με αποτέλεσμα, ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα, να κάνουμε και μια ανασκόπηση της ιστορίας της χώρας μας τα τελευταία 70 χρόνια μέσα από μια αλληλουχία σχεδίων και χρωματισμών. Επιπλέον, παρακολουθώντας τη διαδικασία της παραγωγής, διαπιστώνουμε πώς από την «κλασική» τεχνική που άρχισε να εφαρμόζει ο Ντίσνεϊ για τις δικές του ταινίες στα τέλη της δεκαετίας του ’30 φτάσαμε στις σημερινές, ψηφιακές μεθόδους όπου καθένας έχει τη δυνατότητα να παράγει animation από τον υπολογιστή του σπιτιού του, με όλες τις αλλαγές που αυτή η εξέλιξη επέφερε στο αισθητικό αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
1994 – Από τη λήψη των σχεδίων του πρώτου επεισοδίου της ελληνικής τηλεοπτικής σειράς Pandora & Plato The Strawberry Birds. Μία από τις τελευταίες ελληνικές παραγωγές που γυρίστηκαν με την τεχνική της τρικέζας. Άγγελος Ρούβας, Θοδωρής Παρασκευάς, Τάκης Παπαδημητρίου.
Στις 220 σελίδες του λευκώματος, αναφέρονται, φυσικά, και οι πιο σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία των ελληνικών κινουμένων σχεδίων: Η ίδρυση της πρώτης εταιρείας παραγωγής με το όνομα «Αρώνης-Ευθυμιάδης» (1969), η ταινία Γραμμή που κέρδισε το πρώτο διεθνές βραβείο (1973), οι Πανδώρα και Πλάτωνας που αποτέλεσαν την πρώτη τηλεοπτική σειρά με 13 ημίωρα επεισόδια (1998), η τρισδιάστατη ταινία «Το ποντικάκι που ήθελε να αγγίξει ένα αστεράκι» η οποία ήταν βασισμένη στο ομώνυμο παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά και έχει αποσπάσει 3 εκατομμύρια προβολές στο YouΤube (2007), η ίδρυση του διεθνούς διαγωνιστικού φεστιβάλ Animasyros (2008), η ταινία Dinner for Few με θέμα τη σημερινή οικονομική κρίση στην Ελλάδα που έχει κερδίσει 73 διεθνή βραβεία (2014) και πολλά ακόμη γεγονότα και δημιουργίες έχουν βάλει τη δική τους σφραγίδα στη συγκεκριμένη μορφή τέχνης στην Ελλάδα.
2000 – Οι δημιουργοί της πρώτης μεγάλης ελληνικής τηλεοπτικής σειράς Pandora & Plato The Strawberry Birds Νίκος Βεργίτσης και Γιώργος Νικολούλιας.
Ωστόσο, η παραγωγή ελληνικών κινουμένων σχεδίων, όπως επισημαίνεται στο λεύκωμα, οφείλεται στην «ηρωική προσπάθεια μεμονωμένων ατόμων», εφόσον δεν υπήρξε ποτέ επαρκής μέριμνα από κρατικούς φορείς για την οργανωμένη ανάπτυξή της. Έτσι, ο ελλιπής συντονισμός των επιμέρους δράσεων, οι δυσκολίες άντλησης χρηματοδότησης από εγχώριους και ευρωπαϊκούς φορείς, καθώς και οι συχνές διαφωνίες μεταξύ των δημιουργών είχαν ως αποτέλεσμα οι συγκεκριμένες ταινίες να μην προβληθούν όσο θα μπορούσαν εντός και εκτός ελληνικών συνόρων. «Είναι σαφές ότι το ελληνικό animation δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την ποιότητα και την αισθητική των ταινιών της Disney ή της Pixar», αναφέρει ο κ. Ρούβας. «Αυτό που χρειάζεται, λοιπόν, είναι να διαμορφώσει τον δικό του χαρακτήρα, ώστε να προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες της Ελλάδας και του εξωτερικού με επιτυχία. Επιπλέον, είναι σημαντικό να φτάσουμε στο σημείο, όπου τα έσοδα από τη μία ταινία να επαρκούν και να επενδύονται για την παραγωγή της αμέσως επόμενης».
