Ο Galileo Galilei ήταν αυτός που καθόρισε τους κανόνες διαχωρισμού των Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών όταν στην Αναγέννηση είχε τεθεί αυτό το θέμα. Η χρυσοχοΐα τότε είχε διχάσει τον καλλιτεχνικό κόσμο διότι παρά το γεγονός ότι πληρούσε τις προϋποθέσεις δεν διέθετε ικανό αριθμό ισχυρών υποστηρικτών και έτσι έχασε την «μάχη» κατάταξης στις καλές τέχνες. Προς τιμήν της προσφοράς του Γαλιλαίου στην Επιστήμη και την Τέχνη σε συνδυασμό με το ότι υπήρξε εμβληματικός εκπρόσωπος της Αναγέννησης ονομάστηκε η σχολή κοσμήματος Galileo που από το 1999 λειτουργεί με αυτή τη μορφή και με ειδίκευση στη διδασκαλία της τέχνης της Αργυροχρυσοχοΐας. Η υπεύθυνη της σχολής, κυρία Μαρία Γαβρήλου με την πολυετή εμπειρία της, έχοντας δουλέψει για παραπάνω από 25 χρόνια στο πλευρό του Ηλία Λαλαούνη, μιλά στην Popaganda για την τέχνη της Αργυροχρυσοχοΐας, το πρόγραμμα της σχολής αλλά και για το πώς η κρίση οδήγησε έργα μεγάλων χρυσοχόων στα χυτήρια των δεκάδων ανταλλακτηρίων χρυσού χωρίς την προστασία των αρμόδιων φορέων και της Πολιτείας.
Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με την τέχνη της χρυσοχοΐας; Οι πρώτες μου σπουδές ήταν στα οικονομικά. Διδάχτηκα όμως γεμμολογία, γλυπτογραφία και μικρογλυπτική από τον Νίκο Λαμπρινίδη. Ήταν αυτός που γύρω στο 1982 επανέφερε την διδασκαλία της Γεμμολογίας στην Ελλάδα μετά από εκατοντάδες χρόνια. Γεμμολογία είναι η επιστήμη της μελέτης των πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων. Σε μία κοινωνική συνάντηση με τον Λαλαούνη, του ανέφερα μεταξύ άλλων τις γνώσεις μου στη γεμμολογία και την αγάπη μου για την τέχνη. Εκείνος μου αποκάλυψε την πρόθεσή του να δημιουργήσει ένα μουσείο κοσμήματος και την επιθυμία του να δουλέψω γι’ αυτόν. Έτσι ξεκίνησε μία συνεργασία που κράτησε 25 χρόνια αρχικά στο εργαστήριο και μετά στην προετοιμασία και λειτουργία του Μουσείου του. Ο Λαλαούνης θεωρούσε απαραίτητο να μάθω την τέχνη της χρυσοχοΐας για να ανταπεξέλθω στις επικείμενες αρμοδιότητές μου στο Μουσείο. Ήταν εξαιρετική τύχη που μπήκα στο εργαστήριό του εκείνη την εποχή. Ήταν κάτι ξεχωριστό. Θεωρώ ότι είμαι ο μοναδικός τεχνίτης και δάσκαλος στην Ελλάδα που άντλησα τις γνώσεις μου, σφυρηλάτησα τις δεξιότητές μου και διδάχτηκα την κατασκευή των κοσμημάτων από το πλέον εξαιρετικό επιτελείο τεχνιτών που έχει λειτουργήσει ποτέ στην Ελλάδα.
Στο εργαστήριο του οίκου Λαλαούνη πέρασα από όλα τα στάδια και τις μορφές επεξεργασίας και κατασκευής κοσμημάτων. Παράλληλα φοιτούσα σε απογευματινά σχολεία που δίδασκαν κόσμημα ώστε να μπορέσω να κατοχυρώσω και εκπαιδευτικά τις γνώσεις μου. Είμαι κάτοχος όλων των Πτυχίων και όλων των βαθμίδων που προβλέπονται από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Στο μουσείο Λαλαούνη μελέτησα όλα του τα κοσμήματα από ιστορική και τεχνική πλευρά και γνώρισα τις τάσεις και τις ιδιαιτερότητες της παγκόσμιας αγοράς. Αυτά τα στοιχεία με βοήθησαν ώστε να προετοιμάζω και να καθοδηγώ τους μαθητές μου να δημιουργούν έργα ευρύτερης αποδοχής που μπορούν να σταθούν και σε εκτός Ελλάδος αγορές.
