Ξεφυλλίζοντας (ή για να το θέσουμε ορθότερα, σκρολάροντας) τις λίστες με τα καλύτερα album και κομμάτια του 2016, γίνεται πανεύκολα αντιληπτό ότι η χρονιά που τελειώνει ήταν πιο «μαύρη» από τις προηγούμενες, της τρέχουσας δεκαετίας και βάλε, και όχι για τους γνωστούς μακάβριους λόγους των απανωτών χαμών, αλλά γιατί η «μαύρη μουσική» κυριάρχησε για τα καλά στο μουσικό γίγνεσθαι. Όχι απλά δεν υπάρχει λίστα η οποία να μην περιλαμβάνει από τον Kanye West μέχρι τους A Tribe Called Quest και από τον Frank Ocean μέχρι τη Beyonce και τη Solange, αλλά σε πολλές περιπτώσεις φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις, αν όχι στην κορυφή. Για του λόγου το αληθές αναφέρουμε μερικά παραδείγματα εντελώς ενδεικτικά.
The Quietus: Solange στη δεύτερη θέση, Franc Ocean στην ενδέκατη.
Q: A Tribe Called Quest στην τέταρτη θέση.
Pitchfork: Solange στην πρώτη θέση, Frank Ocean στη δεύτερη, Beyonce στην τρίτη, με τον Kanye West στην κορυφή της λίστας με τα καλύτερα τραγούδια της χρονιάς.
Popmatters: Beyonce στην πρώτη θέση, Frank Ocean στην τέταρτη, Chance the Rapper στην έκτη, Solange στην ένατη.
NME: Kanye West στη δεύτερη θέση, Chance the Rapper στην ένατη, Frank Ocean στη δέκατη.
Rolling Stone: Beyonce στην πρώτη θέση, Chance the Rapper στην τρίτη, Frank Ocean στην πέμπτη, Kanye West στην όγδοη.
Esquire: Frank Ocean στην πρώτη θέση, Chance the Rapper στη δεύτερη, Beyonce στην τέταρτη, Kanye West στην πέμπτη, A Tribe Called Quest στη δέκατη.
Mojo: Michael Kiwanuka στη δεύτερη θέση, Frank Ocean στην έβδομη
Πώς προέκυψε λοιπόν όλο αυτό το ξαφνικό μαύρο hype; Ή μήπως δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο; Είναι όντως η μαύρη μουσική το μόνο αξιόλογο πράγμα που συμβαίνει τώρα, δημιουργώντας μία νέα τάξη μουσικών πραγμάτων ή μιλάμε για μία παροδική φούσκα; Ας μη μακρηγορούμε – γιατί μπορεί ο μουρλο-Kanye να μας κοιτάζει απειλητικά. Ο λόγος στη Μαρία Μαρκουλή, τον Θανάση Μήνα και τον Γιάννη Πετρίδη.
H «μαύρη μουσική» ανανεώνεται όπως όλα τα είδη, πιστεύει η Mαρία Μαρκουλή
Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος / FOSPHOTOS
Η καλή μουσική, ανεξάρτητα από είδη και κατηγορίες είναι που μετράει. Δεν είναι η πρώτη φορά που αυτό που λέμε «μαύρη μουσική» κυριαρχεί: soul, blues, hip hop, αλλά και disco σε χρονιές μάλιστα μεγάλων rock κυκλοφοριών στα 70ς, έκλεβαν τις εντυπώσεις. Εδώ και χρόνια ωστόσο παρατηρούμε ότι ο «μαύρος ήχος» είναι σαφώς πιο ευρηματικός, πιο ψαγμένος, πιο ενδιαφέρων. Δεν πιστεύω ότι είναι ξαφνική η άνοδος. Ίσως δείχνει πιο έντονα μέσα στην χλωμάδα του κιθαριστικού indie χώρου.
Οι πειραματισμοί, τα samples, τα beats και τα breaks, οι ιδέες και το «σκάψιμο» σε παλιά κομμάτια, η αίσθηση της ανακύκλωσης και της επανάχρησης ήχων και μουσικών φράσεων, η jazz φιλοσοφία με τον πειραματισμό και τον αυτοσχεδιασμό, οι συνεργασίες συχνά (όλη αυτή η κινητικότητα στον underground, νέο-hip hop, νέο-soul χώρο) μέσα από το internet (bandcamp, blogs, τα διάφορα streaming services κλπ) έφτασε παντού. Άγγιξε το mainstream, έγινε σε πολλές περιπτώσεις κομμάτι του. Αξιόλογοι καλλιτέχνες όπως η Beyonce, ο Kanye West, η Rihanna (που είχε κι εκείνη πολύ καλό άλμπουμ μέσα στη χρονιά) με τους συνεργάτες τους, εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν. Είναι καιρός -και είναι κάτι που πάντα πίστευα- να ξεκολήσουμε από indie ή όποιες άλλες «δεσμεύσεις» και να αρχίσουμε να ακούμε Μουσική.
