25 πράγματα που δεν ξέρατε για τις εξαρτήσεις

Η επίσημη λειτουργία του Κέντρου Έρευνας Ανθρώπινων Συμπεριφορών ξεκίνησε το 2000, υπήρχε όμως προεργασία αρκετών χρόνων. Πρόκειται για το πρώτο ιδιωτικό θεραπευτικό κέντρο για εξαρτήσεις που λειτούργησε στην χώρα καθώς μέχρι τότε υπήρχαν μόνο κάποιες κλινικές.

Η ομάδα των ανθρώπων που το απαρτίζουν σπούδασαν στη Μεγάλη Βρετανία κι αυτό που τους έκανε μεγάλη εντύπωση είναι ότι συναντούσαν αρκετούς Έλληνες που είχαν ξεκινήσει εκεί την απεξάρτηση και αναρωτιόντουσαν γιατί συνέβαινε αυτό. Ο λόγος ήταν ότι δεν υπήρχε κάτι στην Ελλάδα που θα μπορούσε να δώσει άμεση πρόσβαση σε ανθρώπους που είχαν προβλήματα με τις ουσίες ενώ η αναμονή ήταν τουλάχιστον τρίμηνη. Στη Βρετανία όμως όταν κάποιος ζητούσε βοήθεια τη λάβαινε μέσα σε ελάχιστες ημέρες. Έφερε λοιπόν η συγκεκριμένη ομάδα το βρετανικό μοντέλο στην Ελλάδα που μέχρι τότε «δούλευε» μόνο το αμερικάνικο με κεντρικό άξονα τις θεραπευτικές κοινότητες και γι’ αυτόν τον λόγο σχεδόν όλα τα προγράμματα του δημοσίου λειτουργούν με αυτόν τον τίτλο. Αρχικά στις ΗΠΑ οι θεραπευτικές κοινότητες είχαν την έννοια των αυτοδιαχειριζόμενων ομάδων που αποτελούνταν αποκλειστικά από εξαρτημένους αλλά στην Ελλάδα, όπως μου εξηγεί ο κ. Λάππας, βάλαμε και ειδικούς και έτσι μεταλλάξαμε τη λειτουργία τους. Στη Βρετανία, όμως, η ψυχοκοινωνική θεραπεία δεν βασίζεται στη λογική της κοινότητας αλλά στην εφαρμοσμένη ψυχολογία στις εξαρτήσεις. Ξοδεύτηκαν πολλά χρήματα στην έρευνα του πώς αντιμετωπίζονται οι εξαρτήσεις και όλες οι παρεμβάσεις των τελευταίων χρόνων ξεπήδησαν με βάση την αποδοτικότητα και την λειτουργικότητά τους. Το μοντέλο που ακολουθούν στο Κέντρο είναι αποδεδειγμένα λειτουργικό. Άλλωστε υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι η ψυχανάλυση, στην περίπτωση των εξαρτήσεων, μάλλον κακό κάνει ενώ η γνωστική θεραπεία αποφέρει καρπούς.

Ο κ. Λάππας, που εργάζεται ως σύμβουλος εξαρτημένων ανθρώπων στην Ελλάδα από το 1998, μας δίνει τα φώτα του με απλά λόγια. Διαβάστε λοιπόν 25 πράγματα για τις εξαρτήσεις, που πιθανόν αγνοούσατε:

• Εξαρτημένος είσαι όταν δεν μπορείς να απέχεις ούτε μια ημέρα από τη χρήση. Εξαρτημένος είσαι όταν καταφεύγεις στην ουσία χωρίς τη θέλησή σου αλλά επειδή αισθάνεσαι αναγκασμένος είτε το θες είτε όχι.
• Όλα γίνονται στον εγκέφαλο. Τα ναρκωτικά και το αλκοόλ επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές, που είναι υπεύθυνοι για τη διάθεσή μας.
• Υπάρχουν ουσίες που δημιουργούν έντονη εξάρτηση και σωματική και ψυχολογική όπως η ηρωίνη και το αλκοόλ. Σε άλλες, όπως η κοκαΐνη, η εξάρτηση είναι στην ουσία ψυχολογική και το στερητικό σύνδρομο δεν παρουσιάζει σωματικά συμπτώματα.
• Όταν κάποιος παίρνει σταθερά ηρωίνη ο εγκέφαλος τεμπελιάζει, δεν παράγει πια τις δικές του ενδορφίνες. Όταν σταματήσει η χρήση της ξεκινά το στερητικό σύμπτωμα που είναι σωματικά βάναυσο.
• Η κοκαΐνη επηρεάζει την ντοπαμίνη γι’ αυτό το στερητικό της σύμπτωμα είναι καθαρά ψυχολογικό.
• Υπάρχουν περιπτώσεις που η ψυχοπαθολογία προηγείται της εξάρτησης. Εκεί οφείλουμε να πάρουμε ιστορικό για να διαχειριστούμε σωστά την κατάσταση. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και έτσι οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε.
• Υπάρχουν 7 κριτήρια για να κρίνουμε κάποιον ως εξαρτημένο.
• 1^ο κριτήριο: ανεκτικότητα στην ουσία. Ο οργανισμός σταδιακά αναπτύσσει ανεκτικότητα στην ουσία.
• 2^ο κριτήριο: Η ύπαρξη στερητικού συνδρόμου.
• 3^ο κριτήριο: Η αποτυχία να σταματήσει τη χρήση.
• 4^ο κριτήριο: Η αποτυχία να ελέγξει τη χρήση.
• 5^ο κριτήριο: Η χρήση έχει πάρει προτεραιότητα στη ζωή του κάνοντας τον περιορίσει άλλες δραστηριότητες.
• 6^ο κριτήριο: Η παρουσία ιατρικών προβλημάτων λόγω της χρήσης και η άρνησή του να τα αντιμετωπίσει παρότι έχει ενημερωθεί γι’ αυτά.
• 7^ο κριτήριο: Εάν λόγω της χρήσης πέφτει η ποιότητα της ζωής του.
• Πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα παραπάνω κριτήρια για να χαρακτηριστεί κάποιος ως εξαρτημένος.
• Έχουμε δει παιδιά που έκαναν χρήση μαζί με τους γονείς τους.
• Η εξάρτηση είναι φυσική ροπή του ανθρώπου.
• Το φαγητό επηρεάζει το «μονοπάτι της ευχαρίστησης» στον εγκέφαλο. Γι’ αυτό υπάρχουν άνθρωποι που τα συναισθήματα τα «κάνουν» φαγητό και αποκαλούνται emotional eaters.
• Η πιο δύσκολη εξάρτηση είναι εκείνη από το φαγητό γιατί δεν μπορείς να κόψεις την ουσία που προκαλεί την εξάρτηση δηλαδή το φαγητό από τον εξαρτημένο, μπορείς όμως να του αλλάξεις τις διατροφικές του συνήθειες.
• Ο τζόγος κινείται στο μοτίβο της επανάληψης και της ανταμοιβής. Υπάρχει βίντεο όπου ληστές εισβάλλουν σε καζίνο και ζητούν από τους ομήρους να μην σηκωθούν από το πάτωμα για να μην τους πυροβολήσουν. Κάποιοι από τους ομήρους, όταν διαπίστωσαν ότι οι ληστές δεν τους πρόσεχαν, σηκώθηκαν για να παίξουν στον κουλοχέρη. Η εξάρτησή τους ήταν πάνω από την ζωή τους.
• Υπάρχουν πολλοί χαρτοπαίκτες που στα τραπέζια των καζίνο φορούν πάνες ακράτειας για να μη χρειαστεί να πάνε στην τουαλέτα.
• Δεν εξαρτόμαστε μόνο από ουσίες αλλά και από αντικείμενα. Πολλοί άνθρωποι πια έχουν εξάρτηση από το smart phone τους.
• Οι άνθρωποι έχουμε φυσική ροπή προς το καινούριο και την ανταμοιβή. Γι’ αυτό έχουμε κολλήσει τόσο με τα smart phone. Eίναι η αναμονή του νέου μηνύματος και του επόμενου like.
• Σύμφωνα με έρευνα ο δεύτερος πιο εθιστικός ήχος είναι εκείνος του μηνύματος στο κινητό. Ο πρώτος είναι το γέλιο ενός μωρού.

Κέντρο Έρευνας Ανθρώπινων Συμπεριφορών, Καβαλλότι 19, τηλ. 210 9249225-6, http://www.kentro.org/