Όλοι γνωρίζουν, πάνω-κάτω, πόσο ανώφελα είναι τα ντιμπέιτ στο διαδίκτυο. Οι περισσότεροι μοιάζουν κολλημένοι στη δική τους ιδεολογική γωνία και είναι συνήθως απρόθυμοι να την εγκαταλείψουν. Αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό, αλλά, πώς να το κάνουμε, κάποιες απόψεις δεν επιδέχονται υπεράσπιση. Ίσως θα μας βόλευε να πιστέψουμε πως η σαπίλα της άκρας δεξιάς έχει κουρνιάσει σε κάποια σκοτεινή γωνίτσα του διαδικτύου, όμως κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να βρίσκεται πιο μακριά από την πραγματικότητα.
Πάρτε το YouTube για παράδειγμα. Ο αλγόριθμος της μεγαλύτερης πλατφόρμας οπτικοακουστικού περιεχομένου έχει βρεθεί επανειλλημένα να προωθεί βίντεο με ακροδεξιό περιεχόμενο, αποτελώντας πλέον μηχανισμό ριζοσπαστικοποίησης. Η απόσταση από ένα «χιουμοριστικό» cringe compilation σε ακραίες θεωρίες συνωμοσίας συχνά μετριέται σε ελάχιστα κλικ.
Ακόμα και παραγωγοί περιεχομένου που φαινομενικά ελάχιστη σχέση έχουν με την πολιτική, όπως ο Φίλιξ Άρβιντ Ουλφ Σέλμπεργκ, πιο γνωστός ως PewDiePie, έχουν κινητοποιηθεί με διάφορους τρόπους από την ακροδεξιά. Το κανάλι του, με περισσότερους από 90 εκατομμύρια συνδρομητές, είναι το δημοφιλέστερο στο YouTube κι ο ίδιος τελευταία έχει αναγορευθεί σε κεντρική μορφή στις meta καμπάνιες της alt-right, οι οποίες χρησιμοποιούν memes και φιγούρες της ποπ κουλτούρας για να κλείσουν το μάτι στους ιδεολογικούς τους συμμάχους και να χλευάσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους. (Το πολυσέλιδο μανιφέστο του μακελάρη της Νέας Ζηλανδίας, το οποίο είναι διανθισμένο με τέτοιες ειρωνικές αναφορές, «καλεί» όσους το διαβάσουν να κάνουν συνδρομή στο κανάλι του.)
Με την πολιτική πλευρά του YouTube να αποτελεί σε μεγάλο βαθμό βούρκο παραληρημάτων για τα δεινά του φεμινισμού και του κινήματος Black Lives Matter, η Νάταλι Γουίν, μέσα από το κανάλι της ContraPoints, ένα κράμα σλάπστικ, σουρεαλισμού και κοινωνικοπολιτικού σχολιασμού, αποπειράται να λειτουργήσει ως αντίδοτο στην δηλητηριώδη ρητορική. Απέναντι σε εκείνους που επιχειρούν την αισθητικοποίηση της πολιτικής, με την αναγωγή της σε ψυχαγωγικό θέαμα, εκείνη χρησιμοποιεί την αισθητική ως πολιτικό εργαλείο.
Ένα από τα τελευταία της βίντεο φέρει τον τίτλο “The Darkness”. Επιστρατεύοντας την υπερβολική αισθητική που την έχει καθιερώσει (εδώ μεταμορφώνεται σε γκοθ αρχέτυπο), τα βάζει με το σχεδόν παλιακό πλέον χιούμορ των υποτιθέμενων shock jocks της κωμωδίας, όπως ο Ρίκι Τζερβές: «Η μισή μου δουλειά είναι να λέω ανέκδοτα για trans άτομα. Τα λατρεύω. Απλά δεν πιστεύω ότι τα cis άτομα είναι καλά σε αυτό, γιατί δεν γνωρίζουν αρκετά για εμάς για να ξέρουν τι είναι αστείο». (Η Γουίν αυτοπροσδιορίζεται ως trans.) Ο συνδυασμός αμφιλεγόμενων θεματικών με πολιτικά μη ορθό χιούμορ, εύστοχη κριτική και το camp συνθέτουν το σήμα κατατεθέν της τριαντάχρονης YouTuber.
