Το μακρινό ’89

Εκ των υστέρων όλοι σοφότεροι (και νηφαλιότεροι), και το γερμανικό πάρτι για την επέτειο της πτώσης του Τείχους μοιάζει ξενέρωτα προβλέψιμο (o Peter Gabriel ερμηνεύει το ‘Heroes’ του Bowie) αλλά και κάπως πριβέ ,καθώς κορυφώνεται η αγωνία απ΄άκρη σ’ άκρη στην γηραιά ήπειρο (δεν είναι πια ευφημισμός) για την κατάληξη του περίφημου ‘ευρωπαικού οράματος’, 25 χρόνια μετά από εκείνο το συνταρακτικό και τόσο ελπιδοφόρο γεγονός. Εξαιρετικά ελπιδοφόρο αν είσαι είκοσι ετών. Μιλάμε τώρα για τη χρονιά που δημοσίευσε ο Φράνσις Φουκουγιάμα το περιβόητο δοκίμιο “Το τέλος της ιστορίας;” (μην ξεχνάμε το ερωτηματικό), ένα παρεξηγημένο κείμενο και πάντως όχι ακριβώς το ενθουσιώδες διάγγελμα χαζοχαρούμενου ευαγγελιστή του φιλελευθερισμού. Έτσι κι αλλιώς, οι εσχατολογίες μαζεύτηκαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν μηδενίστηκε το κοντέρ και ξεκινήσαμε άλλη ζόρικη πίστα. 

Το 1989 όμως, το “τέλος” πάσης φύσεως ήταν στις δόξες του. Τη μέρα που άρχισε να καταρέει το Τείχος, εμείς ζούσαμε ήδη την εποχή της “κάθαρσης”, της ιστορικής συγκυβέρνησης αριστεράς – δεξιάς, του “βρώμικου ’89”, του “τέλους του εμφυλίου'” Κάτι έμοιαζε πραγματικά να αλλάζει, όπως και να το έβλεπε κανείς, και στην Ελλάδα και στην ευρύτερη ευρωπαική κοινότητα. Η πορεία προς το μέλλον της οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής ενοποίησης της Ευρώπης θα ήταν στρωμένη με βελούδινες και ασφαλώς αναίμακτες επαναστάσεις φιλελεύθερης αντίληψης με γνώμονα τον πλουραλισμό, τον ορθολογισμό, το κράτος δικαίου. Και θα ζήσουμε εμείς καλά κι ο υπόλοιπος πλανήτης ας πρόσεχε, σφυρίζοντας ανέμελα στο σκοτάδι το “Wind of Change” των Scorpions (πιθανότατα ο πιο κακόγουστος “ύμνος” όλων των αιώνων).    

Τη μέρα που άρχισε να καταρέει το Τείχος, εμείς ζούσαμε ήδη την εποχή της ‘κάθαρσης’, της ιστορικής συγκυβέρνησης αριστεράς – δεξιάς, του ‘βρώμικου ’89’, του ‘τέλους του εμφυλίου’. Κάτι έμοιαζε πραγματικά να αλλάζει, όπως και να το έβλεπε κανείς, και στην Ελλάδα και στην ευρύτερη ευρωπαική κοινότητα

Κανείς δε θέλει να μαγαρίζει μια γιορτή  – κι ένα τέτοιο κοσμοϊστορικό γεγονός αξίζει οπωσδήποτε την επετειακή του φιέστα – αλλά πώς να μην αναλογιστείς όλα αυτά που συνθέτουν το τωρινό δυσοίωνο σκηνικό που μοιάζει να χλευάζει την ευφορία εκείνων των ημερών; Η Γερμανία φυσικά δικαίως πανηγυρίζει, αλλά η Ευρώπη συνολικά παρουσιάζει εικόνα διάλυσης – μια πανίσχυρη ακόμα αλλά πολύ μικρή ήπειρος με πολλές μικρές χώρες που κάνουν όλο και πιο πολύ εθνικιστική φασαρία. Ύφεση, ανεργία, ανισότητα (για τα ευρωπαικά πρότυπα), ρατσισμός, ακροδεξιά, κύματα προσφύγων, και τριγύρω ο Πούτιν, ο Ερντογάν, το άδοξο τέλος της αραβικής άνοιξης, η επέλαση των τζιχαντιστών. Ίσως διαπράξαμε κάποια ύβρη τότε, όταν πάνω στον ενθουσιασμό μας λησμονήσαμε τον υπόλοιπο πλανήτη στα χρόνια πριν την παγκοσμιοποίηση. Το΄χουμε αυτό εμείς οι Ευρωπαίοι – εδώ λίγα χρόνια μετά, λειτουργούσε ανθρωποσφαγείο δίπλα στην καρδιά της Ευρώπης και για καιρό κάναμε οτι δεν τρέχει και τίποτα. 

Στο μεταξύ, έχουν υψωθεί απο τότε διάφορα νέα τείχη, πραγματικά ή εικονικά (αλλά οχι λιγότερο επιβλητικά), και αναμένεται να πολλαπλασιαστούν στο άμεσο μέλλον. Πριν τρία χρόνια, η Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον είχε δηλώσει σε ομιλία της σχετικά με την ελευθερία του διαδικτύου: “Το Τείχος του Βερολίνου συμβόλιζε έναν κόσμο χωρισμένο και καθόρισε μια ολόκληρη εποχή, και σήμερα όμως την ώρα που το δίκτυο επικοινωνίας απλώνεται παντού στην υφήλιο, εικονικά τείχη εμφανιζονται στη θέση των πραγματικών”. Προφανώς, εννούσε το ψηφιακό firewall της Κίνας, ή “χρυσή ασπίδα” όπως το αποκαλούν στη χώρα του κομμουνιστικού καπιταλισμού. Αλλά και πιο κοντά στο τώρα, δεν έχει περάσει καιρός από τη δήλωση του υπηρετούντος Προέδρου της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο οτι θα υψώσει ένα μεγάλο τείχος στα ανατολικά σύνορα με τη Ρωσία, το οποίο θα κοστίσει πάνω από δέκα φορές του αμυντικού προυπολογισμού της χώρας και θα κατασκευαστεί από τους Γερμανούς.