Νένη Πανουργιά, η καθηγήτρια που ερευνά τους “επικίνδυνους πολίτες”

Στις αρχές του 20ου αι. «επικίνδυνοι πολίτες» ορίζονταν οι αριστεροί και οι εν γένει αντιφρονούντες. Σήμερα, πώς σχολιάζετε την ουσιαστική επικινδυνότητα των ακροδεξιών μορφωμάτων, για τη Δημοκρατία; Αυτό που βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέρον στη Χ.Α είναι το ότι έχει παραλάβει όλον τον κριτικό λόγο που έχει αρθρωθεί μέχρι τώρα απέναντι στο Κράτος, τον έχει ιδιοποιηθεί και τον έχει επαναπροσδιορίσει ως δικό της. Οπότε, είτε μιλάμε για το φοβερό σύνθημα του Α.Παπανδρέου ότι «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», είτε για το γεγονός ότι η Χ.Α θεωρεί πως η πολιτική της υπόσταση είναι υπό διωγμό, η ίδια η οργάνωση δε μπορεί ποτέ να θεωρηθεί πολιτική διότι δεν την ενδιαφέρει η πολιτική διαδικασία. Γιατί πολιτική διαδικασία σημαίνει συμμετοχή, σημαίνει διάλογος, σημαίνει διαφωνία, αλλά επουδενί κατάλυση της ίδιας της διαδικασίας. Αυτό που έκανε η Χ.Α, είναι ότι χρησιμοποίησε έναν πολιτικό δημοκρατικό λόγο διαστρεβλώνοντάς τον κατά το δοκούν, τη στιγμή που έχει τοποθετηθεί με λόγια και πράξεις κατά της Δημοκρατίας. Και εκεί έγκειται η ουσία της επικινδυνότητάς της.

Η έρευνά σας πραγματεύεται γεγονότα φαινομενικά παρωχημένα, που όμως καθόρισαν το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο της σύγχρονης Ελλάδας. Πώς πιστεύετε ότι θα κατέγραφε ένας μελλοντικός ανθρωπολόγος την κατάσταση στην Ελλάδα/Ευρώπη; Ποια πολύτιμα στοιχεία προσφέρονται για έρευνα; Νομίζω ότι ένας ανθρωπολόγος του μέλλοντος το πρώτο πράγμα που θα κατέγραφε, είναι ότι το 2012, ’13, ’14, ήταν μία κατά μεγάλο μέρος επανάληψη του 1944, ’45…’49. Οι πολώσεις δεν είναι ανόμοιες. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι η βαθύτατη αυτή πόλωση που ζούμε τώρα και εδώ και στη Γερμανία και στη Σουηδία, είναι σε μεγάλο βαθμό δημιούργημα της ακροδεξιάς πτέρυγας της Δεξιάς. Στην Ελλάδα τουλάχιστον, κατασκεύασμα του Χρύσανθου Λαζαρίδη και του Φαήλου Κρανιδιώτη απ’τη μια μεριά και της Χ.Α από την άλλη. Εκείνοι δηλαδή λογοποίησαν το ότι ζούμε έναν εμφύλιο, το διοχέτευσαν στα Μ.Μ.Ε, δημιουργήθηκε αυτή η αίσθηση πρώτα σε λόγο, κατόπιν σε ερώτημα, μετά τέθηκε σαν υποτιθέμενη πραγματικότητα και τώρα βρισκόμαστε ακριβώς στο σημείο που έχουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα. Εκεί δηλαδή που δεν υπήρχαν εμφυλιακοί λόγοι έξω από αυτό το συγκεκριμένο περιβάλλον, τώρα υπάρχει ένας λόγος απόλυτα εμφυλιακός, μισαλλόδοξος και διχαστικός.

Η Αριστερά σήμερα διατηρεί μια δυνατή φωνή αντιπολίτευσης σε όλο αυτό το δεξιό παραλήρημα. Ποιός είναι πιστεύτε ο μεγαλύτερος κίνδυνος που ελλοχεύει για την Αριστερά αυτή τη στιγμή; Πιστεύω ότι είναι τρεις. Σε περίπτωση που η Αριστερά-και αναφέρομαι κατά βάση στον ΣΥ.ΡΙΖ.Α- γίνει κυβέρνηση, το οποίο θεωρώ πολύ πιθανό, θα έχει να αντιμετωπίσει τα εξής προβλήματα. Πρώτον, το πρόβλημα της αστυνόμευσης. Καθώς εκεί υπάρχει το ζήτημα της αριστερής ιδεολογίας που έρχεται πραγματικά αντιμέτωπο με το πρόβλημα του εγκιβωτισμού της παραβατικότητας. Έχει να κάνει με το πώς κανείς αντιλαμβάνεται ή, σε ακόμα βαθύτερο επίπεδο, εννοιολογεί την έννοια της παραβατικότητας. Ποιός ορίζεται δηλαδή ως παραβάτης. Το δεύτερο, είναι το τεράστιο πρόβλημα της μετανάστευσης, και πώς η Αριστερά θα σταθεί απέναντί του. Το τρίτο, είναι το ζήτημα της Χ.Α. Πώς δηλαδή η Αριστερά θα μπορέσει να υπενθυμίσει στους φίλους και ψηφοφόρους της Χ.Α, ότι η οργάνωσή τους είναι ένα ναζιστικό κόμμα. Νομίζω ότι σε ένα μεγάλο βαθμό η διαχείριση του μεταναστευτικού θα οδηγήσει στην αναθεώρηση της Χ.Α από τους πολίτες. Από κείνους τουλάχιστον που έχουν μετατοπίσει την απελπισία τους στο μεταναστευτικό πρόβλημα. Από τη στιγμή που το μεταναστευτικό αρχίσει να αντιμετωπίζεται, η Χ.Α θα χάσει ένα μεγάλο μέρος των οπαδών της. Και αυτό είναι μια πρόκληση για τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α.

Η ιστορία εν τέλει, ανεξάρτητα από το αν γράφεται από νικητές ή νικημένους, επαναλαμβάνεται; Αν κάποιος προσπαθήσει να αντιγράψει ή να επαναδημιουργήσει τις συνθήκες της ιστορίας που είναι υπεύθυνες για κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, θα το καταφέρει μόνο ως φάρσα, όπως είχε πει ο Μαρξ. Δεν πιστεύω ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Κι αυτό, γιατί δεν πιστεύω ότι η ιστορία υπάρχει ως κάτι το μεταφυσικό ή ως πεπρωμένο. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν άνθρωποι και δυνάμεις που πραγματικά νομίζουν ότι μπορούν να επαναφέρουν την ιστορία. Κι αυτό είναι το τραγικό στοιχείο και της Ν.Δ και της Χ.Α. Ότι όντως θεωρούν πως μπορούν να επαναφέρουν την ιστορία σε ένα σημείο που ήταν για κείνες, λαμπρό.

Η Νένη Πανουργιά είναι κοινωνική ανθρωπολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Columbia της Νέας Υόρκης. Το βιβλίου της με τίτλο «Επικίνδυνοι πολίτες- Η ελληνική Αριστερά και η κρατική τρομοκρατία» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη