Η σημασία της Μπιενάλε

To παλιό “κεκλεισμένων των θυρών” Χρηματιστήριο Αθηνών φιλοξενεί την φετινή καλλιτεχνική εκδήλωση, όντας και αυτό, κατά κάποιον τρόπο, από μόνο του, έργο τέχνης και διαμαρτυρίας. Η AGORA πειραματίζεται και ρισκάρει προκειμένου να δημιουργήσει ένα σημείο συνάντησης, φυσικό και ψηφιακό, αντιμετωπίζοντας το βασικό ερώτημα που θέτει η επικαιρότητα «Και τώρα τι;» για να συμπληρωθεί με ακόμα περισσότερες ερωτήσεις, μας λένε οι ιδρυτές και διευθυντές της Μπιενάλε της Αθήνας, Ξένια Καλπακτσόγλου και Poka-Yio.

Όπως και η προηγούμενη Μπιενάλε, Monodrome, η τέταρτη κατά σειρά διοργάνωση που τιτλοφορείται ΑGORA επιστρέφει μέσα από τα χαλάσματα. Δεν σκεπάζει την αποφορά του παλιού Χρηματιστηρίου των Αθηνών, που όπως όλοι έχουμε πια καταλάβει, επρόκειτο ίσως για τη μήτρα (ή έστω μία από αυτές) της ελληνικής κρίσης.

Με σπασμένα τζάμια, και με αριθμούς άλλοτε περήφανους να εμφανίζονται τώρα σταματημένοι στην 26η Ιουνίου 2007 στο έργο-επανεγκατάσταση του ηλεκτρονικού πίνακα του Χρηματιστηρίου από τον Γιώργο Χαρβαλιά να μας καλωσορίζει στον χώρο. Και επειδή, εκτός από το εικαστικά ορθό, δεν μπορείς να αγνοείς την αριθμητική πραγματικότητα, διαβάσαμε που ήταν πριν οι τιμές των μετοχών κάποιων από τις μεγαλύτερες εταιρίες, για να συνειδητοποιήσουμε την σημερινή τους πραγματικότητα και τις υλικές συνέπειες των οικονομικών τους πράξεων.

Αυτός είναι άλλωστε κι ο κεντρικός πυρήνας της έκθεσης, η διαπραγμάτευση των ‘τιμών’ προς μία περισσότερο ρεαλιστική τοποθέτηση. Η AGORA είναι μία μαζική συνάντηση με μία ετερόκλητη οικογένεια (καλλιτεχνών, φιλοσόφων, επιμελητών και επιστημόνων, τοπικών ιδιωτών και καθημερινών πολιτών), η οποία με κάθε νέα Μπιενάλε δοκιμάζεται, και επαναπροσδιορίζεται, αλλά ταυτοχρόνως αποτελεί και τη μοναδική σταθερά (και την γοητεία) αυτού του εικαστικού εγχειρήματος.

Με τη μορφή ενός συνεχούς διεπιστημονικού εργαστήριου, όλες αυτές οι ετερότητες, οι ομοιότητες, οι ζυμώσεις, κι ενδεχομένως η ύπαρξη κάποιας κοινής οπτικής κι ευαισθησίας δίνουν στην έκθεση χαρακτήρα παρηγορητικό, δίχως το άχθος των μνημείων και κυρίως ενός παρελθόντος µε υπερβολικές φιλοδοξίες και εύθραυστο τεχνοκρατισµό.

Η έκθεση λειτουργεί χαρακτηρίζεται φέτος από ένα πλουραλισμό δράσεων. Στο κέντρο της μεγάλης αίθουσας του Χρηματιστηρίου, η ομάδα ΦΥΤΑ, για παράδειγμα αφισοκόλλησαν πρόσωπα πολιτικών αλλά και τηλεπερσόνων και έδωσαν ένα φευγάτο καταστασιακό live.

http://youtu.be/gxl0A_vLudM

Αυτή η Μπιενάλε εξετάζει την μετανάστευση ως κεντρικό στοιχείο της σύγχρονης ύπαρξης με το έργο της Κατερίνας Χρηστίδη, η οποία ζωγράφισε κατά μήκος των τοίχων  του κλιμακοστασίου φιγούρες μεταναστών που ζουν γύρω μας. Στον πρώτο όροφο στεκόμαστε μπροστά από τον καθρέφτη του Αμερικανού Sam Durant, και μετά απολαμβάνουμε τη θέα από τον εξώστη.

Ο δεύτερος όροφος είναι σίγουρα ο πιο καλοστημένος, με τα πόστερ από τις παραστάσεις της Μπουμπουλίτσας, που οργάνωσε το Σπετσιώτικου Θεάτρο της Λήδας Παπακωνσταντίνου στην δεκαετία του ’70 και τα φανταστικά σχέδια των Superstudio να μας τραβούν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Εύσημα αξίζουν και στην Bertille Bak για το βίντεο Ô Quatrième, με κεντρικό ήρωα την αδελφή Marie- Agnès που διηγείται τη ζωή της θρησκευτικής κοινότητας σε ένα μοναστήρι του Παρισιού, στο οποίο αποσύρονται οι ηλικιωμένες καλόγριες.

Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως το εκθεσιακό μοντέλο της ΑΒ4 είναι  πιο ολοκληρωμένο από τα προηγούμενα. To πείραμα της AGORA θα πετύχει (ή έστω, θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα πετύχει) γιατί – πως να το κάνουμε – έτσι (πρέπει να) γίνεται, όταν η καλλιτεχνική γνώση συναντά τη λαϊκή κουλτούρα.

Σε καιρούς ανάγκης, φόβου και οργής, χρειαζόμαστε τέτοιες εκθέσεις που δεν θέλουν να εντυπωσιάσουν αλλά να παράσχουν χώρους συνάθροισης, συνδιαλλαγής και συμπαραγωγής πολιτικού και κοινωνικού έργου, που δεν θα δίνουν τις απαντήσεις αλλά το έναυσμα για συζητήσεις και συμπαραγωγή νοήματος. Για παράδειγμα από το περασμένο Σάββατο, έχει ξεκινήσει το workshop ΑΞΙΑ, μια συνεργασία δίμηνης διαρκείας κατά τη διάρκεια του οποίου θα  κατανοήσουμε καλυτέρα την «άξια» όπως δημιουργείται και βιώνεται καθημερινά. Ραντεβού, λοιπόν, στη Σοφοκλέους.