Ποια είναι τα κύρια τμήματα; Τι ακριβώς διδάσκετε; Τα τελευταία 20 χρόνια λειτουργώ παράλληλα ως κατασκευαστής ειδικών παραγγελιών και ως δάσκαλος. Μαζί με τον σύζυγό μου δημιουργήσαμε και λειτουργήσαμε τα πολιτιστικά τμήματα που αφορούσαν στο κόσμημα στον Δήμο Χαλκίδας, Κηφισίας, Χολαργού και στο Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Αιγάλεω και φυσικά το ΕΕΣ Galileo . Εγώ έχω την εποπτεία του προγράμματος και διδάσκω Ιστορία Τέχνης, ιστορία κοσμήματος, γεμμολογία, γλυπτογραφία, τεχνολογία υλικών και διάφορες εξειδικευμένες τεχνικές.
Εναποθέσαμε την πολύχρονη και πολύπλευρη εμπειρία μας, τόσο σε τεχνικό όσο και σε εκπαιδευτικό επίπεδο, σε ένα ιδιαίτερα περιεκτικό και εξαιρετικά δομημένο μονοετές πρόγραμμα στο οποίο έχουμε συμπυκνώσει όλη τη γνώση που χρειάζεται κάποιος για να σταθεί αξιοπρεπώς και επικερδώς στην αγορά. Τα αντίστοιχα περίπου αντικείμενα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό διδάσκονται σε 2 με 3 χρόνια. Το ίδιο πρόγραμμα μπορεί να διαιρεθεί και σε μικρότερες ενότητες για εκείνους που δεν έχουν χρόνο για καθημερινή παρακολούθηση. Πρόσθετα λειτουργούν τα Προγράμματα εξειδίκευσης και τα ταχύρρυθμα προγράμματα για επαγγελματίες ή γι’ αυτούς που θα ήθελαν να μάθουν ή να βελτιώσουν μία συγκεκριμένη τεχνική.
Το κάθε πρόγραμμα ολοκληρώνεται σε 16 εκπαιδευτικά τρίωρα και η παρακολούθηση μπορεί να είναι από 1 έως 3 φορές την εβδομάδα. Απαραίτητες είναι οι ενότητες Χειροποίητο Κόσμημα Ι και ΙΙ που πρέπει να τις έχει εμπεδώσει κάποιος άριστα για να μπορέσει να προχωρήσει στις επόμενες εκπαιδευτικές ενότητες και να εξελιχθεί εστιάζοντας, ανάλογα με την κλίση τους, σε κάποια από αυτές. Γι’ αυτό προσπαθούμε τα τμήματα να είναι ολιγομελή, για να μπορεί να υπάρχει προσωπική παρακολούθηση της εκπαιδευτικής πορείας του καθένα.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας ενδιαφέρει να καλλιεργήσετε στους σπουδαστές; Φροντίζουμε πάντοτε να εντοπίζουμε τα δυνατά στοιχεία του κάθε μαθητή μας και δρομολογούμε την εξέλιξή του πάνω σε αυτή τη βάση. Στα βασικά εκπαιδευτικά στάδια επιμένουμε έντονα στην εξάσκηση των τεχνικών της κλασικής αργυροχρυσοχοΐας και σε αυτές προσανατολίζουμε τους σπουδαστές μας. Σε αυτές τις κλασικές δομές στήριξε η πατρίδα μας την πολύ μεγάλη παράδοση στο κόσμημα. Δυστυχώς για πολλούς λόγους, αυτή η παράδοση κινδυνεύει να χαθεί. Έχουμε ξεχάσει τα τελευταία χρόνια την κλασική αργυροχρυσοχοΐα και έχουμε στραφεί μετά μανίας σε αυτό που ονομάστηκε «εικαστικό κόσμημα». Χωρίς να αρνούμαστε την πλευρά αυτή των εφαρμογών, στην σχολή επιμένουμε στην κλασική τέχνη διότι στόχος μας είναι να την διατηρήσουμε και να αποτρέψουμε την εξαφάνισή της. Αυτή άλλωστε είναι και η χρυσοχοΐα των μεγάλων χρυσοχοϊκών οίκων. Μπορεί ο Van Cleef να βάζει γούνα ή plexiglass στα κοσμήματά του, αλλά το κατασκευαστικό κομμάτι στηρίζεται στις κλασικές τεχνικές. Γνωρίζοντας την κλασική αργυροχρυσοχοΐα μπορούμε να δημιουργήσουμε τα πάντα από πολύ κλασικά μέχρι πολύ μοντέρνα και αφαιρετικά κοσμήματα. Η έκθεση «Η Τέχνη Συναντά το Design» που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο ήταν μία απόδειξη της θέσης μας αυτής γιατί οι μαθητές μας, εμπνεόμενοι από τα έργα των καθηγητών της Σχολής Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης, δημιούργησαν εξαιρετικά μοντέρνα κομμάτια με κλασικές τεχνικές.
