Κύριε Γραμματικάκη, γιατί μπλέξατε με την πολιτική;

Ειδικά στο τελευταίο σας άρθρο γράφετε: «οι φήμες ότι θα κοπάσει η θύελλα, δεν με αφορούν, ούτε με επηρεάζουν». Σε αυτές τις λέξεις, τουλάχιστον, είναι σαν να σας έχει κυριεύσει η απαισιοδοξία, αν όχι η απελπισία. Γενικά με τα κείμενά μουυπήρξα παραπάνω αισιόδοξος απ’ όσο χρειαζόταν. Το αισθάνομαι και προσπαθώ να το λέω ότι η Ελλάδα έχει ένα πολύ πλούσιο δυναμικό, επιστημόνων, γιατρών και γενικώς ανθρώπων το οποίο δεν κινητοποιείται ποτέ, παρά μόνο ανά τέσσερα χρόνια, στις εκλογές. Η απόγνωση στην οποία έφτασα, η οποία εκφράζεται στο επιθετικό άρθρο που αναφέρεις, είναι στην ουσία η έκφραση της απορίας: «Θα βάλετε μυαλό εσείς που κυβερνάτε; Αλλιώς εγώ είμαι ένας εν δυνάμει τρομοκράτης». Προφανώς με συμβολική έννοια. Πιστεύω ότι έτσι αισθάνεται αυτή τη στιγμή ο ελληνικός λαός. Κατά βάθος θέλει να τα ισοπεδώσει όλα. Αλλά τον κρατάει ένας φόβος. Αποζητά τη σταθερότητα, αλλά δεν αντέχει αυτά τα παιχνίδια που ζούμε ακόμη και σήμερα, των αλληλοκατηγοριών και μιας προεκλογικής περιόδου που στηρίζεται σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων. Είναι ένας από τους λόγους που αποφάσισα να πω κι εγώ «είμαι παρών». Και για την ώρα είμαι πεπεισμένος ότι έχω κάνει καλά.

Την πολιτική ως ιδέα αλλά και ως πρακτική την αντιμετωπίζετε κατά βάση με την αναλυτική σκέψη που φύσει και θέσει έχει ένας επιστήμονας ή «παίρνει κεφάλι» το έντονο ταμπεραμέντο, ας πούμε, του Έλληνα ψηφοφόρου; Θα έλεγα κυρίως με το δεύτερο. Έχω προφανώς διαβάσει, όπως και πάρα πολύς κόσμος, τους αρχαίους Έλληνες που θεωρούν την πολιτική κάτι πολύ σπουδαίο, πολύ ολοκληρωμένο. Θεωρητικά το πίστευα κι εγώ αυτό, ότι η πολιτική είναι μία σύνθεση πολλών πραγμάτων της ζωής, της γνώσης, της εμπειρίας, της αποφασιστικότητας. Δε μου δίνονταν όμως μέχρι τώρα τα εχέγγυα ότι στο ελάχιστο που με αφορά, θα μπορούσα να παίξω ένα θετικό ρόλο. Αισθάνθηκα λοιπόν ότι αυτά τα εχέγγυα μου τα δίνει το Ποτάμι και γι’ αυτό το επαναλαμβάνω, είμαι απλώς παρών.

Πρέπει να διαλέξουμε σοβαρούς ανθρώπους. Ας κοιτάξουμε και κανένα βιογραφικό ρε παιδί μου, τι να πω πια. Σε όλα τα ψηφοδέλτια υπάρχουν σοβαροί άνθρωποι. Όχι τον ξάδερφο ή τον φανατισμένο. Λίγοι άνθρωποι σοβαροί είναι αρκετοί για να κάνουν καλή δουλειά. Μερικές φορές θυμάμαι τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη. Ένας άνθρωπος ήταν και αναστάτωνε το σύμπαν.

Απλώς παρών, αλλά θέλω να πιστεύω με κάποια ατζέντα στόχων. Αν μη τι άλλο δυο-τρία βασικά πράγματα που θέλετε να πετύχετε εφόσον εκλεγείτε. Καταρχήν θέλω να υπογραμμίσω ότι δε με ενδιαφέρει  η προσωπική μου επιτυχία, αλλά το όλο εγχείρημα. Εγώ έχω τα βιβλία μου, τις ομιλίες μου, είμαι ευτυχής κατά βάση. Δε σου κρύβω ότι πολλές φορές θέτω στον εαυτό μου το ερώτημα: «αφού ήσουν τόσο καλά, είχες και την αγάπη του κόσμου, γιατί να δημιουργήσεις πιθανόν εχθρούς, γιατί να εξαντλείσαι;» Θα πω τη μεγάλη λέξη. Το αισθάνθηκα χρέος μου. Πραγματικά. Ξέρω την Ευρώπη πολύ καλά. Έχω ζήσει εκεί, έχω μπει σε επιτροπές και επομένως ξέρω πως θα κινηθώ. Η Ευρώπη κινείται με τεκμηριωμένες απόψεις και με συναινέσεις, σε ό,τι αφορά την Ευρωβουλή τουλάχιστον. Θα βάλω λοιπόν τρεις-τέσσερις μεγάλες προτεραιότητες για την Ελλάδα, θα επιδιώξω συνεργασίες με άλλους ευρωβουλευτές, ούτως ώστε να προχωρήσουμε μερικά καίρια θέματα που αφορούν τη χώρα μας. Δεν είναι εύκολο, αλλά θα έλεγα ότι είναι εφικτό. Θα έλεγα, επίσης, ότι μέχρι τώρα, με κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις, οι ευρωβουλευτές μας είχαν το ένα μάτι στο κόμμα τους και το άλλο, με το ζόρι στην Ευρώπη. Εγώ ελπίζω να πάω με εντελώς διαφορετική προοπτική. Δεν αισθάνομαι καθόλου δέσμιος. Και είμαι βέβαιος ότι μετά το αρχικό στάδιο, οπότε και πρέπει να ανιχνεύσει κανείς την πραγματικότητα και να δημιουργήσει συμμαχίες, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε ουσιαστικά πράγματα. Λέω συνέχεια ότι αν δεν αλλάξει η Ευρώπη, είναι καταδικασμένη. Γιατί τα τελευταία χρόνια αποδείχθηκε κάτι περισσότερο από κατώτερη των περιστάσεων. Πλήρης απογοήτευση. Θυσίασε όλο τον οραματισμό που είχαμε στο βωμό μιας αμφιλεγόμενης δημοσιονομικής πολιτικής. Για να το πω συνοπτικά, από τον κόσμο των ιδεών και της σοβαρής πολιτικής, όπως άρχισε η Ένωση, μπήκε σε ένα επίπεδο αριθμών που δεν έχουν καμία ψυχή. Μια πολιτική χωρίς ψυχή, που έχει μόνο θύματα. Αυτό προφανώς δε μπορεί να συνεχιστεί.

Ως προδευτικός άνθρωπος και δη ως προοδευτικός επιστήμονας, έχετε προσπαθήσει να αποδώσετε κάπου τη ραγδαία άνοδο της ΧΑ; Σας αρκούν τα υποτιθέμενα λογικά επιχειρήματα, ότι σε περιόδους κρίσης πάντα ο λαός στρέφεται στα άκρα; Νομίζω ότι είναι πολύ απλό. Οφείλεται στην καθημερινή απογοήτευση. Η ζωή στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα έχει γίνει πολύ σκληρή. Δεν είναι μόνο οι οικονομικές δυσκολίες – είναι λάθος να βλέπουμε μόνο αυτό. Είναι ότι ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης, των μικρομεσαίων εισοδημάτων, δεν αισθάνεται καμία προοπτική. Μπροστά του είναι η απειλή της ανεργίας, οι διαρκώς μεγαλύτεροι περιορισμοί στην ασφάλειά του, στην περίθαλψη και στην παιδεία και αυτό επειδή έχει κουραστεί να το επεξεργάζεται λογικά, τον οδηγεί σε τυφλά άκρα. Επαναλαμβάνω, αν η Ευρώπη δεν αλλάξει πορεία, αυτά τα φαινόμενα θα πολλαπλασιάζονται και δυστυχώς θα οδηγήσουν σε αυτό που δε θέλαμε ποτέ: τη διάλυσή της. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι τελικά θα αποφευχθεί, αλλά ο κίνδυνος είναι ορατός.

Το ζητούμενο, πάντως, είναι να αποφευχθεί η διάλυση αλλά όχι με μοναδικό γνώμονα τη διατήρηση ενός κοινού νομίσματος. Αυτό δεν αρκεί πια. Θα πω ένα σύνθημα: δε με ενδιαφέρει να είναι βιώσιμο το ελληνικό χρέος. Με ενδιαφέρει να είναι βιώσιμη η Ελλάδα. Δηλαδή να έχει κάποια αυτοπεποίθηση, να αρχίσει να περιορίζεται η ανεργία των νέων, που είναι το πιο απαράδεκτο πράγμα. Δε μπορεί να έχεις μια νεολαία με 60% ανεργία. Τί Ευρώπη είναι αυτή που δε σκύβει πριν απ’ όλα τ’ άλλα σε αυτό το πρόβλημα; Δε μπορεί να θυσιάζεις γενιές. Και αυτό δε συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Η Ισπανία, η Πορτοκαλία αλλά ακόμη και η ίδια η Γερμανία έχει τέτοια κοινωνικά προβλήματα. Ε, λοιπόν αυτή η Ευρώπη είναι πολύ κάτω από αυτό που οραματιστήκαμε στα πρώτα της βήματα. Έτσι μπορεί να βαδίσει λίγα χρόνια ακόμη, αλλά σιγά σιγά θ’ αρχίσει να διαλύεται. Και οικονομικά και κοινωνικά.

Η προσωπική μου πορεία ήταν πάντα στον ευρύτερο χώρο που λέμε κεντροαριστερά. Η ελπίδα μου είναι ότι μέσα σε αυτό το χώρο – και βέβαια χωρίς να αποκλείω καθόλου το μεγάλο κομμάτι που είναι ο ΣΥΡΙΖΑ – θα βρεθούν κάποιες κοινές συντεταγμένες για να προχωρήσουμε συναινετικά.

Νάτη πάλι η απαισιοδοξία που σας έλεγα νωρίτερα… Οφείλω να παραδεχθώ ότι είναι πολύ δύσκολο να ανιχνεύσει κανείς το μέλλον. Όπως έχω πει και γράψει πολλές φορές, το μέλλον δεν προβλέπεται, είναι μια χαοτική διαδικασία. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, αλλά κανένα από τα μεγάλα γεγονότα των τελευταίων 30 χρόνων δεν είχε προβλεφθεί. Για παράδειγμα η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, έτσι όπως έγινε, κανείς δεν την είχε προβλέψει. Ή η έξαρση της τρομοκρατίας με το χτύπημα στους δίδυμους πύργους. Η σημερινή ιστορία – και τώρα θα πω κάτι διανοουμενίστικο ,αλλά αληθινό – κατά πρώτον δεν προβλέπεται και κατά δεύτερον, είναι επιταχυνόμενη. Μέσα σε ένα χρόνο συμβαίνουν πολύ μεγάλες αλλαγές παντού. Σε ένα τέτοιο τοπίο, ο ρόλος της Ελλάδας είναι δύσκολος, αλλά μπορεί να αποβεί και πολύ σπουδαίος. Γιατί είναι η μόνη χώρα που λόγω γεωγραφικής θέσης, έχει πετύχει να έχει μία θέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε τόσους διαφορετικούς λαούς.

Θα σας πω μια ιστορία, μιας και είμαστε «συνάδελφοι». Όταν πριν από πολλά χρόνια πέρασα στο τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ, το πρώτο πράγμα που μας είπε ο πρώτος καθηγητής που μας μίλησε στο αμφιθέατρο ήταν το εξής: «τιμή σας και καμάρι σας που περάσατε εδώ. Να ξέρετε ότι σε λιγότερο από 7 χρόνια δεν πρόκειται να βγείτε από εδώ μέσα». Πως μπορεί να πάει μπροστά ένας τόπος με τέτοια ανωτάτη εκπαίδευση; Ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου υπήρξε αφιερωμένο στην παιδεία. Θέλω να πιστεύω πως εκεί που μπορούσα να κάνω κάτι, το έκανα. Και μάλιστα σήμερα, για να μη δίνουμε μόνο τον τόνο των προβλημάτων, διάβασα ότι στην περίφημη λίστα των Times, το πανεπιστήμιο Κρήτης έχει επίζηλη θέση ειδικά ανάμεσα στα νέα ιδρύματα, παρά την κρίση, παρά τις περικοπές, παρά την έλλειψη προσωπικού. Δε σου κρύβω ότι συγκινήθηκα, όχι απλώς γιατί υπήρξα πρύτανης εκεί, αλλά γιατί αυτό δείχνει τι δυνάμεις υπάρχουν στην Ελλάδα. Το πανεπιστήμιο πρέπει να είναι ζωντανό, ουσιαστικό και να μην αδικεί τις προσπάθειες των φοιτητών. Προφανώς πρέπει να γίνουν πάρα πολλά πράγματα στην ανωτάτη παιδεία, είναι πολύ ταλαιπωρημένη, από νόμους και νομοσχέδια, από την έξαρση της βίας που υπάρχει στα πανεπιστήμια, τα οποία θα έπρεπε να είναι χώροι ειρήνης και πολιτισμού. Είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει επιτέλους αυτή η χώρα. Αρκετά κοροϊδέψαμε. Δεν πάει άλλο. Αφού είσαι Φυσικός, έχεις καθαρό μυαλό. Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω.