Μερικές εβδομάδες πριν, στη Βουλή των Ελλήνων, ψηφίστηκε το νέο εργασιακό νομοσχέδιο του Κωστή Χατζηδάκη που μεταξύ των αναχρονιστικών αλλαγών που έφερε στην εργατική νομοθεσία, έδωσε την ευκαιρία σε μία μεγαλύτερη γκάμα επιχειρήσεων να μπορούν να λειτουργούν τις Κυριακές φέρνοντας την εργατική νομοθεσία πιο κοντά στην οριστική κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας. Περιχαρής ο πρωθυπουργός της χώρας, από το βήμα της Bουλής, ανακοίνωσε ότι «Θα λειτουργούν Κυριακή στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις που λειτουργούν και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως τα δικαιώματα των εργαζομένων είναι σταθερά. Θα αμείβονται με προσαύξηση 75%» και δεν ξέχασε να τονίσει τον όρο σύμφωνα με τον οποίο, ο εργαζόμενος που δουλεύει την Κυριακή θα μεταφέρει το ρεπό του μέσα στην εβδομάδα.
Προφανώς, η κυβέρνηση διαβάζει στο Twitter τον Elon Musk που λέει ότι κανείς δεν έγινε πλούσιος δουλεύοντας 40 ώρες την εβδομάδα και όχι τον Larry Page της Google, που έχει εγκωμιάσει δημόσια την ιδέα της τετραήμερης εργασίας -ακόμα και αν δεν την έχει τεκνοθετήσει ως μέρος της εταιρικής κουλτούρας της Google- και παίρνει ιδέες για νομοσχέδια που καταπιέζουν και εξαθλιώνουν ακόμα περισσότερο το πολύπαθο εργατικό δυναμικό της χώρας.
Το κείμενο αυτό όμως δεν έχει απαραίτητα σκοπό να κάνει αντιπολίτευση στον κύριο Μητσοτάκη, αλλά να επισημάνει πως η δήλωση που έκανε για την Κυριακάτικη αργία των καταστημάτων στην Ευρώπη, είναι μια γενικολογία που δεν ανταποκρίνεται απαραίτητα στην εργατική νομοθεσία κάθε κράτους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε ο πλέον σκληρά φιλελεύθερος Γάλλος πρόεδρος Μακρόν τα τελευταία χρόνια δεν κατάφερε να περάσει νομοσχέδιο με γενική λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές, φοβούμενος την κατακραυγή του γαλλικού κοινού. Με ένα πρόχειρο google search, θα δείτε ότι η δήλωσή του από το βήμα της Βουλής έγινε πιο πολύ για να πείσει τους ψηφοφόρους του και το κοινό εν γένει, για την ορθότητα και την αναγκαιότητα της νομοθετικής διάταξης αυτής που στην ουσία καταστρατηγεί κεκτημένα εργασιακά δικαιώματα χρόνων, όσο και αν ευαγγελίζεται το αντίθετο. Γενικά, η επίκληση στην Ευρώπη και την ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι μια σταθερή αξία στις μεθόδους πειθούς του κοινού, μιας και το να μοιάσουμε σε αυτό που στερεοτυπικά απαρτίζει την έννοια του Ευρωπαίου φαίνεται να είναι το Ιερό Δισκοπότηρο της ύπαρξης μας λες και δεν υπάρχει άλλος τρόπος να γίνουμε φορείς του σύγχρονου πολιτισμού έξω από την ομπρέλα αυτού του όρου.
