Αυτό ήταν το 2019. Στο σανίδι. Αυλαία!

Νομίζω είναι η πιο ασφαλής διαπίστωση: η τάση στο θέατρο το 2019 είναι ότι δεν υπάρχει τάση! Απλούστατα γιατί υπάρχουν όλα και πολλοί, πάρα πολλοί καλλιτέχνες που δοκιμάζουν τα πάντα και πάρα πολλοί χώροι που τα στεγάζουν όλα: τα σύγχρονα έργα, τα κλασικά, τα ελληνικά έργα, τα ξένα, τις ρεαλιστικές παραστάσεις, τις θεατροποιημένες λογοτεχνικές σελίδες, τις site specifik παραστάσεις, τις μεταμοντέρνες, τις πρωτοποριακές, τις πειραματικές, τις θεατρικές προσωπογραφίες. Υπάρχουν οι καλλιτέχνες που το προσωπικό τους ύφος και αναγνωρίσιμο είναι και ένθερμα το υποδέχεται το κοινό (Αρης Μπινιάρης, Βασίλης Μπισμπίκης),  υπάρχουν οι νεότατες ομάδες που κάνουν την έκπληξη (C. For Circus με το «Δαχτυλίδι της μάνας», 4Frontal με τον «Μύρτο»), υπάρχει πάντα η προσπάθεια των καλλιτεχνών να προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο τα κλασικά κείμενα («Ο θείος Βάνιας» του Τσέχωφ και της Μαρίας Μαγκανάρη και «Ο επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ έτσι όπως τον πρότεινε ο Γιώργος Παπαγεωργίου είναι δύο χαρακτηριστικά επιτυχημένα παραδείγματα). Ολα υπάρχουν. Σε υπερπροσφορά, με όχι πάντα μεγάλη ζήτηση. Γι’ αυτό και οι επαναλήψεις των επιτυχημένων παραστάσεων της περυσινής σεζόν είχε την πρωτοκαθεδρία την αρχή της τρέχουσας σεζόν. Γιατί όπως και η σεζόν που τελείωσε την άνοιξη του 2019, και αυτή διανύουμε τούτον τον χειμώνα είναι πολύ δύσκολη για αρκετές θεατρικές σκηνές. Ηδη κάποιες κατέβηκαν άρον άρον. Κάποιες θα κατέβουν αμέσως μετά τις γιορτές, νωρίτερα από το προσχεδιασμένο, προσδοκώντας να βγάλουν τα σπασμένα το Δωδεκαήμερο. Οι προσκλήσεις που προσφέρονται παντού προσπαθούν να καλύψουν τη μειωμένη ζήτηση, και ελάχιστες είναι αυτές που είναι πράγματι sold  out και όχι μόνο στα δελτία τύπου. Και ο φαύλος κύκλος των 1.000 και κάτι παραστάσεων τη χρονιά συνεχίζεται, χωρίς να διαφαίνονται κινήσεις αυτοδιόρθωσης του «θεατρικού συστήματος». Παρότι χρόνο με το χρόνο η δυσκολία περισσεύει στην πλατεία, παρότι χρόνο με το χρόνο προσδοκούμε ότι κάπως διαφορετικά θα κινηθούν τα πράγματα.

Τι λειτουργεί στους θεατές; Λειτουργεί πάντα το «από στόμα σε στόμα», λειτουργεί η συγκροτημένη και συγκεκριμένη σκηνική πρόταση, λειτουργεί η εμπιστοσύνη σε συγκεκριμένα πρόσωπα (ηθοποιούς ή σκηνοθέτες). Και θα μπορούσα να διακρίνω δύο τάσεις στην προτίμηση του κοινού, που ίσως αρχίζει να γίνεται και τάση στις σκηνές: το κοινό έχει ανάγκη από νέα θεατρικά κείμενα που καταπιάνονται με σύγχρονα θέματα, προσωπικά, πολιτικά -όχι «στρατευμένα»- ή κοινωνικά, τάση που φαίνεται να επικρατεί και στο σύγχρονο ξένο θέατρο όπως έδειξαν παραστάσεις που είδαμε και το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών.

