Είναι γεγονός πως μια τοξική σχέση αργά ή γρήγορα θα δημιουργήσει μεγάλη ρήξη ανάμεσα σε ζευγάρια, σε φίλους, στην οικογένεια ή ακόμα και στον χώρο εργασίας. Δεν είναι όμως δεδομένο ότι πρόκειται για μια κατάσταση που αντιμετωπίζουν μόνο οι ανασφαλείς, οι καταπιεσμένοι ή οι αδύναμοι.
Δυνατοί, ανεξάρτητοι άνθρωποι μπορεί να βρεθούν στον “κυκλώνα” μιας τοξικής σχέσης, όπως επίσης και πολλές σχέσεις μπορεί να ξεκινήσουν δυνατά και στα ουράνια επειδή… ο έρωτας τυφλώνει (και κυρίως εκείνος που συνεπαίρνει δύο ανθρώπους τον πρώτο καιρό της γνωριμίας τους) αλλά να καταλήξουν στάχτη και μπούρμπερη, ♪κομμάτια, σπασμένα οράματα (δικό σας)♪.
Κάθε σχέση εξελίσσεται και αλλάζει. Ποτέ δεν ξέρεις πώς θα καταλήξει. Μπορεί να γίνει πιο δυνατή ή να λήξει άδοξα. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί κάποιες ενοχλητικές συμπεριφορές, οι οποίες στην αρχή ήταν αραιές και χωρίς ένταση (και δεν τους έδινες σημασία), να βγουν περισσότερο στην επιφάνεια μετά από καιρό και να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα.
Στην αρχή όλα ξεκινούν με υποσχέσεις και τρυφερότητα αλλά υπάρχουν περιπτώσεις που αργότερα όλα αυτά που έβρισκες σωστά και όμορφα, αντικαθίστανται από ζήλια, αγανάκτηση, παλιές ιστορίες που δεν έχουν “σβηστεί” και ανοιχτές πληγές που δεν κλείνουν όσες προσπάθειες και αν γίνουν.
Ο έρωτας είναι ένα πολύ όμορφο συναίσθημα που όλοι το αγαπάμε, αλλά έχει και τη δύναμη να σε κάνει να παραβλέπεις όλα αυτά που μπορεί μια μέρα να σε πληγώσουν. Και δυστυχώς είναι άσχημο και πολύ δύσκολο να αναγκαστείς να το αντιμετωπίσεις αυτό όταν θα υπάρχουν ήδη παιδιά, δάνεια και κοινή κατοικία ή ακόμα και μια επιχείρηση. Μπορεί τότε να ξυπνήσεις και να συνειδητοποιήσεις ότι κάτι λείπει μέσα από όλα αυτά και αυτό το κάτι να είναι ο ίδιος ο εαυτός σου.
Μια τοξική σχέση μειώνει την αυτοεκτίμησή σου και μολύνει την ευτυχία σου αλλά και τον τρόπο που βλέπεις τον εαυτό σου και τον κόσμο. Μπορεί η σχέση να ξεκινήσει υγιής, αλλά τα αρνητικά συναισθήματα ή οι μακροπρόθεσμες ανεκπλήρωτες ανάγκες είναι πιθανό να μεγαλώσουν και να αλλάξουν τους ανθρώπους μέσα σε αυτή. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί εύκολα και γρήγορα και ακόμα και στους πιο δυνατούς ανθρώπους.
Αξίζει να αγωνιστείς για τη σχέση σου, μέχρι τη στιγμή που πλέον δεν θα αξίζει άλλο. Θα το καταλάβεις όταν:
Αν η σχέση είναι τοξική, είναι πολύ πιθανό ότι όση μάχη και να δώσεις δεν θα αλλάξει τίποτα, επειδή ο ένας από εσάς ή και οι δύο έχετε προχωρήσει συναισθηματικά. Ίσως το άλλο πρόσωπο δεν ήταν ποτέ πραγματικά εκεί εξαρχής ή τέλος πάντων όχι με τον τρόπο που εσύ το χρειαζόσουν. Αντιθέτως, το να μένεις σε αυτή τη σχέση θα σε βλάπτει όλο και περισσότερο.
Το να παλεύεις μόνο εσύ για να κρατήσεις κάτι, δεν θα έχει καλή κατάληξη και θα σε τσακίσει. Μερικές φορές το μόνο πράγμα που μένει να κάνεις είναι να χωρίσεις με αγάπη και να προχωρήσεις.
