Η δολοφονία Χανίγια, τα διττά πρόσωπα και οι πιθανοί στόχοι

Μπορεί το Ισραήλ να πανηγύριζε για τα τρία ολυμπιακά μετάλλια που κέρδισε σε μία ημέρα, προσπαθώντας να δώσει προς τα έξω αλλά και στους πολίτες του μια εικόνα ομαλότητας, ωστόσο η ανθρωπότητα αναμένει με κομμένη την ανάσα τα βέβαια αντίποινα του Ιράν (τα έχει προαναγγείλει) εναντίον της χώρας μετά τη δολοφονία του κορυφαίου πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε στην Τεχεράνη. Ενδεικτικό, ότι η μία μετά την άλλη οι διεθνείς αεροπορικές εταιρείες ακυρώνουν τις πτήσεις τους για το Τελ Αβίβ, παρόλο που το τελευταίο δηλώνει ότι ο εναέριος χώρος του είναι «απολύτως ασφαλής».     

Τη νύχτα της 30^ης Ιουλίου, το Ισραήλ σκότωσε στη Βηρυτό τον κορυφαίο στρατιωτικό διοικητή της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολάχ, Fuad Shakr – τη δολοφονία του ανακοίνωσαν οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις. Μαζί του σκοτώθηκαν επτά πολίτες, μεταξύ των οποίων και παιδιά, και πολλοί ακόμα τραυματίστηκαν, σύμφωνα με τον ηγέτη της οργάνωσης Χασάν Νασράλα, του οποίου ο Shakr ήταν στενός σύμβουλος. Λίγες ώρες αργότερα, στις 2 τα ξημερώματα (τοπική ώρα) της 31ης Ιουλίου, σκοτώθηκε ο ηγέτης του πολιτικού σκέλους της παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, ενώ βρισκόταν σε ειδική κατοικία για βετεράνους πολέμου στην πρωτεύουσα του Ιράν Τεχεράνη, την οποία επισκεπτόταν για να παρευρεθεί στην ορκωμοσία του Ιρανού προέδρου Masaoud Pezeshkian. Ο Χανίγια εθεάθη τελευταία φορά στην ορκωμοσία του Ιρανού προέδρου.

Οι πρώτες πληροφορίες ήθελαν τον Χανίγια να έχει σκοτωθεί από τηλεκατευθυνόμενο βλήμα. Έπειτα, οι New York Times δημοσίευαν ότι σκοτώθηκε από έκρηξη βόμβας που είχε τοποθετηθεί στο κτίριο αρκετές εβδομάδες προτού πυροδοτηθεί για τη δολοφονία. Σε κάθε περίπτωση, το χτύπημα αποτελεί τεράστια πρόκληση για το Ιράν. Αφενός, δολοφονήθηκε ηγέτης φίλιας δύναμης στο έδαφός του, αφετέρου εκτέθηκε ανεπανόρθωτα η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού ασφαλείας της χώρας, γι’ αυτό θεωρείται απίθανό να μην απαντήσει στρατιωτικά.

Ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς Ismail Haniyeh κάνει το σήμα νίκης καθώς περιβάλλεται από Ιρανούς-μέλη του ιρανικού κοινοβουλίου στην Τεχεράνη, 30 Ιουλίου 2024, μερικές ώρες πριν σκοτωθεί τα ξημερώματα της 31ης Ιουλίου 2024. EPA/ABEDIN TAHERKENAREH

Το Ισραήλ δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για το χτύπημα, ωστόσο θεωρείται ευρέως υπαίτιο γι’ αυτό. Η Χαμάς κατηγόρησε τη χώρα για το περιστατικό, χαρακτηρίζοντάς το «σοβαρή κλιμάκωση». Το Ιράν «έδειξε» και τις ΗΠΑ ως υπαίτιες εξαιτίας της αταλάντευτης στήριξής τους στο Ισραήλ. Οι Αμερικανοί έχουν αρνηθεί οποιαδήποτε ανάμειξη, ωστόσο αναλυτές εκτιμούν ως απίθανο οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να μην ήταν τουλάχιστον ενημερωμένες για ένα τόσο παράτολμο εγχείρημα. Ειδικά εφόσον τον Μάιο δημοσιευόταν ότι οι ΗΠΑ θα πρόσφεραν στο Ισραήλ πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών τους για το πού βρίσκονταν οι ηγέτες της Χαμάς – σε αντάλλαγμα την ακύρωση της σχεδιαζόμενης τότε ισραηλινής επίθεσης στη Ράφα. 