Σ’ αυτή την ομάδα εντάσσονται, ασφαλώς οι εξής παραστάσεις που αυτομάτως ξεχωρίζω από το 2019: 

–  

• Top girls της Κάριλ Τσέρτσιλ σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου στο θέατρο «Πόρτα»,
• «Ο γιος» του Φλοριάν Ζελλέρ, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στο Θέατρου του Νέου Κόσμου.
• «Μέθοδος Γκρόνχολμ», του Τζόρντι Γκαλθεράν σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου στο θέατρο «Ανεσις».
• «Αρχή του Αρχιμήδη» του Zουζέπ Μαρία Μιρό σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου στο Skrow.
• «Με λένε Εμμα», του Ντάνκαν ΜακΜίλαν, σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη, που ολοκλήρωσε την πορεία του στο Σύγχρονο Θέατρο.
• «Φυλές» της Νίνα Ρέιν, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά στο θέατρο «Σταθμός».
• «Ερωτευμένα άλογα», της Ελένης Δημοπούλου και της Ελένης Ευθυμίου σε συνεργασία με την ομάδα «Εν δυνάμει», μια παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων που είδαμε, όσοι προλάβαμε, στο Φεστιβάλ Αθηνών.
• «170 τετραγωνικά» του Γιωργή Τσουρή σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη στο «Ιλίσια Βολανάκης».
• «Απλή μετάβαση», ένα φρέσκο ελληνικό μιούζικαλ, που παρουσιάστηκε στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Μίνου Θεοχάρη και μουσική Γεράσιμου Ευαγγελάτου και Θέμη Καραμουρατίδη.

 Η δεύτερη τάση (που ίσως δεν είναι τάση, ίσως είναι απλώς η ανάγκη όλων μας να αλλάζουμε εμπειρίες, να εκπλησσόμαστε, να ανακαλύπτουμε), είναι οι παραστάσεις που στήνονται όχι σε θεατρικούς χώρους και αναδεικνύουν όψεις του τοπίου και των ανθρώπων που μας αιφνιδιάζουν (site specifik), αλλά και οι παραστάσεις που με πρωτότυπο τρόπο προσεγγίζουν τη μνήμη και την ιστορία ή απλώς τα παλαιότερα έργα ή κείμενα. Αυτή είναι μεγάλη ομάδα και χωράει πολλές σκηνικές προτάσεις, από τις οποίες σημειώνω οπωσδήποτε για το 2019: 

• «Ανθρωποι και ποντίκια» του Βασίλη Μπισμπίκη, διασκευή του ομώνυμου έργου του Τζον Στάινμπεκ στο Cartel Τεχνοχώρος.
• «Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία» σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου στις προσφυγικές συνοικίες της Ελευσίνας το περασμένο καλοκαίρι.
• «Υψωμα 731» του Αρη Μπινιάρη, μια μικρή στιγμή του Β Παγκοσμίου Πολέμου.
• «Η βιογραφία του πατρογονικού» σε κείμενο Μάγκυς Κριθαρέλλη και σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη, μια παράσταση του ΔΗΘΕΘΕ Καβάλας, που ευτυχώς ήρθε για λίγες μέρες στην Αθήνα.
• «Ο χορός της φωτιάς» του Αρη Μπινιάρη, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Η ποίηση και η μουσική στην υπηρεσία της αφήγησης ενός ξεριζωμού, κάθε ξεριζωμού.

• «Ξύπνα Βασίλη», το παλιό θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά, που το αγαπήσαμε στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, το απόλυτο sold out του Εθνικού Θεάτρου από την πρώτη στιγμή που ανέβηκε. Σκηνοθεσία, Αρης Μπινιάρης.
• «Κωμωδία των παρεξηγήσεων» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου, στη μουσική μετάφραση του Διονύση Καψάλη, στο Νέο Θέατρο Βασιλάκου.
• «Ευμενίδες», από την τριλογία «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, η μία από τις δύο παρουσίες του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο το περασμένο καλοκαίρι.
• «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Λουίτζι Πιραντέλλο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκου στο Εθνικό Θέατρο.
• «Αίας» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη στο θέατρο «Βεάκη».

