Αυτό που ξεχωρίζει τον Παβαρότι από τους υπόλοιπους τενόρους της εποχής του ήταν, πέρα από την αξεπέραστη φωνή του, η προσπάθειά του να επικοινωνήσει με το κοινό του μέσα από το λυρικό τραγούδι. Επιχείρησε να κάνει την όπερα κτήμα των μαζών, ένα τραγούδι που θα βρισκόταν στα χείλη των απλών ανθρώπων.
Και πράγματι, η όπερα αποτέλεσε την εποχή που εμφανίστηκε μία λαϊκή μορφή τέχνης που δεν έκανε τίποτα άλλο από το να διηγείται με τρόπο άλλοτε κωμικό και άλλοτε τραγικό της αδυναμίας και τα πάθη της ανθρώπινης ψυχής.
Ο Λουτσάνο Παβαρότι
Αφού τα ανθρώπινα πάθη – αγάπη, έρωτας, ζήλια, μίσος, φθόνος – παραμένουν τα ίδια στους αιώνες, η όπερα έχει ακόμα πολλά να μας προσφέρει και αξίζει κανείς να επιχειρήσει να γνωρίσει αυτή τη μορφή τέχνης με την έντονη εκφραστικότητα και τη βαθύτητα συναισθημάτων που την χαρακτηρίζουν. Για αυτό συγκεντρώσαμε και σας παρουσιάζουμε τα πιο soft έργα της όπερα, κατάλληλα για τους rookie του είδους.
1. Ριγκολέτο – Τζουζέπε Βέρντι (Πρεμιέρα 6 Μαρτίου 1853, Βενετία)
To Ριγκολέτο (Rigoletto) ήταν η όπερα που έδωσε στο Βέρντι μία θέση στο πάνθεο των συνθετών όπερας. Μέσα σε δέκα χρόνια από τη σύνθεσή του, το τρίπρακτο έργο ανέβηκε σε 250 σκηνές όπερας σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί την όπερα με την οποία ο Βέρντι ήρθε σε οριστική ρήξη με οπερατικές τεχνικές του παρελθόντος, αφού αφαίρεσε τις εισαγωγικές άριες και τα ensembles, κάνοντας το έργο πιο ρυθμικό μέσα από μία μελωδική απαγγελία, γνωστή ως recitativo cantando.
Το Rigoletto – πλήρης όπερα
Γιατί σας το προτείνουμε; Γιατί σίγουρα ήδη κάπου το έχει πάρει το αυτί σας. Από την πιασάρικη και κυνική για το ήθος της γυναίκας άρια «La donne è mobile» («Η γυναίκα είναι άστατη») παίρνει το ρυθμό και το πνεύμα των στίχων του το πολύ γνωστό ελληνικό «Φτερό στον άνεμο, γυναικάς μοιάζει…». Πρόκειται για την άρια που, αν και χάρισε στο έργο τη μεγάλη του αίγλη, αποτύπωνε την «τολμηρή» υπόθεση του έργου γύρω από τον έρωτα και την απιστία, υπόθεση που χρειάστηκε δύο αναθεωρήσεις για να γίνει δεκτή από τους μηχανισμούς λογοκρισίας της Βενετίας.
Η άρια La donna è mobile
Τip: Ο Βέρντι ήταν τόσο σίγουρος ότι είχε γράψει το σουξέ της εποχής με το «La donne è mobile» που συνέστησε στα μέλη της ορχήστρας να μην τραγουδούν ή σφυρίζουν το ρυθμό του έξω από τις πρόβες πριν από την πρεμιέρα του έργου.
2. Η μουσική τριάδα του τέταρτου Ευαγγελιστή
Και το όνομα αυτού Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Ανάμεσα στα οπερατικά διαμάντια του Γερμανού συνθέτη ξεχωρίζουν για το εύληπτο της σύνθεσής τους τα έργα «Οι γάμοι του Φίγκαρο» («Le nozze di Figaro»), ο «Ντον Τζοβάνι» («Don Giovanni») και «Έτσι κάνουν όλες» («Così fan tutte»). Και τα τρία έργα αποτελούν υψηλή σύνθεση της μεγαλοφυΐας του Μότσαρτ και του ταλέντου του λιμπρετίστα Λορέντσο Ντα Πόντε.