Γενικά, θεωρείται ότι δύσκολα το Ισραήλ θα πραγματοποιούσε δύο χτυπήματα τέτοιας βαρύτητας αν δεν είχε εξασφαλίσει προηγουμένως την άνευ όρων στήριξη από τις ΗΠΑ, πιθανότατα μετά την επίσκεψη Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον στα τέλη Ιουλίου.

Το διττό πρόσωπο των ΗΠΑ

Οι δολοφονίες Shakr και Χανίγια συνέβησαν λίγες μόλις ημέρες αφού ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δήλωνε ότι μια συμφωνία για εκεχειρία μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ ήταν άμεσα ορατή – μια δήλωση που έγινε εν όψει της επικείμενης τότε επίσκεψης Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον και την οποία άλλοι αξιωματούχοι, όπως ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν, δεν συμμερίστηκαν. Δημοσιευόταν ωστόσο ότι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, διπλωμάτες και πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών σχεδίαζαν να διευθετήσουν λεπτομέρειες μιας τέτοιας συμφωνίας εκεχειρίας σε συνάντηση στη Ρώμη.

Μετά τη δολοφονία Χανίγιε σε ιρανικό έδαφος, το σίγουρο είναι ότι το Ισραήλ τίναξε στον αέρα την οποία προοπτική εκεχειρίας, μαζί με τις σχετικές διαπραγματεύσεις που είχαν ξεκινήσει με πρωτοβουλία Κατάρ, ΗΠΑ και Αιγύπτου.

Λίγες μόνο ώρες πριν το διπλό χτύπημα, το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωνε ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι «δεν πιστεύουν ότι ένα γενικευμένος πόλεμος είναι αναπόφευκτος» – επαναλάμβαναν βέβαια ότι η δέσμευσή τους στην «ασφάλεια του Ισραήλ είναι ατσάλινη». Τώρα, εν όψει των αναμενόμενων αντιποίνων από το Ιράν, μετακινούν περισσότερα πολεμικά αεροπλάνα και πλοία στην περιοχή «για να βοηθήσουν το Ισραήλ να αμυνθεί», όπως σημείωνε το ABC.   

Κάπου εδώ εγείρεται το ερώτημα: Είναι δυνατόν η διπλή δολοφονία να έγινε εις γνώσιν των Αμερικανοί και ταυτόχρονα οι Αμερικανοί να εμφανίζονται ως αμερόληπτοι διαμεσολαβητές για μια συμφωνία εκεχειρίας;

Αν ναι, δεν θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που οι ΗΠΑ εμφανίζονται σε τέτοιο «διπλό» ρόλο. Οι παλαιότερες συμφωνίες ειρήνης της Μαδρίτης και του Όσλο μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστίνης είχαν ξεκινήσει με αμερικανική πρωτοβουλία, σε χρονική συγκυρία που οι τότε Αμερικανοί πρόεδροι ενδιαφέρονταν να διασφαλίσουν την υστεροφημία τους. Οι συμφωνίες απέτυχαν, κυρίως γιατί οι ΗΠΑ δεν σταμάτησαν ποτέ να στηρίζουν το Ισραήλ (πολιτικά και με την αποστολή τεράστιας στρατιωτικής βοήθειας), παρόλο που αυτό συστηματικά παραβίαζε από την πρώτη ημέρα και το γράμμα και το πνεύμα των συμφωνιών.

Κάτι παρόμοιο ίσως συμβαίνει και σήμερα. Καθόλου δεν αποκλείεται ο πρόεδρος Μπάιντεν, ειδικά μετά την απόσυρσή του από την κούρσα της προεδρίας, να ήθελε να εμφανιστεί ως πρωτεργάτης μιας εκεχειρίας στη Μέση Ανατολή, διατηρώντας ωστόσο αμείωτη την άνευ όρων αμερικανική στήριξη στο Ισραήλ.

Είναι αδύνατον φυσικά να έχει κανείς και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Εξάλλου, για να σταματήσει ο πόλεμος του Ισραήλ εναντίον της Γάζας, θα αρκούσε η Ουάσιγκτον να «κλείσει τη στρόφιγγα» της βοήθειας στο Τελ Αβίβ. Κάτι που δεν φαίνεται καθόλου διατεθειμένη να κάνει.

