Αποστολή στη Ζιμπάμπουε: Μαθήματα ζωής και αλληλεγγύης

Μοβ. Από τις χιλιάδες τζακαράντες που χρωματίζουν τα πεζοδρόμια και τις άκρες των δρόμων σε κάθε γωνία της χώρας. Λες και η έτσι κι αλλιώς πολύχρωμη Αφρική είχε ανάγκη από άλλο χρώμα στον καμβά της.

Ξεκινήσαμε πολύ πρωί από τη Χάραρε – την πρωτεύουσα της Ζιμπάμπουε-  με τις μεγάλες λεωφόρους και τους νεόχτιστους ουρανοξύστες και τα κτίρια αγγλοσαξονικής αρχιτεκτονικής κατάλοιπο από την περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας – όταν η χώρα λεγόταν Ροδεσία. 

Λίγο έξω από τη Χαράρε ο δρόμος διασχίζει μέρος του εθνικού πάρκου Epworth όπου βρίσκονται τα balancing rocks, “γλυπτά ” από πέτρες που λες και τα έχει τοποθετήσει το χέρι ενός γίγαντα. Στην πραγματικότητα γεωμορφολογικοί βραχώδεις σχηματισμοί που βρίσκονται διάσπαρτοι σε μεγάλη έκταση της χώρας (και βρίσκονταν πάνω σε όλα τα χαρτονομίσματα την εποχή της του υπερπληθωρισμού όταν έφτασε το 2008 να τυπωθεί ακόμα και χαρτονόμισμα των 100 τρισεκατομμυρίων τοπικών δολαρίων). Σημειωτέων ότι το 70% της χώρας ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το 47% του πληθυσμού υποσιτίζεται και το προσδόκιμο ζωής στη χώρα είναι μόλις τα 61 έτη.

Η συνάντηση των αναδόχων με τα “παιδιά τους” και παράδοση των γραμμάτων όσων αναδόχων δεν κατάφεραν να έρθουν

Είμαστε εδώ χωρισμένοι σε ένα μεγάλο πούλμαν και ένα μικρό βαν μια ομάδα 45 ανθρώπων (προσωπικό της ActionAid, ανάδοχοι και δημοσιογράφοι) από Ελλάδα και Κύπρο σε μια από τις μεγαλύτερες αποστολές αλληλεγγύης που έχει διοργανώσει το ελληνικό τμήμα της ActionAid. Κατευθυνόμαστε προς την κοινότητα Νιάνγκα στην ορεινή Ζιμπάμπουε (στην ανατολική πλευρά της χώρας κοντά στα σύνορα με τη Μοζαμβίκη) για να συναντήσουμε τους ανθρώπους της κοινότητας και να βοηθήσουμε σε κατασκευαστικές εργασίες σε ένα σχολείο της περιοχής καθώς και σε ένα φράγμα που θα βελτιώσει τη ζωή της κοινότητας, αφού θα βοηθήσει στα αποθέματα νερού συγκεντρώνοντας το νερό από τις λιγοστές βροχοπτώσεις (η Ζιμπάμπουε είναι μια χώρα που πλήττεται σοβαρά από έντονη ξηρασία). Η κοινότητα της Νιάνγκα υποστηρίζεται συνολικά αυτή τη στιγμή από περίπου 800 Έλληνες και Κύπριους αναδόχους και οι κάτοικοι έχουν δει τη ζωή τους να βελτιώνεται δραστικά μέσω αυτής της στήριξης.

Αλλά ο πρωταρχικός σκοπός μας είναι να ενσωματωθούμε με την τοπική κοινωνία, να δούμε τη ζωή των ανθρώπων εκεί και τις δυσκολίες της καθημερινότητάς τους και να δείξουμε έμπρακτα την αλληλεγγύη μας, τόσο με τη χειρωνακτική μας εργασία αλλά κυρίως με το ότι ταξιδέψαμε μέχρι εκεί για να τους δούμε, να τους μιλήσουμε και να τους εμψυχώσουμε. Δεν είναι και πολύ συνηθισμένη η παρουσία τόσων ξένων επισκεπτών σε αυτά τα μέρη – η Ζιμπάμπουε και ειδικά αυτές οι περιοχές έχουν σχεδόν μηδαμινό τουρισμό.

Η ActionAid δουλεύει γύρω από την ενδυνάμωση με κύριο στόχο τις μακροπρόθεσμες αλλαγές και λύσεις και όχι μια εφήμερη βοήθεια που θα εξατμιστεί όταν φύγει το λεωφορείο που μας μετέφερε μέχρι εκεί και θα σταματήσουν τα stories που ανεβάζαμε στο instagram. Η δουλειά της ActionAid είναι στιβαρή, ουσιαστική, αφήνει το στίγμα της έντονο τόσο στις υποδομές αλλά και στις κοινωνικές δομές: βοηθάει στην υλοποίηση σημαντικών έργων, στηρίζει και δίνει ελπίδα σε ανθρώπους που δεν έχουν βοήθεια από αλλού, ενδυναμώνει κοινωνικά στιγματισμένες ομάδες (όπως φορείς του HIV), ενδυναμώνει γυναίκες που αντιμετωπίζουν θέματα ενδοοικογενειακής βίας και δημιουργεί το περιβάλλον και τις προϋποθέσεις αυτές οι γυναίκες να δημιουργήσουν επαγγελματικούς συνεταιρισμούς, που θα τους εξασφαλίζουν μόνιμο εισόδημα, θα τους ενισχύσουν το αίσθημα της ανεξαρτησίας και θα ισχυροποιήσουν τη θέση τους μέσα στην οικογένεια. Επίσης κινητοποιεί το δίκτυο επισιτιστικής ασφάλειας, FOSENET, μιας συμμαχίας μικροκαλλιεργητών, με σκοπό να ακουστούν τα αιτήματα τους και να επηρεάσουν πολιτικές αποφάσεις και υλοποιεί προγράμματα σε σχολεία με σκοπό να ενισχυθούν τα πολύ φτωχά και ευάλωτα παιδιά. Το κέρδος της παρουσίας μας εκεί είναι πολλαπλό, πολυεπίπεδο και αμφίδρομο.

Οι ανάδοχοι έφεραν μαζί τους μερικά δώρα, τα οποία μοιράστηκαν σε όλα τα παιδιά στο σχολείο.

Μια από τις πολύ συγκινητικές στιγμές ήταν όταν δέκα από τους ανάδοχους γονείς του σχετικού προγράμματος της ActionAid που ταξίδεψαν μαζί μας και στηρίζουν παιδιά από την κοινότητα της Νιάνγκα, είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν για πρώτη φορά από κοντά τα παιδιά “τους”. 17 ακόμα παιδιά παρέλαβαν γράμματα από τους αναδόχους που δεν κατάφεραν να παραστούν στο ταξίδι. Οι συναντήσεις ήταν συναισθηματικές βόμβες -σαν να συναντάς μετά από χρόνια έναν “χαμένο” συγγενή σου-  σε κάποιες περιπτώσεις η γλώσσα δεν άφηνε πολλά περιθώρια για μια γνωριμία – αλλά όπως αποδείχθηκε δεν είχε καμία σημασία. Η ActionAid μέσω του προγράμματος Αναδοχής Παιδιού προσφέρει στα παιδιά των κοινοτήτων την προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον – πολύ ορθώς δεν υποστηρίζει μεμονωμένα παιδιά (ώστε να μην δημιουργούνται και ανισότητες και τριβές μεταξύ τους) αλλά ΟΛΗ την κοινότητα. Τα χρήματα των αναδόχων διοχετεύονται κεντρικά στην κοινότητα και μόνο για δράσεις και που αποσκοπούν στη συλλογική ενδυνάμωση. Και αυτό είναι πολύ καλό.

Ο Ζήσης με το χαμόγελο της απόλυτης ευτυχίας

Κουβαλήσαμε πέτρες, γεμίσαμε σακιά με άμμο, βοηθήσαμε με όλες μας τις δυνάμεις να χτιστεί αυτό το φράγμα που θα συγκέντρωνε το λιγοστό νερό από τις βροχοπτώσεις ώστε να μπορούν να ποτίζουν τα ζώα και να πλένουν τα ρούχα τους – ευτυχώς στην περιοχή υπάρχουν σε κάποια σημεία γεωτρήσεις που παρέχουν μέσω χειροκίνητων νεραντλιών το απαραίτητο πόσιμο νερό στην κοινότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο γι όλους. Υπάρχουν οικογένειες που πρέπει να περπατήσουν αρκετά χιλιόμετρα για να φτάσουν μέχρις τις γεωτρήσεις και να μεταφέρουν πόσιμο νερό πίσω στο σπίτι. Στο δρόμο βλέπεις συχνά γυναίκες που περπατούν κουβαλώντας κουβάδες με νερό και παιδιά που διασχίζουν ολόκληρα βουνά μες στα χαράματα για να πάνε σχολείο.

φαν του Λίο

Η έμπρακτη βοήθεια μας ήταν σημαντική, αλλά ας μη γελιόμαστε και χωρίς εμάς το φράγμα θα είχε γίνει – οι άνθρωποι εκεί είναι σκληραγωγημένοι και μπορούν να βγάλουν εις πέρας κάθε τέτοια αντίστοιχη δουλειά. Είδαμε γυναίκες με μωρά στην αγκαλιά να κουβαλάνε κάτω από τον καυτό ήλιο στο κεφάλι θεόρατες πέτρες τραγουδώντας λες και πήγαιναν μια ανέμελη εκδρομή στο δάσος. Κι δεν το έκαναν επειδή ήμασταν εμείς εκεί και αισθάνθηκαν την υποχρέσωση να μας ψυχαγωγήσουν. Αυτός είναι ο τρόπος ζωής τους, μια αγνή ανεπιτήδευτη θεώρηση των πραγμάτων και της καθημερινότητάς τους. Τις θαυμάσαμε αυτές τις γυναίκες. Γιατί είναι τόσο δυνατές συναισθηματικά, σωματικά και πνευματικά. Ήταν αλήθεια συγκινητικό.

Κάποιες από εμάς βοήθησαν επίσης και στην παρασκευή του καθημερινού γεύματος. Κάθε ημέρα γύρω στις 10 το πρωί δέκα εθελόντριες μαγείρισσες από την κοινότητα πηγαίνουν στις σχολικές εγκαταστάσεις σε ένα μικρό υπόστεγο χώρο στον προαύλιο χώρο του σχολείο και ετοιμάζουν σε μεγάλα καζάνια το φαγητό των παιδιών – το μενού συνήθως έχει ψιλοκομμένο βραστό rapini (φυτό παρόμοιο με το μπρόκολο) και sadza, το εθνικό φαγητό της Ζιμπάμπουε που παρασκευάζεται από την ανάμιξη καλαμποκάλευρου με νερό το οποίο αφού έχει μαγειρευτεί για λίγη ώρα αποκτάει σχεδόν στερεά υφή και σερβίρεται ως συνοδευτικό με τα…πάντα. Κάποιες ημέρες με χορηγία της ActionAid το μενού είχε και κρέας (μοσχάρι και κοτόπουλο) κάτι που εκτιμήθηκε δεόντως από παιδιά και δασκάλους. Οι μαθητές έκαναν υπομονετικά μια μεγάλη ουρά για να σερβιριστούν το φαγητό, ενώ οι δάσκαλοι και οι εθελόντριες τηρούσαν με ευλάβεια τις συνθήκες υγιεινής – όλη η ελληνική αποστολή και τα 45 άτομα τρώγαμε καθημερινά από το ίδιο φαγητό, από τα ίδια σκεύη μαζί τους χωρίς το παραμικρό πρόβλημα.

Όλες αυτές οι έντονες συμπυκνωμένες εικόνες που μαζέψαμε αυτές τις πέντε ημέρες και είναι σαν εμπειρίες από δέκα ταξίδια (και αυτό είναι ίδιον των σημαντικών ταξιδιών της ζωής σου). Και ύστερα είναι και εκείνο το μεγάλο συγκινητικό κύμα που συνέχισε να έρχεται (μέρες μετά την επιστροφή μας και μέχρι σήμερα)- μια απίθανη αναπάντεχη σύνδεση μεταξύ όλων όσων πήγαμε εκεί (και μιλάμε για μια εντελώς ετερόκλητη ομάδα) και δημιουργήσαμε μια κοινή αφήγηση ανάμνησης που θα μας συνοδεύει για πάντα. Ειδικά όταν ξέρεις ότι  έχεις αφήσει κάτι πίσω που επίσηςε θα μείνει για πάντα.