Θυμάστε πίσω στις αρχές της σαιζόν, πώς η φετινή κινηματογραφική χρονιά θα ήταν η Χρονιά των Γυναικών; Η χρονιά που θα δικαίωνε τη φεμινιστική αφύπνιση του Hollywood, φέρνοντας τον δυναμικό γυναικείο χαρακτήρα φάτσα κάρτα στις μεγάλες ταινίες και πρώτη θέση στα μεγάλα βραβεία; Θυμάστε πώς τα (δημοσιογραφικά και άλλα) πλήθη υποδέχτηκαν με ενθουσιώδεις ιαχές τη Furiosa, ως την πρώτη γυναίκα που άρπαξε (κυριολεκτικά) το τιμόνι σ’ ένα απ’ τα πιο δυναμικά, φιλόδοξα κι αδρεναλινικά reboots όλων των εποχών; Πώς όλοι είχαν μείνει με το στόμα ανοιχτό που ο George Miller, ένας σκηνοθέτης 70 χρονών πια, που έφτιαξε το όνομα και την καριέρα του δημιουργώντας ένα franchise αντρών, περιόρισε τον κεντρικό ήρωα της ταινίας του πρακτικά μόνο στον τίτλο, για να βάλει στη θέση του οδηγού (κυριολεκτικά λέμε) τον γυναικείο χαρακτήρα που σε κάθε άλλη περίπτωση θα ήταν απλά ένα sidekick, αν όχι και συναισθηματικός αντιπερισπασμός;
Το Μάη ήταν αυτό, στο φεστιβάλ των Καννών, που άνοιξε με το Mad Max: Fury Road, διανθίστηκε με δεκάδες συζητήσεις περί απελευθέρωσης της γυναικείας κινηματογραφικής περσόνας, και σημαδεύτηκε απ’ το «σκάνδαλο των τακουνιών». Λίγους μήνες αργότερα, το κινηματογραφικό girl-power απέκτησε ολόκληρη στρατιά από νέους αξιωματικούς, με την Meryl Streep για αρχιστράτηγο στην κινηματογραφική μεταφορά του κινήματος των Sufragette / Σουφραζέτες, λίγο πριν η Jennifer Lawrence τσιμεντώσει το οσκαρικό της δυναμικό, ερμηνεύοντας μια γυναίκα που ξυπνά απ’ το λήθαργο των οικιακών της δεσμών, για να κατακτήσει τους κόσμους των εφευρέσεων και των επιχειρήσεων στο Joy. Κι όλην αυτήν την περίοδο βέβαια, ο κόσμος όλος τσούγκριζε σαμπάνιες στο όνομα της Carol, αυτόν τον θρίαμβο της ευαίσθητης κινηματογράφησης όχι μόνο της γυναικείας ομοφυλοφιλίας (θέμα κλισεδοποιημένο από μόνο του), αλλά και της γυναικείας απελευθέρωσης σ’ έναν κόσμο γεμάτο άντρες-δυνάστες.
Αυτή τη «Χρονιά των Γυναικών» απαθανάτισε κι η Annie Leibovitz στο φετινό, only girls allowed εξώφυλο του χολιγουντιανού τεύχους του Vanity Fair, με δεκατρία κορίτσια να απλώνονται σε ένα απ’ τα πιο εντυπωσιακά spreads της ιστορίας του περιοδικού, δίνοντάς σου μια εικόνα του πώς περίπου πρέπει να ‘ναι ο παράδεισος του class. Όμως, ποιο Hollywood ακριβώς απεικονίζει το Hollywood Issue αυτό; Πάντως, μάλλον όχι το Hollywood που αποφασίζει για τα Όσκαρ: Λίγους μήνες μετά απ’ όλα τα παραπάνω, οι ενώσεις κριτικών και τα σωματεία των επαγγελματιών, άρχισαν να ανακαταεύουν το κινηματογραφικό καζάνι, και να ξεσκαρτάρουν τους τίτλους που θα έμεναν στο τέλος ως οι ταινίες της χρονιάς. Και που καταλήξαμε, ένα εξάμηνο μετά; Σε μια οσκαρική σαιζόν, όπου μιλάμε μονάχα για ιστορίες αντρών. Και κυρίως για την ιστορία ενός πολύ συγκεκριμένου άντρα, που τα έβαλε με μια θηλυκή αρκούδα. Η οποία, μπορεί να είναι κι ο πιο ισχυρός γυναικείος χαρακτήρας της χρονιάς.
