Η Marina Abramovic είναι παρούσα

Η Marina Abramovic δεν είναι απλά η πιο διάσημη και καταξιωμένη performer αυτή τη στη στιγμή στην υφήλιο. Είναι πλέον τόσο δημοφιλής που η κάθε εμφάνιση της προκαλεί φρενίτιδα ενθουσιασμού και ανταπόκρισης από το κοινό, σε βαθμό που θυμίζει pop star και όχι μια καλλιτέχνιδα των παραστατικών τεχνών. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί και η performance της στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Νέας Υόρκης το 2010, όπου η αναμονή στην ουρά έφτασε, σε κάποιο χρονικό σημείο, μέχρι και τις δύο ημέρες. Και όταν η αναμονή τελείωνε ο επισκέπτης καθόταν απέναντι στην Abramovic και την κοιτούσε καταπρόσωπο. Η πιο προσωπική και λιτή performance της αποτέλεσε τον κεντρικό άξονα του ντοκιμαντέρ “The artist is present” καθώς και τη στιγμή που η Abramovic συνειδητοποίησε ότι ήθελε να αφήσει πίσω της ένα κληροδότημα για τις επόμενες γενιές.

Για το κληροδότημα αυτό, το Marina Abramovic Institute, μίλησε η ίδια εχθές το βράδυ στη Στέγη Τεχνών και Γραμμάτων στο πλαίσιο του Κύκλου Transitions 1. Balkans, ενός φεστιβάλ αφιερωμένου στη σύγχρονη ανεξάρτητη βαλκανική σκηνή. Ντυμένη στα μαύρα εμφανίστηκε στη κεντρική σκηνή για να εξηγήσει τη φιλοσοφία του Ιδρύματος και της περίφημης μεθόδου Abramovic.

Ξεκίνησε τονίζοντας πως πολύ νωρίς αντιλήφθηκε πόσο σημαντική για την ίδια ως καλλιτέχνη είναι η ένταση του γεμάτου ενέργεια διαλόγου με την κοινό. Αυτή την αλληλεπίδραση επιθυμεί να εξερευνήσει μέσω του MAI, που αποτελεί ουσιαστικά μια πλατφόρμα για τα μη υλικά και μακράς διάρκειας έργα. Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν μίλησε για τον Wagner, που συνέθεσε μια όπερα 15 ωρών, ενώ αναφέρθηκε και στα έργα του μοναδικού καλλιτέχνη που την έχει εμπνεύσει, του Ταϊβανού Tehching Hsieh, του οποίου η κάθε performance διαρκούσε έναν ολόκληρο χρόνο. Συνέχισε παρουσιάζοντάς μας αποσπάσματα από performances αγαπημένων της καλλιτεχνών, και κάπου εκεί κατάλαβε η Abramovic ότι ο χρόνος πιέζει, αγχώθηκε και μας πήγε λίγο στο fast forward. Λίγο ειρωνικό αν σκεφτεί κανείς ότι προσπαθούσε να εξηγήσει στο κοινό την αξία του χρόνου και της μεγάλης διάρκειας στα έργα τέχνης. Συνέχισε μιλώντας για επιστήμονες που ασχολούνται με έρευνες μακράς διαρκείας, όπως για παράδειγμα το πείραμα με την τήξη βαρέως μετάλλου που απαιτούνται εννέα χρόνια για να πέσει η πρώτη σταγόνα. Η Abramovic θέλησε να τονίσει έτσι πόσο σημαντικό ρόλο παίζει για την λειτουργία του Ινστιτούτου της η συνεργασίας τέχνης και επιστημών. Γι’ αυτό τον λόγο απασχολούνται στο Ινστιτούτο νευροβιολόγοι που εξετάζουν τι συμβαίνει στον μυαλό του καλλιτέχνη τη στιγμή της αλληλεπίδρασης του με το κοινό.