Η Σχολή διαθέτει μία πλούσια βιβλιοθήκη που περιέχει βιβλία με αναφορές σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς, έχει βιβλία για σχέδιο κοσμήματος, βιβλία για τεχνικές, βιβλία ιστορίας τέχνης κ.ά . Πρόσθετα δίνονται από τους καθηγητές σημειώσεις για κάθε μάθημα. Οι καθηγητές μας είναι δοκιμασμένοι και καταξιωμένοι στην αγορά τεχνίτες που διοχετεύουν την γνώση και την εμπειρία τους στους μαθητές μας συμβάλλοντας έτσι στην διάσωση και διάδοση μιας μακραίωνης παράδοσης.
Οπότε η αγορά εργασίας πώς διαμορφώνεται; Δηλαδή με την έλλειψη παραδοσιακών αργυροχρυσοχόων δημιουργείται η δυνατότητα δραστηριοποίησης αλλά στην εποχή του «εύκολου, γρήγορου και οικονομικού» κοσμήματος δεν υποτιμάται η εργασία και ο κόπος που καταβάλλονται; Η τεχνολογία δεν υποκαθιστά τη χειροποίητη δουλειά. Για να φτάσουμε στην μαζική παραγωγή πρέπει να ξεκινήσουμε από τη χειροποίητη κατασκευή. Το μοντέλο που είναι πάντα χειροποίητο θα γίνει με την τεχνολογία πολλά αντίγραφα .
Για ένα διάστημα, η μαζική παραγωγή ήταν επιδίωξη του καθενός γιατί υπήρχε μαζική κατανάλωση. Αυτό εξακολουθεί να γίνεται αλλά αυτή την μερίδα της αγοράς την καλύπτουν οι εισαγωγές από τις χώρες της Ανατολής σε βαθμό που εμείς δεν μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί. Υπάρχει όμως και ο πελάτης που ζητά κάτι το ιδιαίτερο και ξεχωριστό ,αυτός που δε θέλει να φορά ένα κόσμημα που φορούν και άλλοι 100. Σε αυτό το κομμάτι της αγοράς πρέπει να εστιάσουμε και να δραστηριοποιηθούμε. Εδώ θα ξεχωρίσει εκείνος που μπορεί να κάνει κάτι το διαφορετικό και μοναδικό. Αυτό το πετυχαίνει εκείνος που ξέρει να «πλάθει» το μέταλλο. Το πρόβλημα είναι κατά πόσο εκτιμάται και πληρώνεται αυτή η εργασία. Πάντα όμως υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν αυτοί που αναζητούν και πληρώνουν για το ξεχωριστό.
Πώς διαρθρώνεται ένα μάθημα; Τι χρειάζεται ένας σπουδαστής; Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάκτηση της γνώσης είναι η υπομονή, επιμονή και η εκτέλεση των ασκήσεων που δίνονται. Δεν μπορεί κανείς μέσα σε μία εβδομάδα μαθημάτων να είναι έτοιμος να πουλήσει τα δικά του κοσμήματα. Αν κάποιος υπόσχεται αυτό, τότε είναι απάτη. Σημαντικό ρόλο παίζουν και η δομημένη γνώση και οι σταθερές βάσεις. Αρχίζουμε από τα απλά και πάμε στα πολύπλοκα διότι η χρυσοχοΐα είναι μία «σκάλα» με επανάληψη των προηγούμενων και προσθήκη νέων στοιχείων.
Η χρυσοχοΐα είναι πολύ απλά πράγματα: είναι το σεγάρισμα, το λιμάρισμα, η κόλληση και η σφυρηλάτηση. Κάθε μία όμως από αυτές τις τεχνικές εφαρμόζετε με δεκάδες παραλλαγές ανάλογα με αυτό που υπαγορεύει το αντικείμενο ή με αυτό που εμπνέετε ο τεχνίτης. Η κόλληση π.χ είναι διαφορετική σε κάθε αντικείμενο και μπορεί ακόμη να διαφέρει στο κάθε κομμάτι του αντικειμένου. Αυτή την γνώση σου την εξασφαλίζει η συνεχής εξάσκηση. Ένας σπουδαστής χρειάζεται γνώση, ταλέντο, πρακτική εξάσκηση, και στρατηγική προώθηση και προβολή της δουλειάς του.
Υπάρχει ζήτηση; Η πορεία κάθε παρεμφερούς σχολής είναι άμεσα συνδεδεμένη με εκείνη της αγοράς. Το κόσμημα είναι ένα είδος πολυτελείας και όπως κάθε τέτοιο, περνά μία κρίση. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι οι άνθρωποι δεν έπαψαν ποτέ να στολίζονται. Ο Στολισμός είναι μία ανάγκη για τον άνθρωπο ο οποίος πρώτα στολίστηκε και μετά ντύθηκε. Αυτή η ανάγκη θα υπάρχει πάντα. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να προσαρμόζουμε τα κάθε είδους στολίδια και φυσικά το κόσμημα στα δεδομένα και τις ανάγκες της κάθε εποχής.
Galileo, Μιλτιάδου 11, Αθήνα, 217 7020301 και 693 252 5492, mail: eesgalileo@gmail.com, galileo.edu.gr