Le nozze di Figaro – πλήρης όπερα
«Οι γάμοι του Φίγκαρο» (πρεμιέρα 1 Μαΐου 1786, Βιέννη) συνδυάζουν συναρπαστικές άριες και ensembles με δυνατή και ιδιαίτερα διασκεδαστική πλοκή. Η μουσική παίζει κεντρικό ρόλο στο να αποκαλύψει τις ψυχολογικές διεργασίες των βασικών ηρώων, με το τελικό αποτέλεσμα να αποτυπώνει «ωμές» συναισθηματικές αλήθειες για την ανθρώπινη ύπαρξη.
Ο «Ντον Τζοβάνι» (πρεμιέρα 29 Οκτωβρίου 1787, Πράγα) αποτελεί τον Μπερλουσκόνι μιας άλλης εποχής, με την ομώνυμη όπερα να συνδυάζει το χιούμορ με την τραγωδία – γνωστό ως dramma giocoso – παρουσιάζοντας έναν αμετανόητο γυναικά που γλιτώνει από οποιαδήποτε τιμωρία εκτός από το θάνατο.
Don Giovanni – πλήρης όπερα
Αναγνωρισμένη ως αριστούργημα, αρκετά χρόνια μετά την παρουσίαση της, η όπερα «Έτσι κάνουν όλες» (πρεμιέρα 26 Ιανουαρίου 1790, Βιέννη) κατακρίθηκε γιατί παρουσίαζε τις γυναίκες άστατες που κοίταζαν από δω και από κει. Μουσικά θεωρήθηκε πως η σχετικά απλή πλοκή της δεν υποστήριζε τις ανυπέρβλητες άριες και ντουέτα. Παρόλα αυτά η όπερα έχει «κερδίσει» το σεβασμό του οπερατικού κόσμου, αφενός λόγω της παιχνιδιάρικης πλοκής της, αφετέρου λόγω του μαγευτικού μουσικού θέματος. Ωστόσο πρόκειται για κάτι παραπάνω από απλή διασκέδαση (divertimento). Η μουσική του Μότσαρτ δίνει στην ιστορία μία οδυνηρά ρεαλιστική διάσταση εξερευνώντας τον πανανθρώπινο φόβο της προδοσίας και την ανατριχίλα του αναπάντεχου έρωτα.
Così fan tutte – πλήρης όπερα
Γιατί σας το προτείνουμε; Γιατί είναι Μότσαρτ, προφανώς.
Tip: Τσαχπίνης καθώς ήταν, ο Μότσαρτ στην τελευταία σκηνή του «Ντον Τζοβάνι» «τσιτάρει» τον εαυτό του παίζοντας ένα θέμα από τους «Γάμους του Φίγκαρο». Όταν αναγνωρίζει τη μελωδία από τους «Γάμους», ο Λεπορέλο, βασικός ήρωας του «Ντον Τζοβάνι», αναφέρει: «Αυτό το κομμάτι το ξέρω αρκετά καλά».
Η Royal Opera παρουσιάζει τον Don Giovanni
3. Λα Μποέμ – Τζάκομο Πουτσίνι (Πρεμιέρα 1 Φεβρουαρίου 1896, Τορίνο)
H Μποέμ (La Bohème), ένα από τα πιο αγαπημένα έργα των εραστών της όπερας, γεννήθηκε μέσα σε μία μεγάλη σύγκρουση: αυτή μεταξύ του Τζάκομο Πουτσίνι και Ρουτζέρο Λεονκαβάλο. Ο τελευταίος δούλευε ήδη πάνω στην ιστορία της Μποέμ και κατηγόρησε τον Πουτσίνι «ότι του έκλεψε την ιδέα». Τα δύο έργα ανέβηκαν στην σκηνή, ωστόσο σήμερα οι περισσότεροι θυμούνται μόνο το έργο του Τζάκομο. Και αυτό γιατί η δύναμή του έγκειται στο άριστο πάντρεμα μίας έντονα σπαρακτικής ιστορίας με μία πλούσια μελωδική μουσική. Οι γνωστότερες άριες του έργου δείχνουν το Ροδόλφο και τη Μιμή να ερωτεύονται παράφορα στην πρώτη σκηνή, με το κουαρτέτο της τρίτης σκηνής να είναι ένα tour de force.
La Bohème – πλήρης όπερα
Γιατί σας το προτείνουμε; Γιατί κατά βάθος όλους μας συγκινεί μία έντονη ιστορία αγάπης που καταλήγει στο θάνατο.
Tip: Μετά την πρεμιέρα της Μποέμ, μία εφημερίδα του Τορίνο έγραψε : «Ακόμα και αν κάνει μία κάποια εντύπωση στο κοινό, η Μποέμ δεν θα αφήσει κανένα ιδιαίτερο αποτύπωμα στην ιστορία της όπερα.
Η δημοφιλέστατη άρια της Bohème Quando m’en vo από την σοπράνο Anna Netrebko
4. Ο Κουρέας της Σεβίλης – Τζοακίνο Ροσσίνι (Πρεμιέρα 20 Φεβρουαρίου 1816, Ρώμη)
«Ο Κουρέας της Σεβίλης» («Il Barbiere di Siviglia») αποτελεί μία από τις εκπληκτικότερες κωμικές όπερες που γράφτηκαν ποτέ. Παρότι συντέθηκε σε μόλις δύο εβδομάδες αποτελεί μία απολαυστική φαρσοκωμωδία γεμάτη από δεξιοτεχνικές άριες και ensembles, ταχύτατα ρυθμικά τραγούδια, κωμικούς ήρωες και σκηνές γεμάτες έντονο και δυνατό γέλιο. Όπως οι «Γάμοι του Φίγκαρο», «Ο Κουρέας της Σεβίλης» εμπνέεται την ιστορία του από ένα θεατρικό του Πιέρ-Ωγκυστέν Καρόν ντε Μπωμαρσαί.
Il Barbiere di Siviglia – πλήρης όπερα
Γιατί σας το προτείνουμε; Για την ταχύτητα, την κωμικότητα και τη ζωντάνια του.
Tip: Η πρεμιέρα του «Κουρέα» ήταν για τα κλάματα καθώς θεωρήθηκε ότι ο νεαρός ακόμα Ροσσίνι ήταν αρκετά υπερόπτης στο να ακολουθήσει στο ίδιο μονοπάτι με την πολύ γνωστή τότε και ομώνυμη όπερα του Παιζιέλο. Για αυτό μάλιστα ο Ροσσίνι ονόμασε αρχικά το έργο του Almaviva, ή Μάταιες Προφυλάξεις. Μετά από μερικές εμφανίσεις το έργο απέκτησε τη σημερινή του ονομασία. Και όχι άδικα.
Il Barbiere di Siviglia – Overture
5. Κάρμεν- Ζωρζ Μπιζέ (Πρεμιέρα, 3 Μαρτίου 1875, Παρίσι)
Αν και στην πρεμιέρα της σόκαρε το συντηρητικό κοινό της Opera – Comique, η Κάρμεν (Carmen) καθιερώθηκε ως μία από τις πιο αγαπημένες όπερες του κοινού με τη σαγηνευτική μαγεία της, που της χάρισαν η γοητεία των μελωδιών της, ο ισπανικός «εξωτισμός» του μουσικού θέματός της και η δύναμη των χαρακτήρων της. Περιγράφεται συχνά ως μία opera comique επειδή οι διάλογοι του έργου του δίνουν ζωντάνια και ευφορία. Ωστόσο πίσω από τον ενθουσιασμό κρύβεται ένα στοιχείο τραγικότητας.
Carmen – πλήρης όπερα
Γιατί σας το προτείνουμε; Για τα πλούσια χρώματα που χαρακτηρίζουν τα μουσικά θέματα και τα σκηνικά του έργου.
Tip: Φήμες θέλουν τον Μπιζέ να βασίζει την «Κάρμεν», τη σαγηνευτική τσιγγάνα του έργου, στην Σελέστε Βενάρντ, τραγουδίστρια νυχτερινών μαγαζιών που είχε δουλέψει ως πόρνη. Μπιζέ και Βενάρντ γνωρίστηκαν τυχαία σε ένα τρένο και έγινα στενοί φίλοι στα μέσα του 1860, αν και η Βενάρντ αρνείται στα απομνημονεύματά της οποιαδήποτε ερωτική σχέση με τον Μπιζέ.
Η δημοφιλέστατη άρια Habanera από την Royal Opera