2007 – Ο Γιώργος Σηφιανός με τις τρισδιάστατες φιγούρες του στα γυρίσματα της ταινίας του C’est MôA. Ο Σηφιανός ζει κι εργάζεται στο Παρίσι και μοιράζει το χρόνο ανάμεσα στις δημιουργίες animation και την εκπαίδευση.
Στο ίδιο λεύκωμα επισημαίνεται, επίσης, ότι ο κλάδος των κινουμένων σχεδίων έχει και μεγάλο εύρος εμπορικής αξιοποίησης, εφόσον προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και τόνωσης της εγχώριας οικονομίας, ενώ, παράλληλα, τα έσοδα δεν προέρχονται μόνο από τις ταινίες αυτές καθαυτές, αλλά και από τα παιχνίδια και τα υπόλοιπα – παιδικά κυρίως – προϊόντα που βγαίνουν στην αγορά απεικονίζοντας τους βασικούς ήρωες. «Σκεφτείτε ότι για την παραγωγή του αμερικανικού Toy Story 3 επενδύθηκαν 200 εκατ. δολάρια, οι εισπράξεις από τα εισιτήρια ήταν περίπου 1 δισ. δολάρια, ενώ τα έσοδα από τα παιχνίδια και τα άλλα προϊόντα τα οποία παράχθηκαν με βάση την ταινία έφτασαν τα … 9 δισ. δολάρια! Προφανώς, οι αριθμοί αυτοί είναι ανέφικτοι στην ελληνική αγορά, αλλά σε μία χώρα όπου δεν γίνονται παραγωγές σε τακτική βάση, δεν θα προκύψει ποτέ η μία που θα προσφέρει τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό και επιχειρηματικά».
2010 – Ο Στέλιος Πολυχρονάκης δίνει ζωή στην κούκλα-πρωταγωνιστή της ταινίας του Το Χωριό. Η ταινία γυρίστηκε με την τεχνική του stop motion (λήψη κινήσεων καρέ-καρέ).
Το συγκεκριμένο λεύκωμα εκδόθηκε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης δράσης που έχει αναπτύξει η Ελληνική Ένωση Κινουμένων Σχεδίων (ASIFA Hellas) τα τελευταία χρόνια για την ενίσχυση της παραγωγής και της προβολής του εγχώριου animation και, μάλιστα, με την οικονομική υποστήριξη του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Πέρα από το βιβλίο αυτό, έχουν διοργανωθεί μεγάλες εκθέσεις, σεμινάρια, εκπαιδευτικά εργαστήρια, συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ, ενώ ο κ. Ρούβας δημιούργησε την ιστοσελίδα greekanimation.com όπου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τις 1.700 ταινίες κινουμένων σχεδίων τις οποίες έχουν φτιάξει 700 Έλληνες δημιουργοί τα τελευταία 70 χρόνια. «Διαθέτουμε τόσο ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό και το κόστος μιας καλής παραγωγής είναι πλέον τόσο προσιτό, που δεν έχουμε καμία δικαιολογία να μην φτιάχνουμε έναν ικανοποιητικό αριθμό ποιοτικών ταινιών κινουμένων σχεδίων ετησίως», συνοψίζει ο κ. Ρούβας. «Στόχος μας, λοιπόν, είναι η επέτειος των 70 χρόνων να αποτελέσει την έναρξη μιας νέας εποχής, στην οποία το ελληνικό animation θα κερδίσει την αναγνώριση που του αξίζει όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Παρά τις δυσκολίες, ο δρόμος έχει ήδη ανοίξει και είναι στο χέρι μας να τον συνεχίσουμε».