To line-up του Primavera Sound προκαλεί για μία ακόμη χρονιά ίλιγγο. Από τις 30/5 ως τις 2/6 στο Forum της Βαρκελώνης θα εμφανιστούν μεταξύ άλλων οι Arctic Monkeys, Björk, The National, Nick Cave & The Bad Seeds, Migos, Lorde, A$AP Rocky που αποτελούν και τα «βαριά χαρτιά» της φετινής διοργάνωσης. Φυσικά είναι δεκάδες ακόμη τα καυτά ονόματα, όπως οι Belle & Sebastian, Spiritualized, The War On Drugs, Vince Staples, Chvrches, Tyler, The Creator, HAIM, Lykke Li, Beach House, Grizzly Bear, Slowdive, Kelela, Warpaint, Unknown Mortal Orchestra, Starcrawler, Mount Kimbie, Arca, Father John Misty, The Breeders, Ty Segall, Chromeo, Yellow Days, Bad Gyal, The Blaze, Jane Birkin.
O Abel Suarez -ή αν προτιμάτε ο περίφημος DJ Coco που κάθε χρόνο κλείνει το φεστιβάλ με ένα διονυσιακό set για τους τελευταίους των Μοϊκανών- είναι ο βασικός booking manager του Primavera Sound από την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε, πίσω στο 2001. Μίλησε στην Popaganda για εκείνη τη φορά που κόντεψαν να κλείσουν τον Bowie, για τους Daft Punk που νομίζει ότι δεν θα κλείσουν ποτέ, και για όλα όσα έχουν αναγάγει το καταλανικό φεστιβάλ στη σύγχρονη Μέκκα των απανταχού μουσικόφιλων.
https://www.youtube.com/watch?v=QcFZLREWnBU
Το Primavera Sound υπήρχε στο μυαλό σας για αρκετό καιρό πριν το ξεκινήσετε ή το αποφασίσατε αυθόρμητα ένα βράδυ ενώ πίνατε μπύρες; Κάποιοι άνθρωποι εδώ στο Primavera Sound δουλεύουν μαζί από το ’93. Ξεκινήσαμε με κάτι που ακόμα δουλεύουμε, το Nitsa, ένα κλαμπ με ηλεκτρονική μουσική και την ίδια στιγμή κάναμε συναυλίες και μικρά φεστιβάλ από δω και από εκεί. Κάναμε για παράδειγμα τότε (από το ’92 μέχρι το ’95) ένα μικρό φεστιβάλ που διαρκούσε ένα μήνα και γινόταν σε διάφορα μαγαζιά της πόλης με ισπανικές indie μπάντες. Το σταματήσαμε όμως κι αυτό, επειδή το Nitsa άρχισε να μεγαλώνει – έφτασε να γίνει το πιο διάσημο underground dance club στην Ισπανία – και αφοσιωθήκαμε περισσότερο στην ηλεκτρονική μουσική. Έτσι το 2001 αποφασίσαμε να μεταφέρουμε αυτή την επιτυχία σε ένα μονοήμερο ανοιξιάτικο φεστιβάλ με έδρα τον φανταστικό χώρο του Poble Espanyol. Το πρώτο Primavera ήταν αρκετά ηλεκτρονικό, αλλά σιγά σιγά βάλαμε ροκ και ποπ μπάντες και πήρε τη μορφή που έχει σήμερα. Έτσι τον δεύτερο χρόνο βάλαμε δυο ημέρες, κλείσαμε και τους Pulp και το πράγμα άρχισε να εκτοξεύεται.
Πώς αποφασίσατε να οργανώσετε ένα φεστιβάλ που καθιερώθηκε ως το πιο σημαντικό “indie” event στην Ευρώπη, ενώ είχατε ηλεκτρονικά ακούσματα; Το βασικό μας backround ήταν indie και pop απλά στη συνέχεια εισήλθαμε στην ηλεκτρονική σκηνή. Αγαπάμε κάθε είδος μουσικής οπότε μας άρεσε η ηλεκτρονική μουσική γιατί αυτό κάναμε κυρίως, όμως το Primavera Sound ήταν η ευκαιρία για να έρθουμε κοντά με πολλά είδη μουσικής.
