Την ώρα που η χρονιά 2010 έδινε τη θέση της στο 2011, η Tanja Hollander σκρόλαρε στο Facebook. Κάποια στιγμή αναρωτήθηκε αν η λίστα των διαδικτυακών φίλων της αποτελούνταν πράγματι από φίλους. Παράλληλα έγραφε ένα γράμμα με το παραδοσιακό μολύβι της. Και κάπου ανάμεσα σε αυτές τις δύο ασχολίες, αποφάσισε ότι θα γύριζε τον κόσμο και θα φωτογράφιζε τα πορτρέτα όσων φίλων είχε στο facebook. Έτσι κι έγινε. Κάπως έτσι γεννήθηκε το FB Portrait Project με τον τίτλο-πρόκληση «Are you really my friend?». Το 2014 έφερε την Αμερικάνα φωτογράφο στην εξωτική Αθήνα για να περπατήσει στην Ακρόπολη, να δει την Ύδρα και να μοιραστεί με την Popaganda τις εμπειρίες της από τον κόσμο και τις σκέψεις της για τις ανθρώπινες σχέσεις παγκοσμίως.
«Ήμουν σπίτι μόνη την πρωτοχρονιά του 2010 – κάτι που δεν συνηθίζω να κάνω την πρωτοχρονιά – έγραφα ένα χειρόγραφο γράμμα σε ένα φίλο που είχε στρατευτεί στο Αφγανιστάν και παράλληλα μιλούσα στο facebook με ένα φίλο που ετοίμαζε ένα φιλμ στην Jacarta της Ινδονησίας. Άρχισα να σκέφτομαι αυτές τις δύο άσχετες μεταξύ τους φιλίες, τους δύο ανθρώπους που σημαίνουν τόσα πολλά για μένα. Σκεφτόμουν τους τόσους διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας, το γραπτό σε αντίθεση με τον υπολογιστή, το πόσο τρελό είναι που είμαι μόνη την Πρωτοχρονιά αλλά και που έχω τη δυνατότητα να διατηρώ επαφές με φίλους που βρίσκονται σε κάθε άκρη του κόσμου. Κοίταζα τους φίλους μου στο facebook, καθένας από διαφορετικό κομμάτι της ζωής μου, και αποφάσισα ότι απλά θα πήγαινα να τους φωτογραφήσω όλους στο σπίτι τους.»
Καλή ιδέα, αλλά πρέπει να περάσει κανείς στην πράξη. Μια πρακτική έρχεται κατά νου: μαζικό μήνυμα, κείμενο τύπου «ναι, γεια σας, θα ήθελα να βγάλω κάνα δυό φωτογραφίες στην κουζίνα σας, αν δεν σας πειράζει» και μετά πολλή και βασανιστική αναμονή. Τουλάχιστον η γελαστή Tanja κάπως έτσι το χειρίστηκε. «Πρώτα συνέλεξα κάποια δεδομένα για όλους, κάτι που πήρε αρκετό καιρό, και μετά έστειλα ένα μαζικό mail λέγοντας ότι αποφάσισα να κάνω αυτό το πράγμα, ότι αν δεν ήθελαν να συμμετάσχουν δεν υπήρχε πρόβλημα, ότι ακόμη κι αν ήθελαν να πάψουν να μου μιλάνε δε θα είχα πρόβλημα – αδράξτε αυτή την ευκαιρία (γελάει) – και τότε ξεκίνησα προγραμματίζοντας τα ταξίδια βάσει όσων μου είχαν απαντήσει θετικά. Στην αρχή απάντησαν γύρω σtους δέκα ή δεκαπέντε. Κι έπειτα, όποτε βρισκόμουν σε ένα μέρος, επικοινωνούσα με όποιον άλλον έμενε κοντά και ρωτούσα αν μπορούσα να τους φωτογραφίσω. Η πρώτη γνωστή μου που δέχτηκε έμενε στην Washignton DC και λεγόταν Samantha. Ήταν φωτογράφος στο Λευκό Οίκο και τη γνώρισα ως σύντροφο ενός πολύ καλού μου φίλου. Ήταν απίστευτο να ξεκινήσω από το Λευκό Οίκο, δεν ήταν κακό για ξεκίνημα. Η φωτογράφιση έγινε σπίτι της αλλά μου έδωσε τη δυνατότητα μιας ξενάγησης στη δυτική πτέρυγα του Λευκού Οίκου.»
Όχι κι άσχημα για πρώτο ταξίδι. «Μέχρι τώρα έχω πάει σχεδόν σε όλες τις Πολιτείες της Αμερικής, στις 48 από τις 50, πρόσφατα πήγα στην Ιταλία αλλά ο φίλος μου που έμενε εκεί είχε μετακομίσει, οπότε περιορίστηκα απλώς να κάνω μια διάλεξη. Αυτό είναι ουσιαστικά το πρώτο μου διεθνές ταξίδι, στην Ελλάδα. Μετά θα πάω από εδω στη Γερμανία. Εκεί έχω μια έκθεση, μια διάλεξη και μετά μια φωτογράφηση ενός φίλου στο Βερολίνο. Και μετά Παρίσι και μετά Λονδίνο. Γενικώς προσπαθώ να ταξιδεύω και να ζω low-budget. Αλλά φυσικά πάντα προσπαθώ να ανακαλύπτω νέους τρόπους να βρω αυτά που χρειάζομαι. Δεν είχα τα χρήματα να το κάνω. Πλήρωσα μετά βίας το αεροπορικό και αποφάσισα να ψάξω να βρω πόρους για το ταξίδι. Αυτή τη στιγμή προσπαθώ να βρω στήριξη από τη σελίδα μου και από τις συνδρομές των ανθρώπων που πιστεύουν σε αυτό που κάνω».