Στο εργαστήριο της αναπτύχθηκε της σταδιακά η μέθοδος Abramovic, γιατί όσοι ασχολούνται με έργα μακριάς διάρκειας πρέπει να προετοιμαστούν, σωματικά και ψυχικά, και να σκληραγωγηθούν. Η ίδια και οι μαθητές της εφαρμόζουν την μέθοδό της με μια σειρά απαιτητικών ασκήσεων για παράδειγμα να παραμένουν σιωπηλοί και νηστικοί για πέντε, τουλάχιστον, ημέρες, να κολυμπούν τον Ιανουάριο στη παγωμένη θάλασσα της Νορβηγίας, να διαχωρίζουν και να καταμετρούν επί έξι ώρες σε καθημερινή βάση σπόρους ρυζιού και σουσαμιού. Οι παραπάνω τακτικές σκοπό έχουν την καθαριότητα σώματος και νου και κάπου εκεί έκανε αναφορά στην ορθόδοξη εικονογραφία στην οποίες το φως εκπέμπεται από το εσωτερικό των μορφών. Όταν έχουμε καθαρή τη συνείδηση μας το φως έρχεται από μέσα μας, τόνισε η Abramovic.

Για την ώρα η μέθοδος Abramovic είναι ανοικτή στο κοινό μέσω του Πρωτοτύπου, μιας σκηνής 7 δωματίων. Ο επισκέπτης πριν εισέλθει υπογράφει συμβόλαιο ότι θα παραμείνει επί δύο ώρες εντός της σκηνής. Σκοπός είναι η μέθοδος να είναι προσιτή σε όλους στο Ινστιτούτο, που πρόκειται να ανοίξει στις αρχές του 2016. Εκεί ο επισκέπτης θα προετοιμάζεται επί ώρες πριν εισέλθει στην αίθουσα όπου θα παρουσιάζεται η performance ενώ μετά θα μπορεί να ξεκουράζεται και να κοιμάται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.

Αφού τελείωσε την παρουσίαση της ακολούθησε συνομιλία της με τον Zvonimir Dobrovic, Κροάτη δημοσιογράφο και διοργανωτή καλλιτεχνικών φεστιβάλ. Εκεί εξήγησε πως οι ασκήσεις που οι ίδια εφαρμόζει μπορεί να φέρνουν το σώμα της στα όρια του αλλά θεωρεί ότι όλα εξαρτώνται από τη δύναμη της βούλησης, από την απόφαση να προσαρμόσει τον εαυτό της σε αυτό που θέλει να κάνει, σε αυτό που θέλει να πετύχει. Μίλησε για την κριτική που δέχτηκε για τη συνεργασία της με την Lady Gaga, την οποία υπερασπίστηκε σθεναρά λέγοντας ότι ήταν μια πολύ αφοσιωμένη μαθήτρια, έκοψε τα ναρκωτικά μετά την εμπειρία της με την μέθοδο και αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρότυπο για εκατομμύρια νέων ανθρώπων που μπορεί να θέλουν να δοκιμάσουν έναν ουσιαστικό τρόπο να καθαρίσουν και να βρουν τον εαυτό τους. Καταδίκασε τη χρήση ναρκωτικών λέγοντας ότι ναι μεν φέρουν το άτομο σε ένα άλλο επίπεδο συνειδητοποίησης αλλά έχουν βλαβερές συνέπειες. Στο πλαίσιο της μεθόδου μπορείς να πετύχεις ότι με τα ναρκωτικά χωρίς τις επιπτώσεις, υποστήριξε η Abramovic και έφερε ως παράδειγμα την αφαγία για 12 συνεχείς ημέρες. Τις πρώτες 3-4 ημέρες το σώμα αντιδρά με πονοκεφάλους και αίσθημα κόπωσης αλλά μετά το στομάχι σταματά να παράγει οξέα καθώς ο οργανισμός συνειδητοποιεί ότι πλέον δεν θα δεχτεί φαγητό. Σε αυτό το στάδιο όλες οι αισθήσεις οξύνονται και όλη η ενέργεια του οργανισμού συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο.

Τόνισε την αξία του άυλου στην τέχνη κάτι που διαφυλάσσεται όταν η τέχνη δεν κοστολογείται ή υπερτιμολογείται. Είπε χαρακτηριστικά ότι ένας πίνακας του Francis Bacon πουλήθηκε σε δημοπρασία έναντι 145 εκατομμυρίων ευρώ. Τώρα κάθε φορά που κάποιος θα στέκεται απέναντι σε αυτόν τον πίνακα θα σκέφτεται 145 εκατομμύρια ευρώ και δε θα βλέπει τον πίνακα. Η τέχνη χάνεται όταν γίνεται business, είπε χαρακτηριστικά η Abramovic και αυτό είναι τουλάχιστον μια ενδιαφέρουσα δήλωση από μια καλλιτέχνη, που τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει πλούσια χάρη στα έργα της και κινείται με επιχειρηματικούς όρους, όπως άλλωστε είναι φανερό και από το ντοκιμαντέρ “The artist is present”. Υπερασπίστηκε την σχέση της με τη μόδα καθώς υποστήριξε ότι σου δίνει το βήμα να μεταμορφωθείς σε ό,τι επιθυμείς και το πόσο η ίδια το χάρηκε όταν φωτογραφήθηκε ως αστροναύτης για περιοδικό μόδας. Άλλωστε υποστήριξε ότι χωρίζει τους ανθρώπους σε δύο κατηγορίες, στους αυθεντικούς και σε όσους ακολουθούν. Δεν την ενδιαφέρει σε ποια κατηγορία δραστηριοποιείται κάποιος αρκεί να έχει να παρουσιάσει ένα δυνατό concept που θα κινητοποιήσει τους ανθρώπους να σκεφτούν διαφορετικά, που θα δείξει έναν άλλο δρόμο στην κοινωνία.

Η ίδια αντιμετωπίζει διαφορετικά το σώμα της στο πλαίσιο μιας performance και διαφορετικά στην καθημερινότητά της. Στην πρώτη περίπτωση δεν έχει κανένα πρόβλημα να είναι γυμνή όμως στη ζωή της δεν νιώθει άνετα να εκτεθεί. Την ιδέα που έχει για την εικόνα της την περιέγραψε γλαφυρά σε ένα περιστατικό από την παιδική της ηλικία που πολλά μαρτυρά και για την προσωπικότητά της. Είναι γύρω στα 14, δεν της αρέσει καθόλου η μύτη της, θέλει να κάνει πλαστική, κόβει και μαζεύει φωτογραφίες της Brigitte Bardot γιατί θεωρεί τη μύτη της ιδανική. Λέει στην ιδιαιτέρως καταπιεστική μητέρα της -μας είχε εξηγήσει νωρίτερα ότι δεν την άφηνε μέχρι τα 29 να γυρνάει μετά τις 10 το βράδυ στο σπίτι- τι θέλει να κάνει κι εκείνη τη χαστουκίζει. Αποφασίζει τότε η μικρή Marina να προκαλέσει το σπάσιμο της μύτης της. Παίρνει αγκαλιά τις φωτογραφίες της Bardot και αρχίζει να στριφογυρίζει με δύναμη μέσα στο δωμάτιο με σκοπό να ζαλιστεί και να πέσει με φόρα πάνω στην άκρη του κρεβατιού. Πράγματι, πέφτει με δύναμη, οι φωτογραφίες σκορπίζονται παντού, το πρόσωπό της γεμίζει αίματα. Η μητέρα της μπαίνει στο δωμάτιο και τη χαστουκίζει. Στα 67 της έχει ακόμη την μύτη με την οποία γεννήθηκε.

Τελειώνοντας η Abramovic αποκάλυψε το επόμενο της project, εμπνευσμένο από την φυσιογνωμία της Μαρίας Κάλλας. Ζήτησε από επτά σκηνοθέτες του κινηματογράφου, μεταξύ αυτών ο Almodovar, o Polanski κι ένας Έλληνας που δεν αποκάλυψε το όνομά του, να σκηνοθετήσουν επτά 10λεπτα επεισόδια οπερετικών θανάτων με μουσική υπόκρουση τη φωνή της Κάλλας.