Με ενδιαφέρει πολύ αυτό που κάνει ο Kendrick Lamar, το περσινό του άλμπουμ εξαιρετικό. Ο Kamasi Washington επίσης με τις jazz προεκτάσεις του. Η Solange βέβαια, ο Flying Lotus, αλλά και η ποπ ματιά του Bruno Mars με την pop/soul του Mark Ronson, ο Pharrell Williams, o Leon Bridges στο vintage σύμπαν του, ο Anderson Paak (μ’ άρεσε το φετινό του Malibu), ο Chance The Rapper, o Mick Jenkins, o Frank Ocean… είναι πολλοί.
H «μαύρη μουσική» ανανεώνεται όπως όλα τα είδη. Αλλά και τι σημαίνει τελικά «μαύρη μουσική»; Η μουσική είναι μία. Ή μάλλον δύο, καλή και κακή (συγνώμη για το κλισέ) που και αυτό όμως επίσης ελέγχεται.
Κρατάμε τις καινούργιες ιδέες και τις εμπνεύσεις των καλλιτεχνών και συνεχίζουμε. Είναι ωραίες μουσικές-δεν το βλέπω σαν hype. Τώρα που το σκέφτομαι μάλιστα δεν θυμάμαι από πότε είχε να με συγκινήσει κάποιο indie κιθαριστικό περιστατικό. Και αγαπώ τις κιθάρες.
Η Μαρία Μαρκουλή είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Το τελευταίο της βιβλίο, “David Bowie: Αναζητώντας τον Starman” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Fairead.
Η μαύρη μουσική ήταν πάντα εδώ, επιμένει ο Θανάσης Μήνας
Δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί να γίνει λόγος για «κυριαρχία» της μαύρης μουσικής – και δεν χρειάζεται: οι μουσικές κουλτούρες αλληλοεπηρεάζονται παρά κυριαρχούν η μια στην άλλη. Στο Melting Pot της συγχρονίας, είναι μάλλον συμβατικός ο ίδιος ο όρος «μαύρη μουσική». Πάντως, ούτε ο Coltrane ή οι Last Poets, ούτε οι Sons of Kemet ή ο Charles Bradley έγιναν ξαφνικά household names.
Η μαύρη μουσική δεν έχει ανάγκη τον ετεροκαθορισμό, πόσω μάλλον από το Pitchfork: περιοδικά όπως το Mojo ή, παλιότερα, το Spin και το Creem, της αφιέρωναν πάντα άφθονο χώρο, αναγνωρίζοντας την ιστορικότητα και την αυταξία της. Μainstream -σε επίπεδο πωλήσεων- ήταν επίσης στην εποχή τους το “What’s Going On” του Marvin Gaye, το “Superfly” του Curtis Mayfield ή οι δίσκοι των Funkadelic/Parliament.
Η μουσική αυτή, με τις απροσμέτρητες διακλαδώσεις της, ενυπάρχει στον πυρήνα του rock, κλασικού ή εναλλακτικού. Αρχικά ήταν η τροφός του. Η διαλεκτική αυτή σχέση διασχίζει το πεδίο από τον Elvis ως τους Stones και από τους Primal Scream ως τους White Stripes. Θυμίζω απλώς τη σύνδεση των Clash με τη reggae και το old school rap.
Αξιόλογα πράγματα συμβαίνουν σε πολλά μουσικά είδη. Αυτό όμως δεν σηματοδοτεί τον «θάνατο» του indie κιθαριστικού ήχου (ή του όποιου άλλου ήχου). Ποιος θα περίμενε ότι θα αναβίωνε το shoegazing, αναζωογονημένο από τους χυμούς της νεοψυχεδέλειας;
Με δεδομένες ασυνέχειες, ένα αδιόρατο νήμα συνδέει ιστορικά τους πρώτους μπλουζίστες του Δέλτα με τον Ali Farka Toure, το be bop του Charlie Parker με τoυς modal αυτοσχεδιασμούς του Miles και την free jazz, το ηλεκτρικό blues του Σικάγο με τη soul του Otis Redding, το funk με τη makossa, τις ρίμες του Gil Scott Heron με τον Grandmaster Flash, τα κοψίματα του Larry Levan με το House Sound of Chicago, την Chaka Khan με την Sharon Jones, τους Public Enemy με τον Kendrick Lamar, για να φτάσουμε στο σήμερα. Οι καλύτερες προτάσεις της μαύρης μουσικής παραμένουν εκείνες που φιλτράρουν δυναμικά τις αναφορές τους και εν τέλει ανανεώνουν τους σταθμούς της διαδρομής που περιέγραψα πιο πάνω.
Τα πιο αγαπημένα μου album των δύο τελευταίων χρόνων είναι το “The Epic” του Kamasi Washington και το “Love & Hate” του Michael Kiwanuka.
Δεν νομίζω ότι πρόκειται για «νέα τάξη πραγμάτων». Η μαύρη μουσική ήταν πάντα εδώ. Enjoy.
Ο Θανάσης Μήνας είναι ραδιοφωνικός παραγωγός στον 105,5 Στο Κόκκινο και υπεύθυνος ελληνικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Κέδρος.
Η μαύρη μουσική είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που συμβαίνει τώρα και δικαίως, υποστηρίζει ο Γιάννης Πετρίδης.
Δεν είναι μία ξαφνική άνοδος αυτή της μαύρης μουσικής. Η μαύρη μουσική είναι συνέχεια παρούσα εδώ και δεκαετίες. Απλά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία έντονη υποχώρηση και μία επανάληψη, θα έλεγα, στη rock μουσική και ίσως, την ανεξάρτητη, indie σκηνή, οπότε ήταν επόμενο κάποια στιγμή, αυτά τα οποία οι μαύροι λένε εδώ και δεκαετίες να μπουν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας.
Τα πάντα στη μουσική, άλλωστε, έχουν μία συγκεκριμένη αφετηρία: Εάν δεν υπήρχε ο Chuck Berry και ο Little Richard, δεν θα υπήρχε ο Elvis Presley. Εάν δεν υπήρχαν όλοι οι μπλουζίστες, δεν θα υπήρχαν οι Rolling Stones, οι Led Zeppelin, οι Animals και δεκάδες άλλα συγκροτήματα, ακόμα και οι Beatles. Εάν δεν υπήρχαν αργότερα ο Prince, το funk, οι Funkadelic και δεκάδες άλλοι μαύροι καλλιτέχνες, δεν θα υπήρχαν οι Red Hot Chili Peppers, μεταξύ πολλών άλλων. Είναι απόλυτη η συνέχεια στη μαύρη μουσική, από πολύ παλιά.
Οι μαύροι δίσκοι που ακούσαμε πέρυσι και φέτος και γενικά τα τελευταία χρόνια είναι μια συνέχεια της ανανέωσης που έκαναν οι μαύροι στην τη ίδια μουσική τους, γιατί και το rap πάει πολύ πίσω στο χρόνο, δεν βγήκε ξαφνικά το ’79. Είναι μουσικές οι οποίες προυπήρχαν αλλά έπρεπε να έρθει η κατάλληλη στιγμή για να βγουν μπροστά.
Η κιθαριστική μουσική υπάρχει, δε θα σβήσει ποτέ, όπως και το blues δεν έσβησε. Δεν περιμένουμε όμως πια καμία πρωτοτυπία. Δεν ήταν τρελός ο Lou Reed ή ο Michael Stipe των REM όταν έλεγαν ότι την προηγούμενη δεκαετία το πιο ενδιαφέρον πράγμα στη μουσική ήταν ο Kanye West – ενώ πολλοί άλλοι κοιμόντουσαν. Ούτε είναι αμελητέο που ένας από τους μεγαλύτερους τραγουδιστές του rock, ο Roger Daltrey των Who, έχει πει ότι οι μουσικοί του rock επαναλαμβάνονται, ενώ οι μόνοι που έχουν ένα ενδιαφέρον είναι οι μαύροι μουσικοί.
Ναι, η μαύρη μουσική είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που συμβαίνει τώρα. Δηλαδή είναι σωστή η προβολή όλων αυτών των καλλιτεχνών και επιτέλους, το αξίζουν να έρθουν μπροστά. Πήρε τη δόξα από τον Chuck Berry ο Elvis Presley. Πήραν τη δόξα από τους bluesmen οι Rolling Stones. Δηλαδή πάντοντε αυτό συνέβαινε με τους λευκούς, ταλαντούχους, αλλά και ατάλαντους, όπως ήταν για παράδειγμα ο Vanilla Ice που έκανε μεγαλύτερες πωλήσεις τη δεκαετία του ’90 στο χώρο του rap από τους μαύρους.
Ας μην ξεχνάμε πως όταν υπήρχαν οι Beatles και τα βρετανικά συγκροτήματα της δεκαετίας του ’60, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπήρχε η Motown, δεκάδες μαύροι καλλιτέχνες, η Aretha Franklin, o Ray Charles…
O Γιάννης Πετρίδης κάνει ραδιόφωνο από το 1975. Σήμερα τον ακούμε ζωντανά στο BΗΜΑ FM (καθημερινά 18:00-20:00)