@ContraPoints / Twitter
Πριν στραφεί στο YouTube ως δημιουργός περιεχομένου, η Γουίν ζούσε κάτι σαν διπλή ζωή, αρκετά μακρινή από τη σημερινή της περσόνα: τη μέρα προσπαθούσε να κατανοήσει τη φαινομενολογία του Χούσερλ στο πρωτότυπο ως υποψήφια διδάκτωρ φιλοσοφίας˙ το βράδυ καταβρόχθιζε βίντεο του τύπου «ο Κρίστοφερ Χίτσενς διαλύει σε ντιμπέιτ υποστηρικτή της θεωρίας της δημιουργίας».
Όταν το 2014 το περιεχόμενό της λεγόμενης σκεπτικιστικής κοινότητας του YouTube άρχισε να αποκτά φιλο-φασιστικές αποχρώσεις, αποφάσισε να διοχετεύσει την πικρία της σε κάτι πολύ πιο δημιουργικό από την εσωστρέφεια, τολμώντας να θίξει θέματα που άλλοι σχολιαστές στα αριστερά του κέντρου θα θεωρούσαν χάσιμο χρόνου. «Δεν θα επιχειρηματολογήσω ότι είναι κακό να είσαι Ναζί – απλά θα το υποθέσω», λέει σε ένα από τα πρώτα της βίντεο. «Πίστευα πως αυτό ήταν ένα από τα τρία μεγαλύτερα μαθήματα των τελευταίων χιλιετιών δυτικής ιστορίας… αλλά να που φτάσαμε».
Πριν τρία χρόνια εγκατέλειψε το διδακτορικό πρόγραμμα φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Northwestern («Η φιλοσοφία είναι μία ξενάγηση στους πιο βαρετούς ομοφυλόφιλους της ιστορίας».) και, αφού έκανε ένα πέρασμα από κάμποσες άσχετες δουλειές, ξεκίνησε να δημιουργεί βίντεο για «σεξ, ναρκωτικά και κοινωνική δικαιοσύνη».
Μπορεί η διάρκειά τους να ξεπερνά συχνά το μισάωρο, ωστόσο η Γουίν φαίνεται να κατανοεί απόλυτα πως το φάσμα προσοχής του νεαρού ακροατηρίου της δεν είναι ιδιαίτερα φιλικό προς μακροσκελείς διατριβές. Χρησιμοποιεί συχνά τα αγαπημένα εργαλεία της εναλλακτικής δεξιάς: το χιούμορ και την ειρωνεία. «Ίσως δεν είμαι και τόσο γενναία», έχει παραδεχτεί, «και κατά κάποιον τρόπο ίσως τα βίντεό μου είναι κάπως δειλά με την έννοια ότι πάντα κρύβομαι πίσω… κατά κάποιον τρόπο δανείζομαι από το εγχειρίδιο της alt-right. Χρησιμοποιώ την ειρωνεία ως ασπίδα. Χρησιμοποιώ αστεία και memes». Μπορεί αυτό να ισχύει σε κάποιο βαθμό, όμως αν υπάρχει κάτι που δεν θα μπορούσαμε να της προσάψουμε, αυτό θα ήταν η υποκρισία. Η Γουίν δεν είναι ο τύπος ανθρώπου που θα κάτσει να φτιάξει εγκάρδια εικοσάλεπτα vlogs.
Τα βίντεό της μοιάζουν περισσότερο με στιλιζαρισμένες πειραματικές ταινίες με νέον φωτισμό, πολυτελή σκηνικά και κοστούμια, πρωτότυπο σάουντρακ κι ένα πολύχρωμο καστ χαρακτήρων, τους οποίους ενσαρκώνει η ίδια. Για παράδειγμα, η Tabby είναι το άβαταρ της καλοπροαίρετης αλλά δογματικής κι απρόσιτης πλευράς της αριστεράς˙ η Fascist Freya είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό ακροδεξιό τρολ˙ η Jackie Jackson είναι η φιλελεύθερη παρουσιάστρια του Freedom Report, μία έξυπνη σάτιρα των «κεντρώων» δημοσιογράφων και σχολιαστών που χαϊδεύουν τα αφτιά της δεξιάς˙ η Lady Foppington εκφέρει τις ψευδοεπιστημονικές θεωρίες που συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο της Γουίν.