Από το Φεστιβάλ Αθηνών και τις ξένες παραγωγές που είδαμε το καλοκαίρι του 2019 αποκλείεται να ξεχάσω  τις εξής:

• «Kanata – Επεισόδιο 1ο – Η διαμάχη», του Ρομπέρ Λεπάζ. Η ιστορία μιας χώρας και η διαδρομή των ανθρώπων και των στερεοτύπων που διαμορφώνονται.
• «Σαϊγκόν» της Καρολίν Γκυγελά Ενγκυγέν. Η διαρκής προσπάθεια της προσαρμογής, η διαρκής πάλη ανάμεσα σε δύο πατρίδες.
• «Ηλέκτρα/Ορέστης» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Ιβο βαν Χόβε, μια συναρπαστικά καινούργια όσο και σε βάθος ανάγνωση του αρχαίου δράματος. Με τους ηθοποιούς της Comedie-Francaise.
• «Οι αγνοούμενοι» από το κολομβιανό Mapa Teatro. Η ιστορία των τελευταίων 25 χρόνων του 20ού αιώνα στην Κολομβία, με οδηγό τον μαγικό ρεαλισμό και τις ποιητικές εικόνες.

 Παντοτινή, ευτυχώς, τάση είναι οι καλές ερμηνείες, που ποτέ δεν λείπουν από τις ελληνικές σκηνές. Από τους ρόλους, τους δεκάδες ρόλους που είδα το 2019, κρατάω τις εξής ερμηνείες (με τυχαία σειρά) και νομίζω ότι έχω αναφερθεί στις σημαντικότερες (απ’ όσες είδα φυσικά):

Δημήτρης Λιγνάδης (Οιδίπους τύραννος), Μαρία Καβογιάννη και Αλεξία Καλτσίκη (Top girls), Σύρμω Κεκέ (Θείος Βάνιας), Νίκος Κουρής και Λουκία Μιχαλοπούλου (Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια), Ρένια Λουιζίδου (Tom in Greece), Στεφανία Γουλιώτη, Λουκία Μιχαλοπούλου και Αργύρης Ξάφης (Ρίττερ, Ντένε, Φος), Γιάννης Νιάρρος (Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα), Λυδία Φωτοπούλου και Μαρία Κατσιαδάκη (Η Γερτρούδη Στάιν και η συνοδός της), Ορφέας Αυγουστίδης (Η κωμωδία των παρεξηγήσεων), Χάρης Φραγκούλης (Γυάλινος κόσμος), Γιώργος Γάλλος (Ξύπνα Βασίλη και Βόιτσεκ), Μιχάλης Σαράντης (Αίας), Μιχάλης Συριόπουλος (Η αρχή του Αρχιμήδη), Γιάννης Κλίνης, Χρήστος Λούλης, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Νεφέλες), Μιχαήλ Μαρμαρινός (Μισάνθρωπος), Αρης Σερβετάλης (Ρινόκερος), Μαρία Πρωτόπαππα και Ντάνη Γιαννακοπούλου (Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ), Λάζαρος  Γεωργακόπουλος, Αννα Καλαϊτζίδου (Ο γιος).

Δεν είναι λίγες ούτε οι καλές παραστάσεις ούτε οι καλές ερμηνείες. Είναι όμως ελάχιστες μπροστά στο σύνολο των ρόλων και των έργων που παίχτηκαν το 2019. Και πού να δείτε τι ακολουθεί από τον πρώτο κι όλας μήνα του 2020! Αλλά γι’ αυτά θα περιμένετε λίγο, να κάνετε Πρωτοχρονιά και θα σας ενημερώσουμε εγκαίρως. Καλή χρονιά!