Λουκάς Καρυτινός: «Η σχέση μου με την ορχήστρα σφυρηλατήθηκε μέσω της μουσικής»

Εν μέσω δοκιμών για τη μεγάλη σύμπραξη της ΚΟΑ με τον μυθικό Ντανιίλ Τρίφονοφ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, ο Λουκάς Καρυτινός μιλά για την πολυαναμενόμενη επιστροφή στις ζωντανές εμφανίσεις, την επέτειο 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, αλλά και το όραμά του για την ιστορική Ορχήστρα.

Πώς αισθάνεστε για το γεγονός ότι η επιστροφή της Ορχήστρας στις ζωντανές συναυλίες συμπίπτει με την επιστροφή σας στο Ηρώδειο; Αυτός ο συνδυασμός είναι πραγματικά μοναδικός. Μετά την μακρά περίοδο του lockdown, είμαι διπλά ευτυχής που θα βρεθούμε σε αυτόν τον χώρο με τις τόσο ιδιαίτερες δονήσεις, για να ερμηνεύσουμε μουσική ενώπιον του κοινού μας, μία καλοκαιρινή βραδιά. Άλλωστε, το Ηρώδειο συμβολίζει για εμένα την επισφράγιση μίας επιτυχημένης πορείας, με εμπνέει και με κάνει να νιώθω δέος κάθε φορά που πατώ στη σκηνή του. 

Μεταξύ άλλων, φέτος διευθύνατε την 4η συναυλία του Κύκλου Σολίστ της ΚΟΑ. Πως εμπνευστήκατε τον συγκεκριμένο Κύκλο; Αυτό το φιλόδοξο πρότζεκτ, που ξεκίνησε τον Ιανουάριο και θα φτάσει μέχρι τον Ιούλιο, δίνοντας την ευθύνη της σολιστικής ερμηνείας σε μουσικούς που έχουμε συνηθίσει να ακούμε ως μέρος του Σώματος της Ορχήστρας. Αυτός ήταν ο στόχος σας; Να αναδειχθούν οι μονάδες μέσα από το Ορχηστρικό Σύνολο; Ανέλαβα την Καλλιτεχνική διεύθυνση της ΚΟΑ σε μια δύσκολη περίοδο για όλους μας. Η πανδημία που είχε ήδη αφήσει το αποτύπωμά της από την προηγούμενη σαιζόν, συνέχιζε να μας κλείνει τις αίθουσες και την ζωντανή παρουσίαση του έργου μας. Υπήρχε παντού μια ατμόσφαιρα αγωνίας, κούρασης και κατήφειας. Προσωπικά δεν ήθελα να συνεχιστεί η γενική αποθάρρυνση. Σκέφτηκα πως η αναγκαστική απομάκρυνση, είναι μια ευκαιρία να ξανασυστηθούμε στο κοινό μας. Να γνωριστούμε καλύτερα και πιο προσωπικά. Πολλοί από τους φίλους της ΚΟΑ, δεν έχουν αντιληφθεί πως οι μουσικοί που την αποτελούν είναι ξεχωριστές μονάδες με εξαιρετικό ταλέντο και μουσική ευφυΐα. Είδα πως μια σειρά συναυλιών με σολίστες τους ικανότατους αυτούς μουσικούς θα μας έδινε τη δυνατότητα να απλώσουμε τις ικανότητές μας και να ξεφύγουμε από τη θλιβερή μας καθημερινότητα. Το συζήτησα με τους μουσικούς και βρήκα άμεση και μεγάλη ανταπόκριση. Κι έτσι ξεκινήσαμε.

Υλοποιείται το όραμά σας για την Ορχήστρα μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες που μάλιστα αναλαμβάνουν να διευθύνουν σχετικά νέοι μαέστροι; Θεωρώ πως, για τη συγκεκριμένη περίοδο με τις ιδιάζουσες συνθήκες, παρέχουμε ένα ελκυστικό έργο, παρουσιάζοντας στο κοινό μας, και νέους Έλληνες μαέστρους, πολλούς σολίστες της ορχήστρας, πολλά έργα που ακούγονται σπάνια κι όμως είναι «διαμάντια». Μπορώ να πω πως χρησιμοποιούμε τον χρόνο εποικοδομητικά.

Γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Τι σηματοδοτεί, κατά τη γνώμη σας, η συγκεκριμένη επέτειος σήμερα; Ότι 200 χρόνια θα έπρεπε να είναι αρκετά για να μας δώσουν να καταλάβουμε πως, για την κοινή ευημερία και την ιστορική μας πορεία, πρέπει να πορευόμαστε ενωμένοι και αλληλέγγυοι. Πως ήρθε η ώρα να εργαστούμε συλλογικά και μεθοδικά για να αναστρέψουμε τη ρήση «η Ιστορία δεν διδάσκει» και να μάθουμε από την ιστορία μας και τα τρομερά μας λάθη. Να ξεπεράσουμε -επιτέλους – τα πανάρχαια ελαττώματά μας, της οργής, του φθόνου και της εγωιστικής προσέγγισης των πάντων.

Πέρα από την τυπική διαδικασία, ποια τα χαρακτηριστικά ενός σολίστα ο οποίος μπορεί να καθιερωθεί στο διεθνές, άκρως ανταγωνιστικό, περιβάλλον; Ο σολίστας, όπως και κάθε καλλιτέχνης, έχει ανάγκη να παρουσιάσει προς τα έξω το καλλιτεχνικό δημιούργημα που υπάρχει μέσα του. Είτε είναι πρωτογενής η δημιουργία του, είτε εκτέλεση της δημιουργίας κάποιου άλλου, ο καλλιτέχνης προβάλλει τον εσωτερικό του στον κόσμο και εκτίθεται ενώπιον όλων. Η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά επώδυνη και απαιτητική. Χρειάζεται δύναμη ψυχής, χαλύβδινο νευρικό σύστημα, μεγάλη αυτοσυγκέντρωση, χειραγώγηση του πάθους, ατελείωτες ώρες μελέτης και πολύ χρόνο προετοιμασίας. Αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις αυτές, ο σολίστας πρέπει και «να έχει κάτι να πει». Κάτι, που θα τον διαφοροποιήσει από τους ομοίους του, που θα παρουσιάσει μια άλλη πτυχή του ίδιου έργου, που θα το φωτίσει με την δική του δεξιοτεχνία και προσωπικότητα. Είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθεί κανείς σ’ αυτό το τόσο απαιτητικό περιβάλλον.

Μετά από περίπου 9 μήνες στο τιμόνι της ΚΟΑ, την οποία και κατά το παρελθόν έχετε πολλές φορές διευθύνει, αισθάνεστε ότι η περαιτέρω κατανόηση (από τη νέα θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή) θα λειτουργήσει θετικά όταν ανεβείτε στο πόντιουμ; Όχι. Δεν θα λειτουργήσει θετικότερα. Η σχέση μου με την ορχήστρα σφυρηλατήθηκε μέσω της μουσικής και μόνον. Κι έτσι συνεχίζει. Η δουλειά γραφείου που επωμίζεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής δεν παρεμβαίνει στην καλλιτεχνική απόδοση. 

Έχετε δηλώσει ότι οι θεατές είναι ο τρίτος παράγοντας σε μια συναυλία. Ποιοι είναι οι άλλοι δύο και πώς μπορεί να επιτευχθεί η τέλεια ισορροπία; Το έργο και η εκτέλεσή του. Οι συνθέσεις που θα παρουσιαστούν σε μια συναυλία είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας και βεβαίως η εμπνευσμένη και άψογη – το δυνατόν – εκτέλεσή τους θα δώσει την ανάλογη αισθητικά απόλαυση. Η τέλεια ισορροπία είναι σπάνια. Χρειάζεται συναρπαστική μουσική σύνθεση, εξαιρετική ορχήστρα και διψασμένο για μουσική κοινό, ώστε να λειτουργήσουν όλοι οι παράγοντες και ν’ αγγίξουμε την ψυχική ευδαιμονία.

Ένας αρχιμουσικός μπορεί να παρακολουθήσει και να απολαύσει μία συναυλία, χωρίς να μπει στον πειρασμό να κρίνει εξονυχιστικά κάθε λεπτομέρεια; Όταν εκτελείται ένα μουσικό έργο, υπάρχει μια μοναδικότητα. Το έργο παρουσιάζεται μόνο την στιγμή που παίζεται, και μετά χάνεται. Άρα κάθε εκτέλεση είναι διαφορετική. Γι’ αυτό σε κάθε συναυλία απολαμβάνεις την προσφορά των καλλιτεχνών εκείνης της συγκυρίας. Ακούς τη διαφορετική προσέγγιση, τις μικροδιαφορές σε ταχύτητες ή χρωματισμούς και χαίρεσαι τη μουσική σύνθεση σαν να ήταν η πρώτη φορά.

Το κοινό, αλλά και οι κριτικοί, έχουν αγκαλιάσει θερμά τις συναυλίες του Κύκλου Σολίστ της ΚΟΑ, απόδειξη οι δεκάδες χιλιάδες προβολές στο Facebook και το YouTube της Ορχήστρας. Η επιτυχία σας ανεβάζει τον πήχη για τις επόμενες συναυλίες του Κύκλου; Η ανταπόκριση του κοινού και των κριτικών μας φτιάχνει τη διάθεση να προχωρήσουμε και επιβεβαιώνει τις επιλογές μας. Μας δείχνει ότι οι φίλοι της ΚΟΑ θέλουν να μάθουν περισσότερα για την ορχήστρα τους, να απολαύσουν τους σολίστες της και να γνωρίσουν πτυχές της μουσικής που τους είναι λιγότερο γνωστές. Ελπίζουμε σε κάθε συναυλία να κερδίζουμε την αποδοχή και να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων θεατών.

Πέρα από την τυπική διαδικασία, ποια τα χαρακτηριστικά ενός σολίστα ο οποίος μπορεί να καθιερωθεί στο διεθνές, άκρως ανταγωνιστικό, περιβάλλον; Ο σολίστας, όπως και κάθε καλλιτέχνης, έχει ανάγκη να παρουσιάσει προς τα έξω το καλλιτεχνικό δημιούργημα που υπάρχει μέσα του. Είτε είναι πρωτογενής η δημιουργία του, είτε εκτέλεση της δημιουργίας κάποιου άλλου, ο καλλιτέχνης προβάλλει τον εσωτερικό του κόσμο και εκτίθεται ενώπιον όλων. Η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά επώδυνη και απαιτητική. Χρειάζεται δύναμη ψυχής, χαλύβδινο νευρικό σύστημα, μεγάλη αυτοσυγκέντρωση, χειραγώγηση του πάθους, ατελείωτες ώρες μελέτης και πολύ χρόνο προετοιμασίας. Αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις αυτές, ο σολίστας πρέπει και «να έχει κάτι να πει». Κάτι, που θα τον διαφοροποιήσει από τους ομοίους του, που θα παρουσιάσει μια άλλη πτυχή του ίδιου έργου, που θα το φωτίσει με την δική του δεξιοτεχνία και προσωπικότητα. Είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθεί κανείς σ’ αυτό το τόσο απαιτητικό περιβάλλον.

Τι θα κρατήσετε από την περίοδο του lockdown; Μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη κρίση, μάθαμε κάτι χρήσιμο πιστεύετε; Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος για το μάθημα που πήραμε από την επέλαση της πανδημίας. Θα ευχόμουν να συνειδητοποιούσαμε δύο πράγματα. Την αναγκαιότητα της ζωντανής επαφής του ανθρώπου με άλλους ανθρώπους και την τεράστια σημασία της Τέχνης στον τρόπο ζωής μας.