Γιατί έχει τόση σημασία η δολοφονία Χανίγια;

Σε άλλη μια «σύμπτωση», το χτύπημα εναντίον του Χανίγια συνέβη μόλις μία εβδομάδα μετά την υπογραφή συμφωνίας «εθνικής ενότητας» μεταξύ παλαιστινιακών οργανώσεων, με την οποία αυτές συμφωνούσαν να διατηρήσουν τον έλεγχο της Γάζας μετά τη λήξη του πολέμου με το Ισραήλ. Η συμφωνία σήμανε το τέλος της αντιπαλότητας Χαμάς και Φατάχ, οι οποίες, μαζί με άλλες 12 παλαιστινιακές οργανώσεις, υπέγραψαν για μια «μεταβατική κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης» στη μεταπολεμική Γάζα.

Το Ισραήλ δηλαδή αντιλήφθηκε ότι, ακόμα και αν εξαφάνιζε στρατιωτικά τη Χαμάς, η Γάζα θα παρέμενε υπό παλαιστινιακή διοίκηση.

Το Τελ Αβίβ επέλεξε επίσης να σκοτώσει ίσως το πιο σημαντικό μέλος της διπλωματικής ομάδας της Χαμάς στις άτυπες διαπραγματεύσεις για εκεχειρία που είχαν ξεκινήσει με πρωτοβουλία Κατάρ, ΗΠΑ και Αιγύπτου – τον Χανίγια. Η δολοφονία του επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά τους αναλυτές που θεωρούν ότι το Ισραήλ κάθε άλλο παρά επιθυμεί την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας και μόνος του στόχος είναι η ολοκληρωτική κατάληψη των Παλαιστινιακών Εδαφών.

Ο Χανίγια θεωρούνταν σχετικά μετριοπαθής. Είναι χαρακτηριστικό πως όταν το Ισραήλ σκότωσε τρεις γιους του και τουλάχιστον τρία από τα εγγόνια του τον περασμένο Απρίλιο, δήλωσε ότι οι δολοφονίες δεν θα αλλάξουν τη θέση της Χαμάς στις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία. «Το αίμα των παιδιών μου δεν είναι πιο πολύτιμο από το αίμα των παιδιών του παλαιστινιακού λαού. Όλοι οι μάρτυρες της Παλαιστίνης είναι παιδιά μου».

Για περισσότερα από είκοσι χρόνια, ο Χανίγια υπήρξε εξέχον στέλεχος της Χαμάς. Μάλιστα, με αυτόν επικεφαλής, η οργάνωση πέτυχε το 2006 ιστορική εκλογική νίκη έναντι της Φατάχ, που μέχρι τότε ήταν η αδιαμφισβήτητη πολιτική κυρίαρχος της περιοχής.

Λίγους μόλις μήνες μετά από εκείνη την εκλογική νίκη της Χαμάς, ο Χανίγια προσπάθησε να ανοίξει διάλογο με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους τον νεότερο. Σε επιστολή προς αυτόν, ο ηγέτης της Χαμάς είχε προτείνει τη λύση των δύο κρατών στα σύνορα του 1967 και εκτεταμένη εκεχειρία, όπως αποκάλυπτε το 2008 η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz. Η παρούσα κατάσταση «θα ενθαρρύνει τη βία και το χάος σε όλη την περιοχή», έγραφε. Ο Μπους δεν απάντησε ποτέ.     

Στη συνέχεια η Δύση αρνήθηκε να διαπραγματευτεί με τη Χαμάς, ο Χανίγια εξέπεσε της θέσης του, για να επανέλθει το 2017 ως εκλεγμένος επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της οργάνωσης στη Γάζα. Το 2019 αποσύρθηκε από το αξίωμα -αφού οι ΗΠΑ τον χαρακτήρισαν «τρομοκράτη» το 2018- και έκτοτε έμενε στο Κατάρ και συμμετείχε στις διπλωματικές διεργασίες ως πολιτικός ηγέτης της Χαμάς.

Αν πάντως το Ισραήλ θεωρεί ότι η δολοφονία Χανίγια θα αποδυναμώσει τη Χαμάς, τότε δεν έχει διδαχθεί τίποτε από την 7^η Οκτωβρίου: Η Χαμάς εξαπέλυσε την πλέον πολύνεκρη επίθεση εναντίον του μετά από δεκαετίες κατά τη διάρκεια των οποίων το Τελ Αβίβ είχε σκοτώσει πολλά και σημαντικά πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη της.

Ωστόσο, ένας ευέλικτος αντίπαλος που δέχεται να διαπραγματευτεί δεν θα βόλευε ένα Ισραήλ που επιδιώκει την ολοκληρωτική κατάληψη της Γάζας. Η ακραία κυβέρνηση Νετανιάχου φαίνεται πως εκεί αποσκοπεί. Θα καταφέρει να σύρει όλο τον κόσμο στον παραλογισμό μιας γενικευμένης ανάφλεξης;