Εκεί έχει βρεθεί το λεγόμενο “Intellectual Dark Web”. Όσο κουλ κι αν ακούγεται, είναι μάλλον το ακριβώς αντίθετο: μία ομάδα συντηρητικών ακαδημαϊκών που βλέπουν τους εαυτούς τους ως περιθωριακούς «αποστάτες». Για παράδειγμα, στον Καναδό καθηγητή ψυχολογίας Τζόρνταν Πίτερσον (για κάποιους υστερικός τρανσφοβικός κι εξιδανικευμένος γκουρού αυτοβοήθειας και για άλλους ο σημαντικότερος διανοούμενος της Δύσης), η Γουίν έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο βίντεο όπου παραδέχεται ότι θα έκανε σεξ μαζί του. Ο δεξιός σχολιαστής Μπεν Σαπίρο, διάσημος για την ικανότητά (sic) του να «κατατροπώνει» φεμινίστριες, trans ακτιβιστές και λοιπούς SJWs τα ακούει για τα καλά στο βίντεο με τίτλο “Pronouns”, λέξη-μπαρούτι για τους ιδεολογικούς συγγενείς του “Intellectual Dark Web”: «Δεν είμαι εγώ που δεν κατανοώ την βιολογία, Μπεν Σαπίρο, αλλά εσύ που δεν κατανοείς τη γλώσσα».
Για την ιστορία, ο ίδιος Μπεν Σαπίρο που αρνείται πεισματικά να σεβαστεί τον αυτοπροσδιορισμό των trans ατόμων, απαντά αυτό σε όσους τον κατατάσσουν στην alt-right:
ΟΚ.
«Δεν με τρομάζει το μεγάλο, αρρενωπό μυαλό του αντιπάλου μου. Περισσότερο τον βαριέμαι κι επίσης είναι ηλίθιος», εξηγεί η Γουίν, απορρίπτοντας το κλασικό στερεότυπο του υπερευαίσθητου πολεμιστή του πληκτρολογίου που έχουν κατασκευάσει τέτοιοι θεωρητικοί της δεξιάς. Αυτό που την τρομάζει δεν είναι το ντιμπέιτ καθεαυτό, αλλά η πιθανότητα της ήττας σε αυτό — ειδικά όταν στην άλλη πλευρά βρίσκεται ένας Ναζί, ο οποίος μπορεί να είναι ρητορικά ικανός, αλλά παραμένει Ναζί.
Στο “The Left”, η Γουίν ως emcee συστήνει την Fascist Freya: «Κυρίες και κύριοι, ένας Φασίστας». Η Freya είναι ήρεμη, η ρητορική της φαντάζει σχεδόν λογική. Αυτό που θέλει να μας πει εδώ η Γουίν είναι απλό: ένα αληθοφανές επιχείρημα, η επίφαση της αυτοκυριαρχίας, η άρνηση του συναισθηματισμού, όλα αυτά δεν συνθέτουν ένα ορθό, και δη σε ηθικό επίπεδο, επιχείρημα, αλλά συνιστούν εργαλεία που κινητοποιούνται συχνά και με μεγάλη επιτυχία για να γίνουν ακραίες ιδέες πιο εύπεπτες.
Από την άλλη, δεν την ενδιαφέρει να υιοθετήσει την περσόνα του μονίμως εξαγριωμένου ακτιβιστή που κουνά επικριτικά το δάχτυλο στημένος σε ένα ηθικό βάθρο. Δεν θέλει δηλαδή απλώς να δηλώσει πως κάτι είναι κακό, θέλει να διερευνήσει γιατί αυτό το κάτι μπορεί όντως να είναι γοητευτικό για κάποιους.
«Γεια σας, αγόρια. Ας μιλήσουμε για ζυγωματικά!».
Έτσι αρχίζει ένα βίντεο της Γουίν με θέμα τους incels.
Η λέξη “incel”, εκ του involuntary + celibate, αναφέρεται σε μία διαδικτυακή υποκουλτούρα, τα μέλη της οποίας αυτοπροσδιορίζονται ως ανίκανοι να βρουν ρομαντικό ή σεξουαλικό σύντροφο. Κάποτε βρίσκονταν ακριβώς εκεί που ανήκουν, στο διαδικτυακό περιθώριο. Αυτό μέχρι τον Απρίλιο του 2018, όταν ο εικοσιπεντάχρονος Άλεκ Μινασιάν έγραψε στο Facebook: «Η Επανάσταση των Incels έχει ξεκινήσει!» λίγο πριν οδηγήσει το νοικιασμένο βαν του σε έναν πολυσύχναστο δρόμο του Τορόντο, σκοτώνοντας δέκα ανθρώπους και τραυματίζοντας άλλους δεκαπέντε.