Είναι σημαντικό να (ανα)γνωρίζεις ότι η σχέση σου είναι τοξική ώστε να μπορέσεις να προστατεύσεις τον εαυτό σου. Το να παραμένεις σε αυτή είναι σαν να κρατάς στο χέρι σου μια χειροβομβίδα και να παίζεις με τα δάχτυλά σου την περόνη. Μπορεί να μην σου είναι εύκολο να εγκαταλείψεις τη σχέση αλλά το να γνωρίζεις τα red flags θα σε διευκολύνει να ανακτήσεις τη δύναμή σου και να κρατήσεις στη ζωή σου μόνο όσα πρέπει, όχι αυτά που νομίζεις ότι έχεις ανάγκη (ενώ δεν τα έχεις).
Υπάρχει ένα φάσμα τοξικών συμπεριφορών. Όλοι οι άνθρωποι σε όλες τις σχέσεις μπορεί να κάνουν κάποια από αυτά τα πράγματα μερικές φορές, αλλά αυτό δεν τους κάνει τοξικούς. Μια τοξική σχέση ορίζεται από την επιμονή και τη συνέπεια συγκεκριμένων συμπεριφορών, την έντασή τους και τη ζημιά που κάνουν.
1. Αισθάνεσαι άσχημα όλη την ώρα
Αποκοιμιέσαι με ένα αίσθημα κενού μέσα σου και ξυπνάς το ίδιο χάλια. Κοιτάς άλλα ζευγάρια που φαίνονται ευτυχισμένα και νιώθεις ένα τσίμπημα ζήλιας. Σύμφωνοι, ένας χωρισμός δεν είναι ποτέ εύκολος, αλλά το να μένεις για πολύ καιρό σε μια τοξική σχέση θα μειώσει τη δύναμη, το θάρρος σου και την εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, μέχρι να μη σου μείνει τίποτα από αυτά. Και μόλις συμβεί αυτό, σημαίνει ότι έχεις κολλήσει.
2. Το άλλο πρόσωπο περιμένει στη γωνία για ένα σου λάθος
Αν η σχέση έχει μετατραπεί σε κυνηγητό και το άλλο πρόσωπο περιμένει πάντα να στην πει αν κάνεις κάτι που θα το ενοχλήσει ή να στο φυλάξει για να σε χτυπήσει όταν το συμφέρει, τότε υπάρχει θέμα εδώ. Όλοι κάνουν λάθη, αλλά αν τα δικά σου χρησιμοποιούνται για να νιώσει το άλλο πρόσωπο ότι είναι από πάνω και να πάρει τη δόξα, πρέπει να σου χτυπήσει καμπανάκι. Κανένας δεν πρέπει να σου φέρεται έτσι.
3. Αποφεύγεις να πεις αυτά που θέλεις γιατί νιώθεις ότι δεν έχει πλέον νόημα
Όλοι έχουμε κάποιες ανάγκες όταν είμαστε σε μία σχέση. Μερικές πολύ σημαντικές είναι η σύνδεση, η επικύρωση, η εκτίμηση, η αγάπη, το σεξ και η στοργή. Όταν ο άνθρωπός μας μειώνει ή αγνοεί αυτές τις ανάγκες, τότε το κενό του ανικανοποίητου γίνεται τεράστιο. Αν οι προσπάθειές σου να μιλήσεις γι’ αυτά που χρειάζεσαι καταλήγουν σε έναν καυγά, σε μια ακόμα κενή υπόσχεση, σε κατηγορίες ότι κρέμεσαι από το άλλο πρόσωπο, ότι έχεις ανασφάλειες, ότι ζηλεύεις ή ότι έχεις τρελαθεί, τότε είτε θα μπεις στο τριπάκι να θάψεις τις ανάγκες σου, είτε θα αγανακτήσεις και θα βασανίζεσαι. Όπως και να ‘χει, είναι τοξικό όλο αυτό.
4. Δεν βλέπεις προσπάθεια
Το να είσαι σωματικά παρών σε μια σχέση δεν σημαίνει και ότι επενδύεις σε αυτή. Το να κάνεις πράγματα χωριστά μερικές φορές είναι υγιές, αλλά όπως συμβαίνει με όλα τα υγιή πράγματα, τα πολλά μπορεί να αποδεικνύονται πάρα πολλά. Όταν το άλλο άτομο δεν κάνει προσπάθεια να σε αγαπήσει, να περάσει χρόνο μαζί σου ή να μοιραστεί μαζί σου τα πράγματα που είναι σημαντικά για σένα, η σχέση σταματά να δίνει και αρχίζει να παίρνει πάρα πολλά. Και κάποια στιγμή φτάνει σε ένα σημείο που ο μόνος τρόπος για να απαντήσεις στην ατάκα: «Μη με πρήζεις, εδώ δεν είμαι;» είναι: «Ναι, αλλά ίσως καλύτερα να μην ήσουν».
5. Εσύ κάνεις όλη τη δουλειά, εσύ και τους συμβιβασμούς
Κανένα άτομο δεν μπορεί να κρατήσει μια σχέση αν μόνο εκείνο κάνει όλη τη δουλειά. Είναι μια διαδικασία μοναχική και εξαντλητική. Αν δεν μπορείς να φύγεις από τη σχέση, δώσε ό,τι πρέπει να δώσεις, αλλά όχι περισσότερα. Άσε στην άκρη τη φαντασίωση ότι μπορείς να κάνεις τα πράγματα καλύτερα αν προσπαθήσεις αρκετά, αν δουλέψεις αρκετά σκληρά, αν πεις αρκετά ή αν κάνεις ακόμα περισσότερα. Απλώς σταμάτα. Δεν θα πετύχεις κάτι.
6. Όταν το “όχι” γίνεται απαγορευμένη λέξη
Στην πραγματικότητα το “όχι” είναι σημαντικό σε κάθε σχέση. Μην το βγάλεις από το λεξιλόγιό σου. Οι υγιείς σχέσεις χρειάζονται συμβιβασμό, αλλά επίσης σέβονται τις ανάγκες και τα θέλω και των δύο ανθρώπων. Το να γνωστοποιείς αυτό που θέλεις είναι εξίσου σημαντικό για σένα και τη σχέση σου, όσο το να επικοινωνείς αυτά που δεν θέλεις. Ένας καλός σύντροφος θα σεβαστεί ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσεις με όλα όσα λέει ή κάνει. Αν γίνεσαι αποδεκτή/ος μόνο όταν λες “ναι”, τότε μάλλον ήρθε η ώρα να πεις “όχι” σε αυτή τη σχέση.
7. Άσε με να σου δείξω πόσο λάθος είσαι (πάλι)
Ένα από τα ωραία πράγματα του να είμαστε άνθρωποι είναι ότι τα λάθη μας είναι μέρος του χαρακτήρα που διαμορφώνουμε. Μέσα σε αυτά είναι και το να ανακαλύπτουμε τους ανθρώπους που δεν μας αξίζουν. Ακόμη και οι πιο στοργικοί, αφοσιωμένοι σύντροφοι θα κάνουν μερικές φορές πράγματα που θα μας πληγώσουν. Όταν όμως αυτά τα πράγματα επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά, τότε σιγά-σιγά ακόμη και η πιο υγιής σχέση θα φθαρεί και θα διαλυθεί. Αν το άλλο άτομο διαρκώς σου υπενθυμίζει τα παλιά λάθη σου, αυτός είναι ένας τρόπος ελέγχου, εξευτελισμού και χειραγώγησης. Οι υγιείς σχέσεις καλλιεργούν τα δυνατά σου σημεία. Οι τοξικοί άνθρωποι επικεντρώνονται στις αδυναμίες σου.
8. Ο καθένας μόνος του απέναντι στους άλλους
Εσύ και η/ο σύντροφός σου είστε μια ομάδα. Πρέπει να ξέρετε πως ό,τι κι αν συμβεί, φυλάτε ο ένας την πλάτη του άλλου, τουλάχιστον μπροστά σε άλλους. Στις υγιείς σχέσεις, όταν κάποιος επιτίθεται στο ένα πρόσωπο, το ζευγάρι ενώνεται και οχυρώνεται μαζί για να προφυλαχτούν και οι δύο. Στις τοξικές σχέσεις, ο καθένας χωρίζει τα τσανάκια του σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Επίσης και οι δύο είναι πιο ευάλωτοι όταν κάποιο πρόσωπο προσπαθήσει να τους χωρίσει.
9. Σωματική ή λεκτική βία
Είναι αιτία χωρισμού και τα δύο. Το ξέρεις ότι είναι, ακόμα και αν δεν θες να το παραδεχτείς.