Γιατί γράφεται αυτό το κείμενο λοιπόν; Για να εξηγήσει γιατί ήταν σημαντικό να μην καταργηθεί ουσιαστικά η αργία της Κυριακής για τόσους εργαζόμενους και, αφού καταργήθηκε στην ουσία, τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες για να καταστήσουμε τον νόμο ανεφάρμοστο. Γιατί ας είμαστε ειλικρινείς, εκεί που αποτυγχάνουν οι κυβερνήσεις και οι νόμοι να είναι δίκαιοι και ηθικοί, είναι υποχρέωση ή καλύτερα ευθύνη των πολιτών να πράξουν το σωστό για το κοινωνικό σύνολο.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία να πούμε ότι η αργία της Κυριακής ψηφίστηκε ως νόμος του κράτους στην Ελλάδα το 1910, ενώ γενικά η έννοια του σαββατοκύριακου για τον εργασιακό βίο εμφανίστηκε στον κοινωνικό διάλογο από τον 19ο αιώνα σύμφωνα με σημειώσεις του Rybczynski που αναφέρουν ότι πρώτη φορά η λέξη “σαββατοκύριακο” γράφτηκε το 1879, σε ένα αγγλικό περιοδικό που ονομαζόταν Notes and Queries. Όπως όλες οι εργασιακές κατακτήσεις, έτσι και αυτή, ήταν αποτέλεσμα του συνδικαλισμού και των σωματείων. Οι περισσότερες χώρες ψήφισαν νομοθετικά το σαββατοκύριακο μετά τη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση του ’30 ως αντίδοτο στη υποαπασχόληση. Το 1930 δε, o John Maynard Keynes, σε ένα essay του είχε προβλέψει ότι η τεχνολογική εξέλιξη θα οδηγούσε τον καπιταλισμό μέχρι το 2030, στο μοντέλο του 15ωρου εργασιακού βίου την εβδομάδα. Και ενώ ο παγκόσμιος διάλογος γύρω από τα εργασιακά βρίσκεται γύρω από την τετραήμερη εργασία -πρόγραμμα που εφαρμόζουν πιλοτικά ή σκέφτονται να εφαρμόσουν ολοένα και περισσότερα κράτη, και το παγκόσμιο, ελάχιστο, εγγυημένο εισόδημα-, η κυβέρνηση Μητσοτάκη όπως και όλοι οι συντηρητικοί πολιτικοί της καπιταλιστικής πλειοψηφίας στον κόσμο, θέλουν τους ανθρώπους δέσμιους της εργασίας, ώστε να ταυτίζουν την ύπαρξη τους με αυτή.
Γιατί, ας είμαστε ειλικρινείς. Η εργασία τις Κυριακές “χτυπά” κυρίως τα μεσαία και χαμηλότερα στρώματα της οικονομικής πυραμίδας του καπιταλισμού. Αναφέρεται ως επί το πλείστων στην εργατική τάξη, κάτι που επιβεβαιώνει ουσιαστικά και το νέο νομοσχέδιο Χατζηδάκη με τις κατηγορίες επαγγελμάτων, στις οποίες καταργεί την Κυριακάτικη αργία, χωρίς να αγγίζει ουσιαστικά την οικονομική ελίτ που χάρη στη συσσώρευση πλούτου δεν είναι δέσμια των επιταγών του βιοπορισμού, θεωρώντας ότι ο προσωπικός χρόνος είναι προνόμιο της τάξης και της επιτυχίας τους.
Να δούμε όμως τι κάνει ουσιαστικά η εργασία την Κυριακή. Στην ουσία ελαχιστοποιεί τον προσωπικό χρόνο των εργαζόμενων και τους δίνει κατ’επίφαση χρόνο μες στην εβδομάδα, ο οποίος δεν τους είναι απαραίτητα χρήσιμος γιατί δεν εναρμονίζεται με το πρόγραμμα των υπολοίπων ανθρώπων της ζωή τους. Η Κυριακή, είναι παραδοσιακά η μέρα που οι άνθρωποι αφιερώνουν στους αγαπημένους τους. Η εργασία τη μέρα αυτή, απομακρύνει στην ουσία τους γονείς από τα παιδιά και τους γηραιότερους, καθιστώντας πιο δύσκολες τις κοινωνικές συναναστροφές των ανθρώπων, αποδυναμώνοντας τον κοινωνικό ιστό και τις ανθρώπινες σχέσεις. Η εργασία την Κυριακή σχετίζεται περισσότερο με την επίδειξη δύναμης των αυταρχικών κυβερνήσεων και λιγότερο με την εξυπηρέτηση των πολιτών. Είναι άλλος ένας τρόπος, ώστε οι εργοδότες να καταπιέσουν τους εργαζόμενους όπως το dress code. Ο καπιταλισμός ως σύστημα δυσκολεύεται να επιτρέψει να γυρίσουμε σε ένα μοντέλο με λιγότερες εργασιακές ώρες, γιατί αυτό θα σήμαινε στην ουσία την παραχώρηση εξουσίας στο σύγχρονο προλεταριάτο και την αποδέσμευση της ύπαρξης μας από την εργασία.