Για να μην είμαστε άδικοι βέβαια, η φετινή είναι πράγματι μια Χρονιά των Γυναικών στα Όσκαρ, αν δούμε τη βιομηχανία συνολικά, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψιν την εκπροσώπηση σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες (σενάρια, σκηνικά, κοστούμια κλπ). Για την ακρίβεια, όταν έρθει η βραδιά των Όσκαρ την ερχόμενη Κυριακή, το 22% των υποψήφιων διεκδικητών που θα περπατήσουν στο κόκκινο χαλί της τελετής των μεγαλύτερων κινηματογραφικών διακρίσεων της χρονιάς, θα είναι γυναίκες. Σχεδόν μια προς τρεις είναι αυτό, και μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά είναι ένα 3% πάνω απ’ τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας, σύμφωνα με τη μελέτη του Women’s Media Center –ενός απ’ τους μπόλικους αμερικανικούς οργανισμούς που μελετούν και καταγράφουν τη γυναικεία εκπροσώπηση σε διάφορες εκφάνσεις της pop κουλτούρας.
Ο ίδιος οργανισμός έχει καταγράψει διπλασιασμό στον αριθμό των γυναικών που έχουν διεκδικήσει Όσκαρ καλύτερης ταινίας ως παραγωγοί την τελευταία δεκαετία, και μπορεί η άνοδος αυτή να μη δείχνει σημάδια σταθερότητας, όπως σημειώνει η μελέτη, είναι όμως ένα σημαντικό βήμα προς το εύρημα – πρόταση ενός άλλου αντίστοιχου οργανισμού: Το Comprehensive Annenberg Report on Diversity (CARD), που προειδοποιεί για «κρίση στην ενσωμάτωση της διαφορετικότητας στα media», παραπέμπει σε έρευνες που έχουν αποδείξει πως «όταν γυναίκες και άνθρωποι ποικίλης εθνοτικής καταγωγής δουλεύουν πίσω απ’ την κάμερα ως σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, παραγωγοί κλπ, τότε έχουμε περισσότερες απεικονίσεις γυναικείων χαρακτήρων και εθνοτικής ποικιλομορφίας τόσο στη μεγάλη, όσο και στη μικρή οθόνη».
Για να δούμε λοιπόν, τι κάναμε φέτος, στη Χρονιά των Γυναικών, με το διπλασιασμένο αριθμό γυναικών παραγωγών; Οκτώ ταινίες διαγωνίζονται για το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, κι έχουμε σ’ αυτές γυναίκες που διαχειρίζονται πορτφόλια εκατομμυρίων (η Adepero Oduye στο The Big Short / Το Μεγάλο Σορτάρισμα), γυναίκες που συμμετέχουν στο ξεσκέπασμα σκανδαλιστικών σκανδάλων (η Rachel McAdams στο Spotlight), μέχρι και γυναίκες που κουμαντάρουν διαστημόπλοια (οι Jessica Chastain, Kristen Wiig και Kate Mara στο The Martian / Η Διάσωση), όμως οι γυναικείοι χαρακτήρες που οδηγούν την πλοκή στις ταινίες της οκτάδας είναι δύο: της Charlize Theron στο Mad Max: Fury Road, και της Brie Larson στο Room / Δωμάτιο.