Ο μισογυνικός χαρακτήρας των “incels” τους καθιστά αυτόματα, και σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένα, απεχθή αντικείμενα χλεύης. Εμβαθύνοντας σε αυτές τις ομάδες, όμως, η Γουίν διαπιστώνει πως συχνά δημιουργούν έναν κύκλο «ψηφιακού αυτοτραυματισμού», αφού τα μέλη τους συχνά μειώνουν και ταπεινώνουν ο ένας τον άλλον για τις υποτιθέμενες φυσικές τους αδυναμίες. Αντλώντας από την δική της εμπειρία της ως trans γυναίκα που βίωνε παρόμοια συναισθήματα μίσους προς τον εαυτό της όταν ξεκίνησε τη διαδικασία της φυλομετάβασης, αποφάσισε να τους προσεγγίσει με ενσυναίσθηση αντί για επιθετική διάθεση, χωρίς όμως ποτέ να υπονοήσει ότι έχουν δίκιο. Αναρωτιέται αντίθετα γιατί μία ιδεολογία καταστροφική, όχι μόνο για εκείνους που μισεί αλλά ακόμα και για όσους την υιοθετούν, μπορεί να γίνει τελικά τόσο σαγηνευτική. (Σας θυμίζει κάτι;)
«Μερικές φορές φαντάζομαι έναν υποθετικό δεκαεννιάχρονο που ψάχνει για απαντήσεις. Ξέρει ότι κάτι δεν πάει καλά με τη ζωή σε αυτήν την άγονη γη του ύστερου καπιταλισμού, ότι κάτι λείπει από τη ζωή του. Τι θα βρει στο YouTube που μπορεί να του εξηγήσει αυτό το κενό; Λοιπόν, υπάρχουν τα mainstream πράγματα, τα οποία μάλλον θα αγνοήσει. Και μετά υπάρχει όλη αυτή η φασιστική alt-right προπαγάνδα και η παράνοια του Άλεξ Τζόουνς (σκεφτείτε τον ως μία ελάχιστα πιο μαζεμένη, αμερικανική εκδοχή του Στέφανου Χίου.)», λέει.
Αναφέρεται σε αυτή τη γενιά κυρίως λευκών ανδρών, «χαμένων αγοριών» που αισθάνονται τη βίαιη απώλεια της ταυτότητάς τους και μία βαθιά ανάγκη να ανήκουν κάπου. Συχνά ριζοσπαστικοποιούνται από το ακραίο περιεχόμενο που κυκλοφορεί στο YouTube και σε εκκολαπτήρια «ειρωνικής» ακραίας ρητορικής, όπως το 4chan.
«Και μετά υπάρχω εγώ». Αυτός ο ρόλος της έχει χαρίσει ένα ξεχωριστό στάτους. Οι ιδεολογικές φούσκες του διαδικτύου σπάνια αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, εκτός αν πρόκειται να έρθουν σε σύγκρουση. Η Γουίν το έχει αλλάξει αυτό. Όχι για να τις εξισώσει, αλλά για να πετύχει το φαινομενικά ακατόρθωτο.
Από το 2016 που δημοσίευσε το πρώτο της βίντεο ως ContraPoints με τίτλο “Feminism Did Not Destroy Atheism”, η Γουίν έχει αποκτήσει περισσότερους από μισό εκατομμύριο συνδρομητές κι έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη προοδευτική φωνή στο YouTube, ενώ αφιερώματα για την «στιλάτη σοσιαλίστρια» που απο-ριζοσπαστικοποιεί νεαρούς ακροδεξιούς έχουν δημοσιεύσει το New Yorker, το περιοδικό New York και το Vice.
«Ούτε που ήξερα τι πάει να πει cis άνδρας μέχρι που έπεσα πάνω στα βίντεό σου», γράφει ένας σχολιαστής. «Υποθέτω πως απλά ήθελα να σε ευχαριστήσω, όσο κοινότοπο και αν ακούγεται… Ξέρω πόσο δύσκολο είναι να αλλάξεις τη γνώμη κάποιου στο ίντερνετ».