Τι σκεφτήκατε όταν ξεκινούσατε το φεστιβάλ, ποιο ήταν το όραμα σας εκείνη την εποχή; Κυρίως θέλαμε να περάσουμε καλά και σκεφτήκαμε πως υπήρχε χώρος για ένα φεστιβάλ το οποίο θα συνέβαινε μέσα στην πόλη. Το μόνο φεστιβάλ εκείνη την εποχή ήταν το Sonar το οποίο ήταν αμιγώς ηλεκτρονικό. Οπότε σκεφτήκαμε πως υπήρχε χώρος για ένα καθαρά αστικό φεστιβάλ, και χρόνο με το χρόνο ξεκίνησε να μεγαλώνει.
Λίγο ποδοσφαιράκι για να περάσει η ώρα στα headquarters του Primavera Sound…
Το φεστιβάλ είναι πια ένα από τα μεγαλύτερα και πιο γνωστά φεστιβάλ στον κόσμο. Έχετε παρατηρήσει αν είναι πιο εύκολο να κλείσετε μπάντες, παρότι υπάρχουν ανταγωνιστικά φεστιβάλ, απλά και μόνο επειδή είστε το Primavera Sound; Αυτή τη στιγμή, τα περισσότερα λεφτά που βγάζουν οι μπάντες έρχονται από τις ζωντανές εμφανίσεις, οπότε κάθε χρόνο γίνεται όλο και πιο δύσκολο να κλείσεις αυτούς που θέλεις επειδή υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός. Ο μόνος τρόπος για να προσελκύσουν ονόματα τα νέα φεστιβάλ είναι να δώσουν περισσότερα λεφτά οπότε πια γίνεται κάτι σαν πόλεμος για το ποιος θα επενδύσει περισσότερο και θα κλείσει τα καλύτερα ονόματα. Επομένως είναι δύσκολο. Για το Primavera Sound είναι ακόμα πιο δύσκολο από τα υπόλοιπα φεστιβάλ επειδή δεν πάμε στα booking agencies με στυλ «πάρτε αυτά τα λεφτά, θέλουμε αυτές τις μπάντες» και τέλος. Για αυτό νομίζω ότι είμαστε από τα πιο γνωστά φεστιβάλ στον κόσμο, επειδή αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στην προετοιμασία και υπάρχει ένα στιβαρό concept από πίσω. Υπάρχουν αρκετές μπάντες που βρίσκονται στο line-up μας οι οποίες μπορεί να μη μας αρέσουν προσωπικά, όμως φροντίζουμε να κλείνουμε αυτές που έχουν να πουν κάτι. Το line up του Primavera Sound έχει αλλάξει αρκετά μέσα στα χρόνια. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε φέρει και αρκετούς r’n’b καλλιτέχνες – κάτι που πριν δεν υπήρχε. Εκεί όμως πάει η τάση της μουσικής βιομηχανίας και εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να δούμε και να ακολουθήσουμε αυτές τις τάσεις. Προσπαθούμε να αναβαθμίσουμε τη μουσική μας και να ακολουθήσουμε τις αλλαγές που συμβαίνουν τώρα.
Προφανώς έχεις δει το line up του φετινού Coachella Festival και την εντυπωσιακή στροφή που έχει κάνει στον urban/hip-hop/r’n’b ήχο. Ναι, νομίζω ότι η μουσική σκηνή αλλάζει και όλα τα νέα πράγματα που συμβαίνουν είναι στο hip-hop και όχι στη ροκ και την ποπ. Οι περισσότερες μπάντες βάζουν τέτοια στοιχεία στον ήχο τους. Όπως οι The xx και οι alt-J που συνδυάζουν ηλεκτρονική μουσική με r’n’b και νομίζω ότι βρίσκονται στο peak της δημιουργικότητάς τους αυτή τη στιγμή.
Έχεις σκεφτεί ποτέ ότι αυτή η «hip-hop-ποίηση» του line up, θα φαίνεται περίεργη στους παραδοσιακούς φαν του φεστιβάλ που έρχονταν κυρίως για τις indie rock μπάντες; Ναι, απλά βάζουμε περισσότερα πράγματα στο φεστιβάλ. Υπάρχουν ακόμα πολλές μπάντες με κιθάρες αλλά ένα από τα πράγματα που σκεφτόμασταν ήταν ότι μεγαλώναμε επομένως θέλαμε πιο νέους ανθρώπους να έρχονται στο φεστιβάλ. Κάνουμε όμως το ίδιο φεστιβάλ, απλά θέλουμε και πιο νέους στο κοινό.
