Απλά μαθήματα επιδημιολογίας: Τι είναι η «εξομάλυνση» της επιδημικής καμπύλης του κορονοϊού

Ο νέος πανδημικός κορονοϊός SARS-CoV-2 που προκαλεί τη νόσο Covid-19 δεν μπορεί να εμποδιστεί να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και τελικά αναπόφευκτα θα μολύνει εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια ανθρώπους. Είναι, όμως, δυνατό αυτή η μετάδοση να επιβραδυνθεί και να «απλωθεί» στον χρόνο.

Αυτό ακριβώς οι επιδημιολόγοι ονομάζουν «εξομάλυνση» ή «επιπέδωση» ή «ισοπέδωση» της επιδημικής καμπύλης (flattening of the curve), κάτι που έχει κρίσιμη σημασία για το πόσο αποτελεσματικά θα ανταποκριθεί το σύστημα υγείας μίας χώρας και συνεπώς πόσες ζωές θα σωθούν.

Η εξέλιξη κάθε επιδημίας μπορεί να αναπαρασταθεί με ένα διάγραμμα, όπου στον οριζόντιο άξονα Χ μετριέται ο χρόνος που περνάει και στον κάθετο άξονα Ψ ο αριθμός των αυξανόμενων κρουσμάτων. Συχνά αυτό το σχήμα παίρνει μία περίπου κωδωνοειδή μορφή (καμπάνας), καθώς τα κρούσματα είναι λίγα στην αρχή, μετά αυξάνονται, κάποια στιγμή αποκορυφώνονται και στη συνέχεια αποκλιμακώνονται σταδιακά.

Το ζητούμενο είναι αυτή η «καμπάνα» να έχει όσο γίνεται μικρότερο ύψος και μεγαλύτερο πλάτος, με άλλα λόγια να είναι ομαλή και όχι απότομη η αύξηση των κρουσμάτων. Ο ρυθμός μετάδοσης της λοίμωξης και γρήγορης αύξησης των κρουσμάτων θα κρίνει πόσο μεγάλη θα είναι η θνητότητα από τον νέο ιό. Στην Ιταλία, όπου η επιδημική καμπύλη εμφανίζει έντονα ανοδική κλίση, η θνητότητα (αναλογία θανάτων προς επιβεβαιωμένα κρούσματα) αγγίζει το 7% και είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο (της Κίνας ήταν γύρω στο 4%).

Η απότομη κλίση της επιδημικής καμπύλης μπορεί να «μεταφραστεί» σε ελλείψεις κλινών εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), ιατρικού-νοσηλευτικού προσωπικού και εφοδίων (π.χ. αναπνευστήρων). Όσο λιγότεροι άνθρωποι χρειασθούν νοσηλεία σε οποιαδήποτε στιγμή, με άλλα λόγια όσο πιο «επίπεδη» είναι η επιδημική καμπύλη στον χρόνο, τόσο καλύτερα θα είναι τα πράγματα για ασθενείς και νοσηλευτές.

Λόγω ελλείψεως εμβολίου και αντιικών φαρμάκων μέχρι στιγμής για τη νόσο Covid-19, για να εξομαλυνθεί η καμπύλη της επιδημίας μόνο ένας αποτελεσματικός τρόπος υπάρχει: Η εφαρμογή από τις αρμόδιες Αρχές -μετά από εισήγηση των αρμόδιων επιστημόνων- εκτεταμένων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και αποφυγής κοινωνικών επαφών (social distancing), η συλλογική δράση και τελικά η ατομική και κοινωνική ευθύνη του κάθε πολίτη.

Εάν τα μέτρα δεν ληφθούν έγκαιρα ή εάν ο πληθυσμός δεν πειθαρχήσει σε αυτά, τότε η καμπύλη θα πάρει απότομη ανοδική κλίση, καθώς ο κορονοϊός θα αρχίσει να μεταδίδεται εκθετικά, με συνέπεια μέσα σε λίγες εβδομάδες ο αριθμός των κρουσμάτων να γίνει απρόσμενα μεγάλος. Τα μαθηματικά της επιδημίας είναι «ύπουλα» και κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις, όπως έχει επισημάνει και ένας Έλληνας επιστήμονας που ξέρει καλά από υπολογισμούς, ο καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης.

Τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης μπορεί να μην αποτρέψουν τελικά σε βάθος χρόνου να μολυνθεί ο ίδιος αριθμός ανθρώπων, που θα μολυνόταν αν δεν είχαν ληφθεί δραστικά μέτρα. Όμως, θα έχει εμποδίσει την κατάρρευση του συστήματος υγείας από την απότομη συσσώρευση πολλών σοβαρών περιστατικών λοίμωξης.

Υπάρχουν στιγμές, όπως σε μία πανδημία, που το να έχει κάποιος ευθύνη απέναντι στους άλλους σημαίνει να τους αποφεύγει, για το καλό όλων.