Τα ανοιχτά μαγαζιά την Κυριακή δεν εξυπηρετούν το κοινό όσο και αν το προφασίζονται. Το αφήγημα ότι ο κόσμος δεν έχει χρόνο να ψωνίσει άλλη μέρα καταρρίφθηκε πλήρως στην περίοδο της πανδημίας που ήταν τα κλειστά τα μαγαζιά όλες τις μέρες και όλοι κατανάλωναν online. Δεν υπάρχει καμία ανάγκη τα μαγαζιά να είναι ανοιχτά την Κυριακή και οι εμποροϋπάλληλοι να αναγκάζονται να εργάζονται, αντί να έχουν προσωπικό χρόνο. Επίσης, η πραγματικότητα είναι ότι αν μια εταιρία χρειάζεται να ξεζουμίζει τους εργαζόμενους της για να τα καταφέρει, βάζοντας τους να δουλεύουν και τις Κυριακές, σημαίνει ότι μάλλον είναι προβληματική. Δεν είναι θράσος ή υπερφίαλη επιδίωξη να μη θέλει κάποιος να ζει για να δουλεύει, ούτε αυτό τον καθιστά λιγότερο καλό πολίτη ή άνθρωπο. Η εργασία την Κυριακή είναι επίσης άδικη στα όρια του αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς τα μικρά καταστήματα και οι οικογενειακές επιχειρήσεις που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις πολυεθνικές, οι οποίες δύνανται να εφαρμόσουν πιο εύκολα ένα τέτοιο μέτρο, αναγκάζονται σε επταήμερη εργασία απλά για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες του ανταγωνισμού. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές δεν δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, αλλά αφήνει το περιθώριο εκμετάλλευσης και περαιτέρω συμπίεσης των εργασιακών δικαιωμάτων.
Η αργία της Κυριακής είναι κεκτημένο δικαίωμα που δεν θα έπρεπε να αγγίζει κανένας πολιτικός που έχει τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Ο όψιμος καπιταλισμός αν επιθυμεί να κάνει ένα rebranding που θα τον κάνει ξανά βιώσιμο στα μάτια των ανθρώπων, θα έπρεπε να επιθυμεί τις λιγότερες ώρες εργασίας. Λιγότερη εργασία σήμερα σημαίνει περισσότερος προσωπικός χρόνος, οπότε και καλύτερη ζωή για τους εργαζόμενους. Δεν χρειάζεται καν να αναφερθούμε στις χιλιάδες έρευνες γύρω από το γεγονός ότι η πολλή δουλειά σχετίζεται με προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας. Επίσης, το αποτύπωμα της λιγότερης εργασίας θα έδινε την απαραίτητη ανάσα στον πλανήτη, καθώς οι μετακινήσεις για τη δουλειά μας και η ίδια η εργασία επιβαρύνει το περιβάλλον σημαντικά. Δουλεύοντας λιγότερο ένας εργαζόμενος εστιάζει σε αυτά που πραγματικά πρέπει να κάνει και η παραγωγικότητά του αυξάνεται ουσιαστικά, ενώ είναι πιο χαρούμενος και ξεκούραστος. Η αργία της Κυριακής είναι και θέμα δημοκρατίας, καθώς εγείρει και συζητήσεις κατά πόσο η κατάργηση της σχετίζεται με τον περιορισμό των δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι πολίτες σε μία σύγχρονη, συνταγματική δημοκρατία.
Και τώρα που ξέρουμε τα δεδομένα για τις Κυριακές τι μπορούμε να κάνουμε για να μην εφαρμοστεί ουσιαστικά ο νόμος; Κάτι πολύ απλό. Να μποϊκοτάρουμε τις αγορές στα μαγαζιά τις Κυριακές. Να μην ψωνίζουμε τις Κυριακές. Κανείς από εμάς δεν θέλει να δουλεύει τις Κυριακές, γιατί λοιπόν να το θέλουν οι εργαζόμενοι που εξαναγκάζονται με το νέο νομοσχέδιο Χατζηδάκη; Μια απλή και πολύ σημαντική σκέψη είναι, να ψωνίζουμε μία από τις εργάσιμες ημέρες και όχι τις Κυριακές που αντικειμενικά είναι πολύ μπανάλ μιας και ζούμε στην ψηφιακή εποχή.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δημόσια όλοι οι πολιτευτές έπλεξαν το εγκώμιο των εργαζόμενων της πρώτης γραμμής που δεν σταμάτησαν ποτέ να δουλεύουν στα lockdown με κίνδυνο της ζωής τους. Πώς ανταποδίδουμε λοιπόν στους εργαζόμενους αυτούς σαν κοινωνία την αφοσίωση τους στο να κρατήσουν σταθερό τον κοινωνικό ιστό; Είναι θέμα ενσυναίσθησης να διαφυλάξουμε ως κοινωνία ζωντανή την αργία της Κυριακής, για το τεράστιο αριθμητικό πληθυσμιακό κομμάτι που επηρεάζεται από το νέο εργασιακό νομοσχέδιο. Όταν οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν και απογοητεύουν τους ανθρώπους που τους ψήφισαν, είναι στο χέρι των πολιτών να διαφυλάξουν τα συμφέροντα και τη συνοχή της κοινωνίας. Αυτή είναι μια διάσταση της ατομικής ευθύνης που θα κληθούμε να δείξουμε ότι μας απασχολεί πολύ άμεσα.