Πιστεύεις ότι η βιομηχανία των φεστιβάλ έχει αλλάξει τα τελευταία ένα-δύο χρόνια εξαιτίας της πρωτοκαθεδρίας του R’n’B ήχου; Είναι ξεκάθαρα το νέο mainstream αλλά την ίδια στιγμή είναι και το μόνο πράγμα που φέρνει κάτι φρέσκο στα φεστιβάλ. Όπως είπα, μας αρέσουν όλες οι μπάντες που έχουν παίξει σε εμάς όλα αυτά τα χρόνια, αλλά υπήρχαν στιγμές στα 17 χρόνια που κάνουμε το φεστιβάλ που οι headliners ήταν οι ίδιοι που έπαιζαν τα πρώτα χρόνια, οπότε χρειάζεται να βάλεις κάτι νέο. Ίσως είμαστε το μόνο φεστιβάλ στην Ισπανία που έχει ανοιχτεί τόσο στην R ’n’ B, όμως μπορείς να δεις ότι είναι trend στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική που έχει αποκλειστικά τέτοια φεστιβάλ.
Έχω φίλους που έρχονται συνεχώς στο Primavera Sound εδώ και χρόνια και τελευταία παραπονιούνται ότι έχει μεγαλώσει τόσο πολύ που έχει χάσει την οικειότητα που είχε στο παρελθόν. Εγώ θυμάμαι επίσης ότι πίσω στα πρώτα χρόνια μπορούσες να πας στην πρώτη σειρά της κεντρικής σκηνής στις 10 το βράδυ. Όταν είχαμε λιγότερο κόσμο και μπορούσες να φτάσεις μέχρι την πρώτη σειρά της κεντρικής σκηνής, χάναμε λεφτά. Όταν π.χ. διαβάζω σε forum στο internet για διάφορα φεστιβάλ ότι «τι ωραία, δεν είχε μεγάλες ουρές στα ποτά» ξέρω ότι αυτό το φεστιβάλ πήγε άσχημα εισπρακτικά. Πάντως και εμείς από το 2012 μέχρι το 2016 ακούγαμε παράπονα για θέματα μεγάλης αναμονής στις ουρές, αλλά σιγά σιγά αυξήσαμε τα μπαρ και τις τουαλέτες και από το 2016 και μετά βρήκαμε την ισορροπία μας και πια μένουν όλοι ευχαριστημένοι.
«Η μουσική σκηνή αλλάζει και όλα τα νέα πράγματα που συμβαίνουν είναι στο hip-hop και όχι στη ροκ και την ποπ. Οι περισσότερες μπάντες βάζουν τέτοια στοιχεία στον ήχο τους»
Πότε ξεκινήσατε να έχετε κέρδος; Νομίζω ότι για να έχει κέρδος ένα φεστιβάλ δεν εξαρτάται πάντα από το μέγεθος του ή από την τιμή του εισιτηρίου του ή τις μπάντες που θα παίξουν. Στην αρχή χρειάζεσαι δύο με τρία χρόνια ώστε να βγάλεις χρήματα γιατί τα πρώτα χρόνια είναι πολύ δύσκολο να ισορροπήσεις. Εμείς ξεκινήσαμε από το τίποτα και νομίζω ότι όταν έπαιξαν οι Pixies το 2004, οπότε και διπλασιάστηκαν τα εισιτήρια μας, αρχίσαμε να έχουμε κέρδος. Μετά μεταφερθήκαμε στο Forum και πάλι τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα και χάναμε χρήματα. Ήταν ένα τεράστιο μέρος και έπρεπε να αλλάξουμε τον τρόπο που κάναμε το φεστιβάλ μέχρι τότε. Τα line up έπρεπε να είναι μεγαλύτερα και οι headliners πιο δημοφιλείς. Νομίζω το 2008 ήταν όταν το φεστιβάλ άρχισε να παράγει κέρδος.
Και τώρα η ερώτηση που σου κάνουν όλοι: Υπάρχει κάποια μπάντα ή καλλιτέχνης που θα επιθυμούσατε να φέρετε στο φεστιβάλ και δεν το έχετε καταφέρει; Υπάρχουν οι συνηθισμένοι που όλοι θα ήθελαν να φέρουν. Θα θέλαμε π.χ. πολύ να φέρουμε τον Tom Waits αλλά δεν εμφανίζεται σε φεστιβάλ. Σχεδόν είχαμε κλείσει τον David Bowie μερικά χρόνια πριν, αλλά εκείνο το συμβάν στην Νορβηγία το 2004 που κάποιος του είχε πετάξει ένα γλειφιτζούρι στο μάτι αλλά και τα προβλήματα υγείας που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται, τον έκαναν να σταματήσει να κάνει συναυλίες.
https://www.youtube.com/watch?v=vmy7ygXepak
Γιατί αυτό το κόλλημα με τους Shellac που εμφανίζονται κάθε χρόνο; Ξαφνικά κάποια στιγμή είχαν αποφασίσει ότι δε θέλουν να παίζουν σε φεστιβάλ, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ανά δύο με τρία χρόνια. Ήταν νομίζω το 2005 ή το 2006 που τελικά αποφάσισαν να έρθουν σε μας αλλά είπαν ότι το μόνο μέρος που θα έπαιζαν ήταν σε κλειστό χώρο οπότε τους βάλαμε να παίξουν στο Auditori – τον κλειστό χώρο του φεστιβάλ. Τότε ερωτεύτηκαν το φεστιβάλ, και έτσι ξεκίνησαν να έρχονται κάθε χρόνο. Με ένα απλό τηλεφώνημα κάθε χρόνο, έρχονται και μένουν για ολόκληρο το φεστιβάλ το οποίο είναι το μόνο στο οποίο παίζουν κάθε καλοκαίρι.
Συναντιέσαι με τις μπάντες που κλείνεις; Επιδιώκεις να τους γνωρίσεις από κοντά; Στην ομάδα που κλείνουμε τις μπάντες είμαστε έξι άτομα, οπότε όλοι προσπαθούν να συναντηθούν με τους καλλιτέχνες για λίγο, για να τους καλωσορίσουν. Ο κάθε ένας ασχολείται με 25-30 μπάντες. Εγώ προσωπικά έχω άλλα πράγματα να κάνω οπότε δε συναντώ τις περισσότερες από τις μπάντες – μόνο κάποιους συγκεκριμένους.
Παρακολουθείς τις συναυλίες ή δουλεύεις κατά τη διάρκεια τους; Δουλεύω, οπότε βλέπω περίπου δύο εμφανίσεις κάθε χρόνο. Συνήθως μία πριν ανέβω στη σκηνή να παίξω (σ.σ. o Abel Suarez είναι επίσης ο dj Coco και εμφανίζεται παραδοσιακά την τελευταία ημέρα του φεστιβάλ πολύ αργά) και μία την Παρασκευή ή το Σάββατο, αν υπάρχει κάποιο όνομα που πραγματικά θέλω να δω. Την Τετάρτη είναι αρκετά δύσκολο να δω κάτι γιατί είναι η πρώτη μέρα του φεστιβάλ και υπάρχει αρκετή δουλειά.
https://www.youtube.com/watch?v=_eu5hfozuhY
Ήσουν στην εμφάνιση του Neil Young το 2009; Ναι, πάνω στη σκήνη! Πρέπει να ήταν η μόνη συναυλία που είδα ολόκληρη από τη σκηνή. Γιατί όταν πήγα στον Iggy Pop που είναι ένα από τα είδωλα μου, μπορεί να τον είδα από τη σκηνή όμως έκατσα μόνο για 20 λεπτά.
Για μένα μία από τις καλύτερες συναυλίες στο Primavera ήταν αυτή των My Bloody Valentine το 2009 στο Auditori. Ναι τότε που διέλυσαν πολλά ηχεία του χώρου. Εγώ δεν τους είδα τότε, αλλά τους είδα στο ATP Festival στη Νέα Υόρκη την ίδια ή την προηγούμενη χρονιά και ήταν τρελό! Έπαιζαν πάλι σε ένα σχετικά μικρό κλειστό χώρο και ήταν φανταστικοί, αλλά δεν γινόταν να αντέξεις χωρίς ωτοασπίδες.
Όλοι περιμένουν κάθε χρόνο την ανακοίνωση για την εμφάνιση των Daft Punk αλλά πότε δε συμβαίνει. Πιστεύω ότι δε θα παίξουν ποτέ.
Φεστιβάλ χωρίς MK2 και Marshall, προκοπή δεν κάνει…
Είναι τόσο ακριβοί όσο ακούγεται; Δεν είναι τόσο ακριβοί, απλά δεν παίζουν ζωντανά. Έπαιξαν πρόσφατα στα Grammy αλλά δε νομίζω ότι χρειάζονται τα λεφτά για να βγουν στο δρόμο. Λαμβάνουν χρήματα από παντού. Δες τα βίντεο της τελευταίας τους περιοδείας με την πυραμίδα. Αν έκαναν περιοδεία σήμερα θα έπρεπε να κάνουν κάτι καλύτερο. Θα χρειάζονταν δύο-τρία χρόνια για να στήσουν μία ιδέα και στη συνέχεια να κάνουν τις εμφανίσεις τους, οπότε προς το παρόν είναι αδύνατον να τους δούμε.
Στο πλαίσιο της προσέγγισης του νεανικού κοινού που είπες και πριν θα σκεφτόσασταν ποτέ να κλείσετε super mainstream ονόματα όπως ο Justin Bieber ή ο Harry Styles; Τα όρια ανάμεσα στο indie και το mainstream είναι αρκετά θολά πια. Ο Justin Bieber δεν θα έπαιζε νομίζω, αλλά γιατί όχι η Kylie Minogue ή η Solange που έπαιξε πέρυσι. Ή ο Kanye West που θα θέλαμε πάρα πολύ να τον έχουμε στο line-up αλλά δεν κάθεται ποτέ – δεν έχει παίξει καν ποτέ στην Ισπανία, εκτός από μια μικρή promo συναυλία πριν δώδεκα χρόνια στο club Razzmatazz στη Βαρκελώνη.
Και ποιοι δεν θα έπαιζαν ποτέ; Ονόματα όπως οι Muse ή οι The Killers δεν θα έπαιζαν ποτέ – δεν μας αρέσουν καθόλου.
https://www.youtube.com/watch?v=9zKVq1YswKU
Πως μπορεί μια ελληνική μπάντα να παίξει στο Primavera Sound; Σε ρωτάω γιατί ο μόνος Έλληνας που έχει παίξει είναι ο Evripidis and His Tragedies αλλά κι αυτός είναι σχεδόν πολιτογραφημένος Βαρκελωνέζος. Για να είμαι ειλικρινής, το 80% των συγκροτημάτων προέρχονται από booking agencies, οπότε δεν είναι εύκολο. Στην αρχή δεν ήταν έτσι, ψάχναμε εμείς περισσότερο για μπάντες αλλά η μουσική βιομηχανία μεγάλωσε πάρα πολύ και πλέον είναι αρκετά δύσκολο να κλείνεις μπάντες δίχως τη βοήθεια booking agencies γιατί ουσιαστικά αυτοί ελέγχουν αυτή τη βιομηχανία. Βέβαια ακούμε μπάντες που μας στέλνουν τη δουλειά τους στο mail και μπορεί να βρούμε κάτι και από εκεί. Οι ελληνικές μπάντες ας στείλουν λοιπόν mail και δεν ξέρεις ποτέ.
Έχετε βοήθεια από το Δήμο της Βαρκελώνης ή το Ισπανικό κράτος; Έχουμε βοήθεια από το Δήμο και από τις πολιτισμικές αρχές της Καταλονίας. Αλλά είναι αστείο ποσό – σχεδόν το 1% του μπάτζετ μας. Έχουμε κάποια βοήθεια με το χώρο διεξαγωγής αλλά φυσικά πληρώνουμε ενοίκιο για το χώρο. Επίσης χρησιμοποιούμε τα χρήματα που λαμβάνουμε για τη διεξαγωγή κάποιων δωρεάν events που διοργανώνουμε σε διάφορα μέρη της πόλης.
Πως θα περιέγραφες τον τύπο των ανθρώπων που έρχονται στο φεστιβάλ; Προσπαθούμε να έχουμε ποικιλία στο κοινό και τα τελευταία χρόνια βλέπεις ότι υπάρχουν άνθρωποι αρκετά νέοι αλλά μπορείς να δεις ανθρώπους ακόμα και 50 χρονών και νομίζω ότι το line up παίζει ρόλο σε αυτό. Ψάχνουμε ανθρώπους που τους αρέσουν πολλά είδη. Οπότε ένα χαρακτηριστικό του Primavera Sound είναι η ποικιλία στο κοινό.