Για την πρώτη, είπαμε, μεγάλη υπόθεση για τη Charlize να παίρνει απάνω της τέτοια ταινία, όμως το γεγονός πως (για να πουληθούν εισιτήρια;) η Furiosa είναι κρυμμένη πίσω από τίτλο που φέρει το όνομα του συμπρωταγωνιστή της (του οποίου οι ατάκες δεν πρέπει να ξεπερνούν τα δωδεκάμιση λεπτά, συμπεριλαμβάνοντας τα «ουγκαούγκ» του), κάτι έχει να πει για την εμπορική ισχύ του ρόλου. Ύστερα, για την περίπτωση της Larson και του Room, ένα σενάριο που στήνεται ακριβώς πάνω στο ευπαθές και εύθραυστο του χαρακτήρα, για να δρομολογήσει τη δραματουργική αψίδα του δεύτερου μισού του, δεν το λες και πολύ ταιριαστό στο πνεύμα του woman empowerment που φώσκει κάτω από τον τίτλο της Χρονιάς των Γυναικών.
Ύστερα βέβαια, υπάρχει και το Brooklyn, υποψήφιο κι αυτό για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Η ιστορία ενός κοριτσιού του 1950, που φεύγει απ’ το ιρλανδέζικο χωριό της για τη μακρινή Αμερική, να βρει δουλειά σ’ ένα εμπορικό στη Νέα Υόρκη, για να στείλει κάνα φράγκο πίσω στη μάνα και την αδερφή της. Οι δυσκολίες της στο να προσαρμοστεί, απαλύνονται όταν συναντά τον έρωτα σ’ έναν φιλότιμο Ιταλό μετανάστη, κι όλα κοντεύουνε να γκρεμιστούν όταν γυρίζει πίσω στο χωριό και την κορτάρει αριστοκράτης. Πιο throwback ρομαντζίλα βίπερ μελοδράματος δεν ξέρω αν έχει περάσει από κινηματογραφική οθόνη πρόσφατα, κι απ’ όσο θυμάμαι τα Άρλεκιν δε λογίζονταν ποτέ ως φεμινιστικά μανιφέστα, αν και στη meta εποχή μας, ποτέ μην είσαι σίγουρος.
Κατεβαίνοντας κατηγορίες, το Inside Out / Τα Μυαλά που Κουβαλάς πάει καρφωτό για Όσκαρ στα animation βάζοντάς μας στο μυαλό ενός μικρού κοριτσιού, που είναι υπέροχο, αλλά θεματικά δεν είναι γυναικείο, και το Joy, η ιστορία της γυναίκας που εφηύρε την αυτοστιβώμενη σφουγγαρίστρα, και στο οποίο η Jennifer Lawrence διεκδικεί το δεύτερο Όσκαρ Α’ Γυναικείου της, είναι μια υπεραπολαυστική, γεμάτη ενέργεια ταινία, για μια δυναμική γυναίκα, η οποία παρουσιάζεται ως τέτοια εφευρίσκοντας το οικοκυρικό αντίστοιχο της σιδερένιας μπάλας στην άκρη της αλυσίδας που κρατά τις γυναίκες δεμένες με τις δουλειές του σπιτιού. Όσο δε για την Carol, αυτήν την ιστορία για δυο γυναίκες ερωτευμένες, που επιλέγουν να ζήσουν τις ζωές τους μαζί, χωρίς καμιά ανάγκη ανδρικής νομιμοποίησης των προσωπικών τους επιλογών, αυτή μάζεψε μεν αρκετές περιφερειακές υποψηφιότητες, δεν κατάφερε όμως να πιάσει πόστο στη λίστα των Καλύτερων Ταινιών, με θέσεις για δέκα υποψηφιότητες, εκ των οποίων οι δύο έμειναν εντελώς κενές!
Κι έτσι, φτάσαμε να μιλάμε μονάχα για τον Leo, που ακόμα κι αν τον ποδοπάτησε, τον καταξέσκισε, τον κωλοδάγκωσε, τον άφησε του θανατά μια θηλυκιά αρκούδα, αυτός επέζησε, κι αυτή κατέληξε νεκρή, γδαρμένη, και στην πλάτη του. Περίπου σαν τη μοίρα που είχε κι όλη αυτή η γυναικεία αφύπνιση εφέτος ρε κορίτσια.