Πρακτικά, η Tanja ταξίδευε χωρίς να ξέρει iί θα της ξημερώσει. «Είναι αρκετά αγχωτικό. Μήνα προς μήνα δεν ξέρω σε τι κατάσταση θα είμαι. Πλάκα θα είχε να εμφανιζόταν ένας πλούσιος τύπος και να μου λέγε “πάρε όσα θες για να τελειώσεις τη δουλειά”. Βέβαια αυτό δεν το βλέπω να συμβαίνει σύντομα», εξηγεί γελώντας. «Πάντως λατρεύω τα ταξίδια, μ’ αρέσει πολύ να ταξιδεύω ανά τον κόσμο. Και επίσης λατρεύω να παρατηρώ τους ανθρώπους, να μαθαίνω για τις ζωές τους και τις ιστορίες τους. Μ’ αρέσει να βλέπω ότι οι άνθρωποι πάντα – όπου κι αν είναι, ανεξαρτήτως τοποθεσίας, φύλου, οικονομικής κατάστασης- χτίζουν τις δικές τους κοινότητες. Βλέπω ότι είναι περήφανοι για τις ζωές τους, ό,τι κι αν τους έχει συμβεί. Προτίθενται να μου δείξουν τα μουσεία της πόλης τους, το σπίτι τους, το αγαπημένο τους εστιατόριο, χαίρονται να με ξεναγούν στη ζωή τους. Και αυτό με εξέπληξε στην αρχή. Βασικά, αυτό που με εξέπληξε ήταν το πόσο καλοσυνάτοι ήταν όλοι μαζί μου, δεν περίμενα την τόση στήριξη που είχα από τους γνωστούς εξ’ονόματος μέχρι και από τους πιο καλούς μου φίλους και από όσους είναι σε μια κατηγορία φιλίας ανάμεσα σε αυτά τα δύο. Γι’ αυτό πιστεύω ότι τελικά η φιλία έχει πάρα πολλές εκδοχές και υπάρχει ένα τεράστιο εύρος ανθρώπων που θα αποκαλούσα φίλους».
Όσοι έχουν σελίδα στο facebook, θα ‘χουν αν μη τi άλλο παρατηρήσει ότι έχουν 300 φίλους, μιλάνε με τους 5, ήπιαν καφέ με τους 20, γνώρισαν όντως γύρω στους 100 και οι υπόλοιποι είναι μια σωρία ονομάτων που κανείς δεν μπορεί να συνδέσει με φάτσες, αν δεν εντρυφήσει στο προφίλ τους. Η πεπειραμένη φωτογράφος, όμως, ήταν αποφασισμένη να βγάλει μια δική της εκδοχή για την αλά facebook φιλία. «Αυτό που συνειδητοποίησα, είναι πως υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη φιλίας, δεν έχεις την ίδια σχέση με όλους. Ακόμη και τα πέντε ή έξι άτομα που θεωρείς πραγματικά κοντά σου, σου δίνουν διαφορετικά πράγματα. Υπάρχει ο φίλος με τον οποίο θα πας να πιεις μια μπύρα. Υπάρχει ο φίλος με τον οποίο θα πας στο σινεμά. Υπάρχει ο φίλος που θα πάρεις τηλέφωνο μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα και θα ξέρεις ότι δεν έχει πρόβλημα. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι τα πάντα. Αν απλώς προσεγγίσεις κάποιον και του πεις “έλα να πιούμε έναν καφέ και μίλα μου για σένα” τότε αποκτάς ακόμη μια φιλία. Μπορεί να μην είναι το είδος του φίλου που θα ξυπνάς μες στη νύχτα αλλά δεν παύει να είναι μια εμπειρία που αξίζει να ζήσεις».
Είναι απότομη η προσγείωση όταν συνειδητοποιεί κανείς ότι ο κάθε ένας από τους «φίλους» του είναι η χαμένη ευκαιρία μιας δυνάμει πραγματικής φιλίας. «Ακριβώς! Θα μπορούσε να είναι η ευκαιρία να κάνεις μια νέα φιλία, να ακούσεις μια ενδιαφέρουσα ιστορία, να πας σε ένα ενδιαφέρον μέρος που δεν έχεις πάει ποτέ και ίσως είναι δίπλα στο σπίτι σου. Γιατί δεν είχες μέχρι τώρα λόγο να τα δεις. Γιατί κανείς δεν σε κάλεσε να τα δεις. Το facebook χρησιμοποίησε τη λέξη «φίλος» και της έδωσε ένα νόημα που δεν είχε παλιότερα. Αν αντικαταστήσεις αυτή τη λέξη με κάποια άλλη, όπως η λέξη “δίκτυο” ή “γνωριμία”, τότε έχεις μπροστά σου κάτι εντελώς διαφορετικό. Θα σήμαινε ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι μέρος της ζωής σου με κάποιον τρόπο, αλλά είναι οι κοντινοί σου φίλοι; Όχι. Θα μπορούσε όμως κάποιος από αυτούς να ενδιαφερθεί αν του έλεγες απλά να πάτε για μια μπύρα; Πολύ πιθανό».