10. Passive-aggressive μέχρι να σβήσει ο ήλιος
Η παθητική-επιθετική συμπεριφορά είναι ουσιαστικά μια έμμεση επίθεση και μια δειλή κίνηση για να αποκτήσει κάποιος τον έλεγχο. Η τοξικότητα έγκειται στο ότι το άλλο πρόσωπο που το κάνει, ουσιαστικά σε εμποδίζει να διαχειριστείς και να αντιμετωπίσεις άμεσα το πρόβλημα που προκύπτει. Η επίθεση συνήθως είναι πλάγια και συχνά μεταμφιεσμένη σε κάτι άλλο, όπως ο θυμός που μεταμφιέζεται ως αδιαφορία. Ή η χειραγώγηση όπως το: «Θα μείνω μόνη/ος μου στο σπίτι όσο εσύ βγαίνεις και διασκεδάζεις», και φυσικά το χειρότερο, το να το παίζει ήρωας: «Φαίνεσαι πολύ κουρασμένη/ος μωρό μου. Δεν χρειάζεται να βγεις απόψε, θα πάω μόνη/ος μου για ένα ποτό γιατί δεν είναι καλά η/ο τάδε φίλη/ος ή συνάδελφος και θέλει να μου μιλήσει». Γνωρίζεις ότι το άλλο πρόσωπο με αυτή τη συμπεριφορά προσπαθεί να σε χειραγωγήσει ή να σε πληγώσει, το νιώθεις μέσα σου αλλά το κάνει με τέτοιο τρόπο που δεν σε αφήνει να ανταποκριθείς στο πραγματικό ζήτημα.
11. Τίποτα δεν λύνεται
Κάθε σχέση έχει τα προβλήματά της, μικρά ή μεγαλύτερα. Σε μια τοξική σχέση τίποτα δεν λύνεται γιατί κάθε σύγκρουση καταλήγει σε καυγά. Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ότι το άλλο άτομο θα έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει το θέμα με τρόπο που να σου παρέχει ασφάλεια και να διατηρεί τη σύνδεση μεταξύ σας. Όταν συμβαίνει αυτό, οι ανάγκες θάβονται. Και σε μια σχέση, οι ανεκπλήρωτες ανάγκες θα τροφοδοτούν πάντα τη δυσαρέσκεια.
12. Ό,τι και αν περνάς, εγώ περνάω πιο δύσκολα
Σε μια υγιή σχέση και οι δύο άνθρωποι πρέπει να παίρνουν τον ρόλο του στηρίγματος σε φάσεις. Σε μια τοξική σχέση, ακόμα κι αν είσαι εσύ το άτομο που χρειάζεται υποστήριξη, το φόκους θα είναι πάντα στο άλλο άτομο γιατί ό,τι και αν έχεις, πάντα το δικό του πρόβλημα θα είναι πιο σοβαρό.
13. Έλλειψη ιδιωτικότητας
Αν δεν έχεις κάνει κάτι στη/ον σύντροφό σου που δεν θα έπρεπε, τότε δεν υπάρχει λόγος να μη σου έχει εμπιστοσύνη. Όλοι χρειάζονται κάποιο επίπεδο ιδιωτικότητας. Αν τσεκάρει πράγματα διαρκώς, έστω και με πλάγιο τρόπο, είναι υποτιμητικό και δείχνει έναν τοξικό τρόπο ελέγχου.
14. Ψέματα που οδηγούν σε έλλειψη εμπιστοσύνης
Ένα ψέμα μπορεί να διαλύσει την εμπιστοσύνη σου και αν αυτό συμβεί, τότε είναι δύσκολο να νιώσεις ξανά ασφάλεια. Μπορεί να συμβαίνει κάποιες μέρες, αλλά πιθανότατα θα αισθάνεσαι πάντα μια ανασφάλεια και θα περιμένεις μια ακόμα λάθος κίνηση. Μια σχέση χωρίς εμπιστοσύνη μπορεί να μετατρέψει δυνατούς, υγιείς ανθρώπους σε κάτι που δεν είναι: ανασφαλείς, ζηλιάρηδες και καχύποπτους. Δεν φταις εσύ που κλονίστηκε η εμπιστοσύνη σου, αλλά είναι στο χέρι σου να βεβαιωθείς ότι αυτό δεν θα σε επηρεάζει και δεν θα σου μαυρίζει τη ζωή για πάντα.
15. Όταν τις αποφάσεις τις παίρνει μόνο το ένα πρόσωπο
Αν μοιράζεσαι τη ζωή σου με κάποιον, είναι σημαντικό να έχεις λόγο στις αποφάσεις που θα σε επηρεάσουν. Οι απόψεις και τα συναισθήματα της/ου συντρόφου σου θα είναι πάντα σημαντικά, όπως και τα δικά σου. Η φωνή σου είναι σημαντική. Στο πλαίσιο μιας υγιούς σχέσης, ο άνθρωπός σου θα εκτιμήσει τις σκέψεις και τις απόψεις σου, δεν θα προσποιηθεί ότι δεν υπάρχουν και σε καμία περίπτωση δεν θα υποθέσει ότι οι δικές του είναι πιο σημαντικές από τις δικές σου.